Исроил фаластинликлар учун ўлим жазосини тикламоқчи

Миллий хавфсизлик вазири Итамар Бен-Гвир томонидан таклиф қилинган қонун 2023 йил 7 октябрда ҲАМАС ҳужумларидан кейин Исроил ўз сиёсатини кучайтириши фонида пайдо бўлди. Агар у қабул қилинса, бу 1962 йилдан бери Исроилда биринчи марта ўлим жазоси қўлланилиши бўлади ва ўлим жазосига етмиш йиллик мораторий бекор бўлади.

Исроил 1954 йилда умумий жиноятлар учун ўлим жазосини бекор қилди ва уни фақат 1950 йилдаги Нацистлар ва уларнинг шерикларини жазолаш тўғрисидаги қонунга мувофиқ уруш жиноятлари, хиёнат ва нацистлар билан ҳамкорлик учун сақлаб қолди.

Охирги қатл 1962 йилда, нацист амалдори Адолф Эйхман осиб ўлдирилганда содир бўлган. Бироқ, Иордан дарёсининг босиб олинган Ғарбий қирғоғидаги ҳарбий судлар назарий жиҳатдан 1651-сонли Ҳарбий буйруққа мувофиқ «хавфсизликка қарши жиноятлар» учун ўлим жазосини бериш ҳуқуқини сақлаб қолди, гарчи уларнинг ҳеч бири 1967 йилдан бери ижро этилмаган бўлса-да.

2023 йил март ойида Кнессетда бўлиб ўтган дастлабки овоз беришда «миллатчилик сабабларига кўра исроилликни ўлдирган» фаластинликлар учун ўлим жазосини назарда тутувчи қонун лойиҳаси қабул қилинди. 2025 йил 29 сентябрь ва 3 ноябрь кунлари Кнессетнинг Хавфсизлик қўмитаси қонун лойиҳасини ҳар томонлама муҳокама қилиш учун маъқуллади, хабарларга кўра, уни бош вазир Бинямин Нетаняҳу қўллаб-қувватлаган.

Amnesty International, Adalah ва Human Rights Watch каби инсон ҳуқуқлари ташкилотлари қонун лойиҳасини фақат фаластинликларга тааллуқли бўлган «ирқий асосланган» деб атамоқда.

Улар 2023 йил октябрь ойидан кейин ҳарбий судларда айблов ҳукмларининг 99,7 фоизи ва қийноқлар бўйича 100 дан ортиқ шикоятларга ишора қилиб, қонун мажбурий иқрорлик асосида ўлим жазосини қонунийлаштириши мумкинлигидан огоҳлантирмоқда.

Бирлашган Миллатлар Ташкилоти ушбу ташаббусни Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакт ва Женева конвенцияларини бузадиган «регрессив қадам» деб атади.

Бен-Гвир бу таклифни тийиб турувчи омил сифатида шакллантирди: «Агар гаровга олинган одамнинг бошидан бир тола соч тўкилса ҳам, жиноятчи ўлим жазосига ҳукм қилинади».

Танқидчилар, жумладан, гаровга олинганларнинг оилалари бу асирларни хавф остига қўйишини ва Ғазо секторидаги можаронинг кучайиши хавфини келтириб чиқаришини таъкидламоқда.

Исроил бош прокурорлари ҳар доим ўлим жазосига қарши бўлиб, унинг тийиб турувчи таъсири исботланмагани ва «шаҳидларни тарбиялаши» мумкинлигини таъкидлаган.

Фаластин маъмурияти (ФМ) ва ҲАМАС ҳам ўз миллий қонунчилигида ўлим жазосини сақлаб қолган.

Фаластин маъмуриятида ўлим жазосини амалга ошириш учун президентнинг розилиги талаб қилинади. ҲАМАС эса 2007 йилдан бери камида 23 кишини асосан Исроил билан ҳамкорлик қилгани учун қатл этган. Ҳуқуқ ҳимоячилари иккала тизимни ҳам шаффоф эмас ва суддан ташқари ҳаракатларга мойил деб таърифлайди.