Қўшимча функционаллар
-
Тунги кўриниш
Блэкаутларга қарамасдан Украинада электромобиллар сони ортяпти. Бунга сабаб нима?
Сўнгги 10 йил мобайнида Украина бозорида электромобиллар савдоси изчил ўсиб бормоқда. Аввалига ўсиш секин суръатда кузатилган бўлса, 2023 йилда кескин сакраш юз берди. Электр таъминотидаги узилишларга қарамай, бу кўрсаткич 2024 йилда ҳам сақланиб қолмоқда.
Фото: AP
Электромобиллар сотувида рекорд кўрсаткичлар
Автомобил бозорини тадқиқ этиш институти маълумотларига кўра, биргина август ойида украиналиклар 9,4 мингга яқин янги ва ишлатилган электромобил харид қилган. Бу Украинада электромобилларнинг ойлик сотуви бўйича мутлақ рекорд бўлди. Йил бошидан ҳисобланса, саккиз ой ичида 54,8 мингдан ортиқ электромобил сотиб олинган, бу эса 2023 йил давомидаги сотувлардан ҳам юқори.
Сотувлар динамикаси ўтган йилларда барқарор ўсиб борди, ҳатто Россиянинг Украинага қарши кенг кўламли уруши ҳам бунга тўсқинлик қила олмади. Жумладан, 2021 йилда 15,9 минг, 2022 йилда 23 минг, 2023 йилда эса 54,2 минг автомобил сотилган.
Украиналиклар ишлатилган автомобилларни кўпроқ афзал кўряпти — уларнинг улуши ҳар йили 80 фоиздан юқорини ташкил этмоқда. Гап АҚШдан келтирилган, асосан, Tesla электромобиллари ҳақида кетмоқда. Янги электромобиллар орасида эса кўпчилик Хитой машиналарини танлайди.
“Тўғри, Хитойдан электромобиллар импорти бироз секинлашди”, — дейди DW билан суҳбатлашган Автомобил бозори тадқиқотлари институти раҳбари Станислав Бучатский. “Бозор улар билан тўлиб-тошган. Шуни ҳисобга олиш керакки, Хитойдан келтирилган янги электромобиллар 23-25 минг долларни ташкил қилса, Tesla’нинг ишлатилган русуми 12-13 минг доллар туради”.
Янги автомобилларнинг 30 фоизи Киев ва Киев вилоятига тўғри келади. Лекин умумий статистикада кўпроқ Лвив вилояти етакчилик қилмоқда. Бунга сабаб автомобиллар чет элдан келиши ва божхона расмийлаштируви Лвивда ўтказилиши.
Автомобил бозори тадқиқотлари институти ҳисобларига кўра, Украинада электромобиллар сони аллақачон 120 мингтага етган, уларнинг аксарияти енгил автомобиллардир.
“Бу Полшадагига қараганда деярли икки баравар кўп. Бироқ Украинада 12 миллиондан ортиқ автомобил бор, шундан электромобиллар улуши жуда кам — бир фоизга етмайди. Аммо бу улуш аста-секин ўсиб бормоқда”, — деди Бучатский.
Йўл харажатлари ва электромобилларга техник хизмат кўрсатиш.
Киев вилоятида яшовчи Андрей Хлапонин ҳам электромобил сотиб олган. “Мен Киевдан 35 километр узоқликда яшайман. 2022 йилда бензин танқислиги пайтида Hyundai Ioniq 5 электромобилини сотиб олишга қарор қилдим. Ўша пайтда ёнилғи умуман йўқ эди, ишга боришга машина керак эди”, — дейди у DW билан суҳбатда.
Ўшандан бери Андрей бензин билан юрадиган иккинчи автомобилидан деярли фойдаланмайди — уни фақат узоқ масофаларга, масалан, Лвив ёки Одессага бориш учун минади.
Андрей электромобилнинг асосий афзаллиги сифатида йўл харажатларини кўрсатди.
“Машинани уйда оддий тариф бўйича ҳар бир киловатт учун 4,32 гривнадан ёки тунги тариф бўйича 2,68 гривнадан қувватлаш мумкин. Мен ҳар доим 50 киловаттга (батарея қувватининг 80 фоизи), яъни 430 километрга етадиган заряд оламан. Тунги тарифда бу 134 гривнага (3,2 доллар) тушади”, — деди у.
DW суҳбатдошининг таъкидлашича, электр узилишлари электромобилдан фойдаланишга тўсқинлик қилмаган: “Электр муайян вақтга берилади, бу вақтда машина етарли зарядга эга бўлади. Қуёшли кунларда эса уйда қуёш панелларидан қувватлантираман. Бунга кўпроқ вақт кетади, лекин барибир юрса бўлади”.
https://static.dw.com/image/70121335_906.jpeg
Дмитрийнинг Zeekr 001 электромобили
Яқинда Хитойнинг Zeekr 001 электромобилини сотиб олган яна бир фуқаро Дмитрий ҳам электр энергияси узилишидан чўчимайди.
“Хусусий уйда яшашим сабабли генератор, инвертор ва батареяларни ғамлаб қўйганман. Энди қуёш панеллари ўрнатишни режалаштиряпман. Аммо узилишлар билан бўлса-да, электр энергияси ҳам берилмоқда”, — дейди у DW билан суҳбатда. – “Машинани 20 фоиз, яъни 100 километр юрадиган қилиб зарядлаш учун тахминан тўрт соат керак — бу менга бир кунга етади”.
