Скутер ва мотоциклларга “права”ни қандай олиш мумкин ва бу қанчага тушади?

2025 йил 1 октябрдан бошлаб Ўзбекистонда йўл ҳаракати қоидаларига киритилган янги ўзгаришларга кўра, мопед ва скутерлар учун ҳайдовчилик гувоҳномаси олиш тартиби ўзгарди. Эндиликда улар учун рўйхатдан ўтиш, имтиҳон топшириш ва алоҳида “A1” тоифадаги ҳайдовчилик гувоҳномаси талаб этилади. Батафсил бу ерда — Kun.uz.

Ушбу мақола орқали ҳайдовчилик гувоҳномасини қандай олиш, қандай ҳужжатлар керак бўлиши ва ўқишдан гувоҳнома олишгача бўлган жараён неча пулга тушиши ҳақида маълумот берамиз.

Мопед ва скутерлар учун янги қоидалар

2025 йил 1 октябрдан бошлаб Ўзбекистонда мопед ва скутер эгаларига оид янгиланган йўл ҳаракати қоидалари кучга кирди. Эндиликда бу транспорт воситалари давлат рўйхатидан ўтказилиши шарт, уларни бошқариш учун эса «A» ёки «A1» тоифасидаги ҳайдовчилик гувоҳномаси талаб этилади.

Илгари мопед ва скутерлар велосипедга тенглаштирилган ва уларни рўйхатдан ўтказиш ёки ҳайдовчилик гувоҳномаси талаб қилинмаган. Энди уларга тўлақонли мототранспорт воситаси мақоми берилди ва мотоцикллар билан бир хил ҳуқуқ ва мажбуриятларга эга бўлди. Маъмурий жавобгарлик кодексига киритилган янги тузатишларга кўра, ҳайдовчиларга (жумладан мототранспортда) йўлаклар, пиёдалар ва велосипед йўлакларида ҳаракатланиш тақиқланади.

Батафсил маълумот бу ерда — lex.uz

Мопед, скутер ва мотоциклнинг фарқи

Ўзбекистонда мопед, скутер ва мотоцикллар «мототранспорт» тушунчаси остида бирлаштирилади. Улар орасида тезлик, двигател қуввати ва рўйхатдан ўтказиш талаблари бўйича фарқлар мавжуд.

Ўзбекистонда мопед ва скутерларни бошқариш учун «A» ёки «A1» тоифасидаги ҳайдовчилик гувоҳномаси талаб қилинади.

Тоифа транспорт воситаси қуввати ва тезлигига боғлиқ.

«A1» тоифаси — мопедлар ва енгил скутерлар учун

• 125 см³гача двигател ҳажмига ва 11 кВт (15 от кучи) гача қувватга эга бўлган икки ғилдиракли транспорт воситаларини бошқариш учун.
• Бундай гувоҳномани 16 ёшдан олиш мумкин.
• «A1» тоифаси ўз ичига юқори тезликка эга бўлмаган мопедлар, электроскутерлар ва бензинли енгил скутерларни ўз ичига олади.
• «A1» учун ўқиш ва имтиҳон соддалаштирилган дастур бўйича ўтказилади.

Транспортга мисоллар:

Honda Dio, Yamaha Jog, Lifan 50, Volt ва Kuickwheel электроскутерлари.

«A» тоифаси — мотоцикллар ва юқори қувватли скутерлар учун

• Двигател ҳажми 125 см³ дан катта барча мотоцикллар ва скутерлар учун талаб қилинади.
• «A» тоифасини 18 ёшдан бошлаб олиш мумкин.
• Дастур назария ва амалиётнинг кенгайтирилган курсини, жумладан, манёвр қилиш элементлари ва ҳаракат оқимида юришни ўз ичига олади,
• «A» тоифасидаги гувоҳнома «A1» тоифасидаги транспорт воситаларини ҳам бошқариш ҳуқуқини беради.

Транспортга мисоллар:

Yamaha YBR125, Bajaj Boxer, Honda CBF150 ҳамда Vespa 150, SYM Jet14 скутерлари.

Муҳим: ҳатто максимал тезлиги 50 км/соатдан юқори ва қуввати 4 кВтдан ортиқ бўлган электр скутерлар учун ҳам A1 гувоҳномаси талаб қилинади.

