ҲАМАС етакчисининг ўлдирилиши, Яманга ҳужумни кучайтирган АҚШ ва ядровий қурол ҳақида сўз очган Зеленский — кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеалар ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномамизда таништирамиз.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Яҳё Синварнинг ўлдирилиши

Теҳронда ҲАМАС сиёсий бюроси раҳбари Исмоил Ҳания ўлдирилганидан сўнг Фаластин ҳаракатига раҳбарлик қилаётган Яҳё Синвар ҳам Ғазо жанубидаги Рафаҳ шаҳридаги жанглардан бирида ўлдирилди.

Тафсилотларга кўра, ЦАҲАЛ аскарлари ҳудудни тозалаш бўйича операция ўтказишаётганда бинолардан биридан уларга қарата ўт очилган. Аскарлар бунга жавобан мобил ракета комплекслари билан зарба беришган. Кейин дронлар ёрдамида бинони текширишган ва жасадларга дуч келишган.

Исроил Яҳё Синварни 1200 кишини ҳаётдан олиб кетган 2023 йил 7 октябрдаги ҳужум архитектори деб ҳисоблаб келаётган эди.

Wall Street Journal нашрининг ёзишича, Синвар Яқин Шарқда кўп фронталли уруш келтириб чиқарган уруш оловини ёққан инсон ва «унинг ўлими бир йилдан зиёд давом этаётган урушда ҲАМАСга берилган энг катта зарба бўлди».

2015 йилда АҚШ Синварни «муҳим аҳамиятга эга глобал террорчи», деб тан олган эди. 2 йил ўтгач у ҲАМАСнинг Ғазодаги раҳбари бўлди. Теҳронда Исмоил Ҳания ўлдирилгач, Синвар унинг ўрнини эгаллаб, ҲАМАСнинг якка етакчисига айланди.

Синвар ҳам ҲАМАС жангчилари, ҳам Исроил учун рамзий шахс эди, дейди исроиллик ҳарбий эксперт Давид Шарп.

«7 октябрдаги ҳужумдан сўнг унинг обрўси жангчилар ўртасида кескин ошган. Гаровда ушлаб турилганлар бўйича музокараларда у қатъийлик намойиш қилар, кўпинча янги шартларни илгари сурарди. Ҳозир бош масала — унинг ўрнини ким эгаллаши ва у қандай сиёсат ўтказиши. ҲАМАСнинг асосий кучлари парчаланган, барча нуфузли қўмондонлар йўқ қилинган. Янги етакчи қолган-қутган жангчиларни назоратга ололадими ёки ҲАМАС анархияга ғарқ бўладими? Янги раҳбар Исроил билан музокарага киришадими? Шу саволлар бор», — деган эксперт.

Синварнинг ўлдирилиши Ғазода уруш тўхтаганини англатмайди, гаровда ушлаб турилганларни озод қилиш ва ҲАМАСни йўқ қилиш ишлари давом эттирилади, деган Исроил бош вазири Бинямин Нетаняҳу.

«Бугун бизга зарар етказганларни нима кутиб турганини яна бир бир кўрсатиб қўйдик. Бироқ уруш тугагани йўқ. У жуда қийин ва бизга жуда қимматга тушмоқда», — деган Нетаняҳу.

Ҳозирча ҲАМАС Синварнинг ўлдирилиши юзасидан баёнот бергани йўқ. Тахминларга кўра, энди ҲАМАСга Холид Машъал бошчилик қилади.

БМТ Исроилга босим талаб қилмоқда

БМТнинг тинчликпарвар кучлари Европа Иттифоқидан Исроилга босим ўтказишни талаб қилмоқда.

Европа Иттифоқининг 16 та давлати вакиллари Франция ва Италия томонидан ташкил қилинган, БМТнинг Ливандаги тинчликпарвар кучлари — UNIFIL билан видеоконференцияда иштирок этган. UNIFIL Европа иттифоқини Исроилга сиёсий ва дипломатик босим уюштиришга чақирган.

«Учрашув якунларига кўра, бундай воқеалар ортиқ такрорланмаслиги учун Исроилга максимал сиёсий ва дипломатик босим уюштириш бўйича умумий хоҳиш юзага келди», — дейилади Италия ташқи ишлар вазирлиги баёнотида.

Бу орада Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти Исроил босқини фонида Ливандаги тиббиёт муассасаларини ҳимоя қилишга чақирди.

«ЖССТ тиббиёт муассасаларига ҳужум қилишни бас қилишга чақиради», — дейилади БМТ агентлиги баёнотида. «Оғир бомбалашлар айниқса Ливаннинг жанубида кўплаб тиббиёт муассасаларининг ёпилишига олиб келмоқда.

Расмий маълумотларга кўра, Исроил агрессияси Ливандаги 13 та шифохонани тўлиқ ёки қисман ишдан чиқарган. «Изроил оккупацион режими Байрутда Ғазода қилган разилликларини такрорламоқда, — деган Ливан соғлиқни сақлаш вазири Фирас ал-Абяд.

БМТнинг фаластинлик қочқинларга ёрдам бериш ва ишларни ташкиллаштириш бўйича Яқин Шарқ агентлиги — UNRWA'ни молиялаштиришни АҚШдан бошқа барча давлатлар яна бошлаб юборган. Бу ҳақда ташкилотнинг бош комиссари Филипп Лаззарини маълум қилган.

Аввал бир неча ғарб давлатлари агентликни ҲАМАС билан ҳамкорликда гумонлаб, молиялаштиришни тўхтатган эди.