Дмитрий учун йўл харажатлари ва техник хизмат кўрсатиш нархи электромобил сотиб олишга асосий мотив бўлган.
“Одатий машинадаги каби филтр, мой, алмаштиришим шарт эмас. Электромобилда техник хизмат талаб қиладиган механизмлар камроқ. Қолаверса, йўл харажатлари учун камроқ пул сарфлайман: машинани уйда 100 километрга зарядлаш учун 80 гривна (1,95 доллар) тўлайман, одатий машина учун эса бу масофа 600 гривна (14,64 доллар) ва ундан кўпга тушарди”, — дея ўз ҳисоб-китобларини келтирди у.
Дмитрийнинг айтишича, электромобилларни сотиб олишнинг яна бир катта афзаллиги — Украинада қўшилган қиймат солиғи ва бошқа бир қатор солиқларнинг йўқлиги.
Электромобилларни харид қилишга ундовчи омиллар
DW сўровномаси иштирокчиси бўлган мутахассислар айнан паст солиқларни украиналиклар орасида электр транспорт воситаларига бўлган талабнинг асосий сабабларидан бири деб ҳисобламоқда. Украинада электромобилни божхонадан ўтказиш учун бож тўлови ва ҚҚС йўқ.
“Яъни, Украинада электромобилни божхонадан ўтказиш учун фақат электр батареясининг ҳар бир киловатти учун бир евро миқдорида акциз солиғи тўлайсиз. Амалда бу 70-100 еврони ташкил этади”, — деб тушунтирди Станислав Бучатский.
Бундан ташқари, унинг сўзларига кўра, таъмирлашнинг нисбатан арзонлиги ва енгил автомобиллар учун мажбурий техник кўрикнинг йўқлиги ҳам украиналикларни электромобил сотиб олишга рағбатлантиради.
Эксперт яна бир омил сифатида Украинада электромобилларни утилизация қилиш бўйича меъёрларнинг йўқлигини таъкидлади, бироқ бу атроф-муҳит учун жиддий хавф туғдиради.
“Статистик маълумотларга кўра, ўртача 8-10 йил ишлатилган машиналар импорт қилинмоқда. Бу автомобиллар яна бир муддат, 3-5 йил давомида ҳаракатлана олади, кейин батарея ўз кучини йўқотади ва автомобилни фойдаланишга яроқсиз ҳолга келтиради. Ҳозирда янги батарея сотиб олиш иқтисодий жиҳатдан мақсадга мувофиқ эмас. Бу батареялар қаерга кетади? Утилизация қилинган автомобиллар устидан ҳеч қандай назорат йўқ”, — дейди Бучатский.
Электромобиллар нархи ва зарядлаш имконияти
Экспертнинг фикрича, электромобилларнинг янада арзонлашуви украиналиклар орасида уларга бўлган талабни ошириши мумкин: “Украина автомобил бозорида битимларнинг 80 фоизи 8000 доллардан кам нархда амалга оширилади. Аммо бу суммага исталган автомобилни сотиб олиш қийин, бир нечта моделлар мавжуд, холос. Яъни электромобиллар харид қилиш имконияти томондан оммабоп бозорга кира олмаяпти”.
Бундан ташқари, Автомобил бозори тадқиқотлари институти раҳбарининг сўзларига кўра, электромобилларга бўлган қизиқишнинг ўсишига зарядлаш имкониятининг чеклангани тўсқинлик қилмоқда. “Электромобил харидорларининг аксарияти уларни тунда уйда зарядлашни мўлжаллайди ва асосан хусусий уй эгалари бундай имкониятга эга. Оммавий станцияларда зарядлаш иқтисодий жиҳатдан унчалик фойда келтирмайди”, — дейди Бучатский.
Бундан ташқари, унинг сўзларига кўра, оммавий зарядлаш ускуналари кўпинча ноқулай жойларда ўрнатилган бўлиб, зарядлаш учун йўналишдан четга чиқишга тўғри келади.
“Шу билан бирга, автомобилларни зарядлаш портларига ҳар хил турдаги улагичлар ўрнатилган. Шунинг учун, улар орасида мос улагич бор-йўқлигини ҳисобга олиш зарур”, — деб таъкидлади у. “Агар керакли улагич бўлмаса, секин зарядлайдиган улагичдан фойдаланишга тўғри келади. Ҳатто зарядлаш мосламаси топилган тақдирда ҳам, станцияда бўш жой борлигига кафолат йўқ".
Электромобил эгалари Дмитрий ва Андрей ҳам зарядлаш станцияларидаги навбатлардан хавотирлангани сабабли, ҳали узоқ масофаларга сафар қилмаган. Шу билан бирга, Украинада керакли мобил дастурлар мавжуд бўлиб, ишлаб чиқарувчилар улар ёрдамида нафақат зарядлаш станцияси бўш эканини кўриш, балки, масалан, уни маълум вақтга банд қилиб қўйиш ҳам мумкинлигини айтмоқда.
Мавзуга оид
16:05 / 20.12.2025
Киев ЕИ саммити ҳақида: РФнинг Украинани қулатишга қаратилган ҳисоб-китоби барбод бўлди
15:21 / 20.12.2025
Б режаси: Нега ЕИ Украинага Россия захираларини бермади?
10:33 / 20.12.2025
Зеленский Варшавада: Украина мустақиллиги Полша учун муҳим
22:42 / 19.12.2025