Ҳайдовчилик гувоҳномаси бўлмаган ҳолда бундай транспорт воситасини бошқариш ЙҲХ қоидаларини бузиш деб ҳисобланади.

Неча ёшдан бошлаб ўқиш ва имтиҳон топшириш мумкин

Ҳайдовчилик гувоҳномаси учун ўқиш ва имтиҳон топшириш ёши транспорт воситаси тоифасидан келиб чиқиб белгиланади.

Гувоҳнома олиш вақтида белгиланган ёшга етиш учун ўқишни имтиҳон топширишдан бироз аввал бошлашга рухсат берилади.

Муҳим:

• Ўқишни минимал ёшга тўлишдан 3–6 ой аввал бошлаш мумкин — бу туғилган кундан сўнг дарҳол имтиҳон топшириш имконини беради.
• Барча тоифалар учун тиббий кўрикдан ўтиш ва лицензияга эга авто мактабда ўқиш мажбурий.
• “A1” ёки “A” тоифасини олганда гувоҳнома 10 йил муддатга берилади.

Мопед ва скутерларни рўйхатдан қандай ўтказиш мумкин

Рўйхатдан ўтказиш ИИВ Йўл ҳаракати хавфсизлиги хизмати (ЙҲХХ)нинг ҳудудий бўлимларида амалга оширилади. Транспорт воситасини рўйхатдан ўтказиш учун унинг эгаси Йўл ҳаракати хавфсизлиги хизматига қуйидаги ҳужжатларни тақдим этиши лозим:

1. Мопед ёки скутер эгасининг паспорти ёки эгаси томонидан берилган ишончнома билан бирга вакилнинг паспорти (агар рўйхатдан ўтказиш вакил орқали амалга оширилаётган бўлса).

2. Транспорт воситаси эгаси ёки унинг вакили томонидан тўлдирилган белгиланган намунадаги ариза.

3. Ишлаб чиқарувчи, расмий дилер ёки савдо ташкилоти томонидан берилган (агар мавжуд бўлса) транспорт воситасининг техник хусусиятларини кўрсатувчи ҳужжат.

Унда қуйидагилар кўрсатилиши керак: модел, рама ва двигател рақами, қуввати, оғирлиги ҳамда бошқа техник кўрсаткичлар.

1. Мопед ёки скутерга бўлган мулк ҳуқуқини ёки харид қилинганлигини тасдиқловчи ҳужжат (ҳисоб-фактура, олди-сотди шартномаси ва ҳ.к.), агар мавжуд бўлса.

2. Рўйхатдан ўтказиш, давлат рақам белгисини ва рўйхатдан ўтганлик ҳақидаги гувоҳномани бериш учун тўлов қилинганини тасдиқловчи ҳужжат, агар мавжуд бўлса.

Тўлов электрон тўлов тизимлари орқали (масалан, my.gov.uz ёки Xazna) амалга оширилганда алоҳида квитанция талаб этилмайди.

1 октябрдан сўнг рўйхатдан ўтказилмаган транспорт воситасини бошқариш йўл ҳаракати қоидаларини бузиш ҳисобланади.

Батафсил маълумот бу ерда — lex.uz.

Тиббий комиссиядан қандай ўтилади

Тиббий комиссиядан ўтиш - автомактабга ўқишга кириш ва имтиҳон топширишдан олдинги биринчи қадам. Тиббий маълумотнома ҳайдовчининг транспорт бошқаришига қарши кўрсатмалар йўқлигини тасдиқлайди.

Қандай маълумотнома керак

Ҳайдовчилик гувоҳномасини олиш учун №083/у шаклидаги тиббий маълумотнома расмийлаштирилади. У автомактабга ҳужжат топширишда ва ИИВ ЙҲХХда гувоҳнома олиш вақтида талаб қилинади.

Тиббий комиссиядан қуйидаги жойларда ўтиш мумкин:

• яшаш жойидаги давлат поликлиникаларида;
• №083/у шаклини бериш лицензиясига эга хусусий клиникаларда;
• my.gov.uz портали орқали онлайн тарзда — бу хизмат электрон рақамли имзо (ЭРИ) бўлганда бепул тақдим этилади.