Кейинроқ UNRWA Исроилни ҲАМАС билан алоқалар борасида ёлғон кўрсатмалар уйдириш мақсадида агентлик ходимларини ҳибсга олишга уринганликда айблаган эди.

Яманга ҳужум кучайтирилмоқда

АҚШ 16 октябр куни Яманнинг ҳусийчилар назорати остидаги ҳудудларида жойлашган бешта ерости қурол-яроғ омборларига юқори аниқликда зарбалар берган. Бу ҳақда АҚШ мудофаа вазири Ллойд Остиннинг баёнотида айтилади.

«Америка кучлари ҳусийчилар томонидан минтақадаги фуқаролик ва ҳарбий кемаларга зарбалар беришда ишлатадиган турли қурол-яроғлар сақланаётган бир нечта ерости объектларига зарбалар берди», — деган Остин.

АҚШ аввалроқ ҳам Ямандаги ҳусийчилар билан боғлиқ турли 15 та объектга ҳужум уюштирган эди. Ҳарбий объектлар, нефт омборлари, портлар ва аэропортларда портлашлар рўй берган эди.

Ллойд Остиннинг айтишича, президент Жо Байден ҳусийчиларнинг «беқарорлаштирувчи хатти-ҳаракатлари»ни давом эттириш имкониятини янада сусайтириш, «жаҳондаги энг муҳим сув йўлларидан бирида» Америка кучлари ва персоналини ҳимоя қилиш учун мақсадли зарбалар беришга рухсат берган.

Зеленский ядровий қурол ҳақида

Украина президентининг ядровий қурол тўғрисидаги фикрлари кенг муҳокама мавзусига айланди. Зеленский агар Украина НАТОга аъзо бўлмаса, ядровий қурол ишлаб чиқаришни қайтадан бошлаш режалари ҳақида сўз очган.

«Украина ё НАТОга аъзо бўлади, ёки ядровий қурол ишлаб чиқа бошлайди», — деган Зеленский Европа кенгаши йиғилиши якунлари бўйича матбуот анжуманида.

«Ким ядровий қуролидан воз кечган? Ҳаммами? Йўқ, фақат Украина. Бугун кимга ҳужум қилишди? Украинага. Доналд Трамп билан суҳбатда ҳам мен унга шундай дедим. «Пайдо бўлган вазиятдан чиқишнинг қандай йўли бор? Ёки Украинада ядровий қурол бўлиши керак, ёки биз қандайдир алянсга аъзо бўлишимиз шарт». Бироқ ҳозирги кунда бизни ҳимоялай олиши мумкин бўлган НАТОдан бошқа алянс йўқ», — деган Зеленский.

Зеленский ядровий қуролни эмас, Шимолий Атлантика алянсини танлаганини таъкидлаган.

«Доналд Трамп ҳам мени эшитди. У «сизнинг важларингиз жуда адолатли», деди», — деган Зеленский.

Bild таҳлилчиси Юлиан Рёпкега кўра, Зеленскийнинг баёнотлари ғарб журналистлари учун «шок» бўлган. Унинг сўзларига кўра, бир неча ой аввал ҳам юқори мартабали украиналик мулозим Украина Россия армиясининг Киевга иккинчи юришига тоқат қилмаслигини таъкидлаган.

«Бизда материаллар бор, билим бор. Агар буйруқ берилса биринчи атом бомбасини бир неча ҳафта ичида ясай оламиз. Ғарб Путиннинг қизил чизиқлари ҳақида камроқ ўйлаб, бизнинг қизил чизиқларимиз борасида кўпроқ қайғуриши керак», — деган украиналик мулозим.

Украиналик ҳарбий эксперт Олег Жданов ҳам турли типдаги — ҳам стратегик, ҳам тактик ядровий қурол яратиш учун Украинада илмий-техник салоҳият етарли эканини таъкидлаган.

«Энг асосийси — бизда хомашё бор. Агар сиёсий қарор бўлса, Украина бемалол уран қазиб олишдан тортиб, ядровий қурол ишлаб чиқаришгача бўлган ёпиқ циклга эга мамлакатга айлана олади», — деган у.

Кейинроқ сўзлари оловланиб кетаётганини кўрган Зеленский ортга тисарилди ва Украина ядровий қуролга эга бўлишга ҳаракат қилмаётганини таъкидлади.

Пайшанба куни кечқурун Брюсселда ўтган матбуот анжуманида журналистлардан бири Зеленскийга аввалги брифингда айтган сўзларини эслатиб, ядровий қурол яратиш учун Украинага қанча вақт талаб қилинади, деб савол берган.

«Баъзан биз ўзимизга ўзимиз муаммо яратамиз, ҳозир сиз ҳам айнан шу ишни қиляпсиз. Биз ҳеч қачон ядровий қурол яратамиз, деб айтмаганмиз», — деган Зеленский.

Украина президенти 1994 йилги Будапешт меморандуми ҳақида гапиргани, унга кўра АҚШ, Россия ва Буюк Британия томонидан мамлакат ҳудудида қолган ядровий арсеналдан Украина воз кечиши эвазига унга ҳудуд дахлсизлиги ва хавфсизлик кафолатлари берилгани, бироқ бу Россиянинг ҳужумидан асрай олмаганини эслатган.

«Бу Будапешт меморандуми бизнинг хавфсизлигимиз учун яроқли кафолат бўла олмаганини англатади. Шунинг учун мен НАТОдан бошқа муқобил кўрмаётганимни айтганман», — деган Зеленский.