Муҳим: my.gov.uz порталида тиббий кўрикдан масофадан туриб ўтишнинг иложи йўқ. Бу сервис фақат барча зарур мутахассислар кўригидан ўтганингиздан сўнг тиббий маълумотноманинг электрон нусхасини олиш имконини беради.

Қайси шифокорлар кўригидан ўтиш керак

Тиббий комиссия ҳайдовчининг транспортни хавфсиз бошқаришига тўсқинлик қилувчи касалликлари йўқлигини тасдиқлаш учун ўтказилади. Кўрик белгиланган тартибда поликлиникада ёки лицензияга эга хусусий клиникада амалга оширилади.

Тиббий комиссия таркибига қуйидаги мутахассислар киради:

• Терапевт — комиссиянинг бош врачи. У барча мутахассислар хулосаларини йиғади ва якуний маълумотномани расмийлаштиради.
• Офталмолог (кўз шифокори) — кўриш қобилиятини, кўриш доирасини ва рангни фарқлаш қобилиятини текширади. Ҳатто кичик кўриш нуқсонлари (масалан, кўзойнак тақиш) ҳам маълумотномада кўрсатилиши керак.
• Невропатолог — асаб тизими фаолияти ва ҳаракатларни мувофиқлаштириш даражасини баҳолайди.
• Психиатр — руҳий бузилишлар бор-йўқлигини текширади, шахснинг психоактив моддаларга қарам эмаслиги ва ҳисобда турмаслигини тасдиқлайди.

Муҳим:

• Психиатр ва нарколог хулосалари фақат прописка бўйича махсус диспансерларда расмийлаштирилади. Бу икки кўрикдан онлайн ёки хусусий клиникаларда ўтиш мумкин эмас — натижалар давлат базасига киритилиши шарт.

Қандай ҳужжатлар керак бўлади

Поликлиникага боришдан олдин қуйидагиларни тайёрланг:

• Фуқаролик паспорти
• 1 дона фотосурат (3×4 см);
• агар терапевт талаб қилса, таҳлиллар натижалари (масалан, ЭКГ, қон, сийдик);
• қайта расмийлаштириш учун эски маълумотнома (агар аввалги муддати тугаган бўлса).

Маълумотноманинг амал қилиш муддати

• №083/у шаклидаги тиббий маълумотнома берилган кундан бошлаб 6 ой амал қилади.
• Бу вақт ичида автомактаб ёки ЙҲХБга ҳужжат топширмасангиз, комиссиядан қайтадан ўтишингизга тўғри келади.
• Қайта кўрикда кўпинча терапевт ва психиатр ҳамда нарколог тасдиғи талаб қилинади холос.

“A” тоифасидаги гувоҳномага ўқиш тартиби

“A” тоифаси мотоцикл, двигатели 125 см³ дан ортиқ бўлган скутер ва бошқа мототранспорт воситаларини бошқариш ҳуқуқини беради. Бу тоифадаги гувоҳномани олиш учун тиббий кўрикдан ўтиш, ўқув курсини тамомлаш ва Йўл ҳаракати хавфсизлиги хизматида (ЙҲХХ) имтиҳон топшириш керак.

2026 йил 1 февралдан ҳайдовчиларни ўқитишнинг янги қоидалари кучга киради. Қуйидаги жадвалда уларнинг амалдаги тизимдан қандай фарқланиши кўрсатилган. Батафсил бу ерда - lex.uz

1. Аккредитациядан ўтган автомактабга кириш

ИИВ лицензиясига эга ҳар қандай автомактабга кириш мумкин. Бунинг учун қуйидагилар керак бўлади:

• паспорт;
• № 083/у шаклидаги тиббий маълумотнома;
• 3 дона фото (3×4 см);

Маслаҳат: ўз автодроми ва мотоциклларига эга автомактабни танлангю

2. Ўқиш дастури

Курс назарий ва амалий қисмлардан иборат. Назарий қисм: ЙҲҚ, хавфсизлик асослари, мотоциклнинг тузилиши, ЙТҲ вақтида ёрдам кўрсатиш. Амалий қисм: двигателни ишга тушириш, «илонизи» бўйлаб ҳаракатланиш, тўсиқларни айланиб ўтиш, тормоз бериш, чекланган маконда бурилишлар.

3. Ички имтиҳон

Давлат имтиҳонига киришдан олдин автомактабда ички тест ўтказилади. Синовдан муваффақиятли ўтгандан сўнг ҳужжатлар ЙҲХХга юборилади.

4. Давлат имтиҳони

Имтиҳон икки босқичдан иборат:

• Назарий— компьютерда 20та саволга жавоб бериш;
• Амалий — автодромда йўриқчи назорати остида ҳаракатланиш.

Имтиҳондан муваффақиятли ўтгандан сўнг 10 йил амал қилувчи «A» тоифасидаги гувоҳномани олиш мумкин.

5. Ўқиш нархи

Курслар нархи шаҳар ва автомактабга боғлиқ:

• Тошкентда — 1,8-3,2 млн сўм;
• вилоятларда — 1-2 млн сўм.

Имтиҳон қандай ўтади

Имтиҳон назарий ва амалий босқичлардан иборат.

1. Имтиҳонга рўйхатдан ўтиш

Ҳайдовчилик гувоҳномаси олиш учун имтиҳон топширишга рўйхатдан ўтиш имтиҳон марказлари орқали амалга оширилади.

Қаерда рўйхатдан ўтиш мумкин

• Тошкентдаги Toshkent Imtihon Markazi да;
• Яшаш жойидаги ИИВ ЙҲХХ ҳудудий бўлимида.

Қандай ҳужжатлар керак

• Фуқаролик паспорти.
• № 083/у шаклидаги тиббий маълумотнома.
• Фото 3×4 см.
• Давлат божи тўлови (квитанция).
• (Агар керак бўлса) автомактабни битирганлиги тўғрисидаги ҳужжат.

my.gov.uz портали орқали ариза бериш мумкин, лекин имтиҳон муддати ва ўтказиш жойи имтиҳон маркази томонидан белгиланади.

2. Назарий имтиҳон

• Компьютерда ўтказилади — ЙҲҚ бўйича 20та савол.
• Учтагача хато қилишга рухсат берилади, тўртинчи хато муваффақиятсизлик деб ҳисобланади.
• Саволлар ИИВ базасидан тасодифий шаклда танланади.
• Тест вақти — 20-25 дақиқа.
• Натижа имтиҳон якунланиши билан маълум бўлади.

Имтиҳондан ўтолмаган тақдирда, 3 кундан сўнг яна пул тўлаб, қайта топшириш мумкин.

Маслаҳат: онлайн-тест орқали ва мобил иловаларда имтҳонга тайёрланиш мумкин.

3. Амалий имтиҳон

Махсус жиҳозланган автодромларда ўтказилади. Номзод йўллардаги реал вазиятлар моделлаштирилган машқларни бажаради.

A тоифаси учун (мотоцикл, скутер):

• юришни бошлаш ва тўхташ;
• «илонизи» бўйлаб ҳаракат;
• чекланган майдонда қайрилиш;
• тормоз қилиш ва тўсиқларни айланиб ўтиш.

Агар номзод қўпол хатоларга йўл қўймаса (ЙҲҚ бузиш, чизиқдан чиқиб кетиш, двигател ўчиб қолиши) имтиҳондан ўтган ҳисобланади.

Имтиҳон ҳақида нималарни билиш керак

• ЙҲХХБда имтиҳон ўтказилиши жараёни видеога ёзиб борилади.
• Барча топшириқлар ИИВнинг ягона стандарти асосида бўлади.
• Назарий ва амалий имтиҳонни қайта топшириш учун алоҳида пул тўланади.
• Номзод уч марта имтиҳондан ўта олмаса, қўшимча тайёргарликдан ўтиши керак.

Маслаҳат: имтиҳонга эртароқ – бошланишидан 30 дақиқа олдин келинг. Паспорт ва тиббий маълумотнома ёнингизда бўлсин. Бу ҳужжатларсиз имтиҳонга кириб бўлмайди.

Имтиҳондан кейин гувоҳнома қандай олинади

Назарий ва амалий имтиҳонлардан муваффақиятли ўтилганидан кейин охирги қадам, ҳайдовчилик гувоҳномасини олиш қолади. Жараён соддалаштирилган: ЙҲХХБда ва my.gov.uz орқали ариза бериш, тўлов қилиш ва гувоҳномани олиш мумкин.

1. Давлат божи қандай тўланади

Ҳайдовчилик гувоҳномаси олиш учун давлат божи миқдори базавий ҳисоблаш миқдорининг 70 фоизини ташкил этади. 2025 йил ҳолатига кўра бу —238 000 сўм атрофида. my.gov.uz, Uzum Bank, Click, Payme иловалари орқали ёки банкларда тўлаш мумкин.

Тўлов қилинганидан сўнг чекни сақлаб қўйиш лозим, уни гувоҳнома берилаётган вақтда сўрашлари мумкин.

2. Гувоҳнома олиш учун ариза қандай берилади

Имтиҳондан сўнг маълумотлар автомактаб ёки имтиҳон марказидан ЙҲХХБга тақдим этилади.

Агар ўзингиз топширган бўлсангиз аризани:

• онлайн — my.gov.uz орқали: «Ҳайдовчилик гувоҳномасини олиш»;
• офлайн — рўйхатдан ўтиш жойидаги ИИВ ЙҲХБ бўлимида беришингиз мумкин.

Керакли ҳужжатлар:

• паспорт;
• №083/у шаклидаги тиббий маълумотнома (6 ойгача амал қилади);
• фото 3×4 см;
• давлат божи тўланганлиги тўғрисидаги квитанция.

3. Гувоҳномани олиш

• Расмийлаштириш муддати — 1-3 иш куни.
• Гувоҳнома эгаси уни шахсан имзо қўйиб олади.
• Амал қилиш муддати — 10 йил.

Ҳужжат тайёр бўлганидан сўнг SMS-хабарнома келади.

4. Гувоҳномада қандай маълумотлар кўрсатилади

Ҳайдовчилик гувоҳномасида қуйидаги маълумотлар кўрсатилади:

• исм-шариф, туғилган сана;
• гувоҳнома рақами;
• тоифаси (масалан, A, A1, B);
• берилган вақти ва амал қилиш муддати.

Кейинчалик янги тоифа олишни истасангиз (масалан, «B»), тўлиқ курс ўташ шарт эмас, янги тоифа бўйича имтиҳон топшириш етарли.

Маслаҳат:

Гувоҳномани олаётганда ундаги барча маълумотларни, айниқса, исм-шариф ва туғилган санани текшириб олинг. Гувоҳномадаги хатони тўғрилашга вақт керак ва қайта ариза топшириш талаб қилинади.

Гувоҳнома олиш қанчага тушади

Ўқиш ва имтиҳонга ҳужжат топширишдан олдин харажатларни ҳисоблаб чиқиш керак бўлади. Қуйида «A» тоифадаги гувоҳномани олиш учун тахминан қанча маблағ кетиши кўрсатилган.

Якуний тахминий сумма (қайта топширишсиз)

Имтиҳон қайта топширилганида ҳар бир қайта уриниш учун 500–600 минг сўм қўшилади.

Ёдда тутиш муҳим

1. 2025 йил 1 октябрдан бошлаб мопед ва скутерлар ЙҲХБда рўйхатдан ўтказилиши мажбурий.
2. Уларни бошқариш учун двигател қувватига қараб «A» ёки «A1» гувоҳномаси талаб қилинади.
3. Автомактабда ўқиш мажбурий ҳисобланади.
4. Ҳайдовчилик гувоҳномасини расмийлаштириш билан боғлиқ айрим хизматлар онлайн тарзда мавжуд, масалан, давлат божи тўлови ва тайёр гувоҳномани олиш.
5. Имтиҳонлар ИИВ стандартлари бўйича ўтказилади: назария компьютерда, амалиёт автодромда, видеокузатув билан.
6. «A» тоифадаги гувоҳноманинг амал қилиш муддати 10 йил ва барча турдаги мототранспорт воситалари учун тан олинади.
7. Гувоҳнома олишнинг ўртача қиймати ўқиш, тиббий маълумотнома ва давлат божи билан бирга 3–5 миллион сўмни ташкил этади.