OAVda Yevropaning Amerikanikiga muqobil bo‘lgan tinchlik rejasi e’lon qilindi

Britaniyadagi The Telegraph gazetasi hamda Reuters agentligi Buyuk Britaniya, Fransiya va Germaniya tomonidan amerikaliklarnikiga muqobil tarzda tayyorlangan tinchlik rejasini e’lon qildi. U AQSh rejasi asosida tuzilgan, ammo ayrim bandlar bo‘yicha jiddiy farqlanadi. Muhim farqlardan biri – Ukraina qurolli kuchlaridagi harbiylar miqdorini 600 ming kishigacha qisqartirmaslik talabidir. Bundan tashqari, Yevropa rejasida Ukrainaning NATOga kirishi taqiqlanmaydi (yakuniy qarorni «alyans ichidagi konsensus»ga qarab qabul qilish taklif qilinmoqda), shuningdek, urush orqali yetkazilgan zarar qoplanmaguncha Rossiya aktivlarini muzlatilgan holda qoldirishni nazarda tutadi. «Meduza» bu hujjat matnini ayrim qisqartirishlar bilan keltirdi.

AQSh rejasidan asosiy farqlar

Ukraina armiyasi hajmi. Muhim farq – Ukraina qurolli kuchlaridagi harbiylar sonini 600 minggacha qisqartirmaslik talabi. Tinchlik davrida bu miqdor 800 minggacha bo‘lishi kerak.

Hududlar. Bahsli hududlar bo‘yicha muzokaralar hozirgi to‘qnashuv chizig‘iga asoslanishi kerak. Amerika rejasida esa faqat Xerson va Zaporijjya oblastlarini hozirgi chiziq bo‘yicha bo‘lish, Qrim, Luhansk va Donetskni esa de-fakto Rossiyaga tegishli deb tan olish ko‘rsatilgandi.

Ukrainaning NATOga a’zoligi. Yevropa rejasi Ukrainaga NATOga qo‘shilish bo‘yicha mustaqil qaror qabul qilishni taqiqlamaslikni taklif qiladi. Bu alyans a’zolarining konsensusiga bog‘liq bo‘ladi.

Rossiyaning Yevropadagi aktivlarini Rossiya Ukrainaga yetkazilgan zararni qoplamaguncha muzlatilgan holda qoldirish taklif qilinmoqda. Amerika rejasida esa ularning bir qismini AQSh va Rossiyaning qo‘shma loyihalariga yo‘naltirish ko‘zda tutilgandi.

Ukrainadagi saylovlar tinchlik kelishuvi imzolanishidan keyin o‘tkazilishi kerak, ammo Amerika rejasidagi kabi 100 kun o‘tib emas, «imkon qadar tezroq».

Amnistiya. Yevropa rejasida urush paytidagi harakatlar uchun barcha tomonlarga amnistiya berilishi to‘g‘risidagi band yo‘q.

Yevropa rejasi – to‘liq ko‘rinishda

1. Ukrainaning suvereniteti hurmat qilinadi va tasdiqlanadi.
2. Rossiya, Ukraina va NATO o‘rtasida hujum qilmaslik bo‘yicha to‘liq va keng qamrovli kelishuvga erishiladi. So‘nggi 30 yildagi barcha noaniq masalalar hal etiladi.
3. Agentlik muqobil versiyada uchinchi band olib tashlanganini alohida ta’kidlagan. AQSh rejasidagi bu bandda shunday deyilgandi: «Rossiya qo‘shni davlatlarga bostirib kirmasligi, NATO esa bundan keyin kengaymasligi kerak».
4. Tinchlik shartnomasi imzolangandan so‘ng, global xavfsizlikni ta’minlash hamda aloqa va kelajakdagi iqtisodiy hamkorlik imkoniyatlarini oshirish uchun Rossiya va NATO o‘rtasida barcha xavfsizlik masalalarini ko‘rib chiqish hamda deeskalatsiya muhitini yaratish bo‘yicha muloqot boshlanadi.
5. Ukraina ishonchli xavfsizlik kafolatlari oladi.
6. Ukraina armiyasi miqdori tinchlik davrida 800 ming harbiy xizmatchi bilan cheklanadi.
7. Ukrainaning NATOga a’zoligi alyans a’zolari konsensusiga bog‘liq bo‘ladi (hozirda bunday konsensus yo‘q – hamma rozi emas).
8. NATO tinchlik davrida Ukraina hududida o‘z qo‘mondonligi ostidagi qo‘shinlarni doimiy asosda joylashtirmaslikka rozi bo‘ladi.
9. NATO qiruvchi samolyotlari Polshada joylashtiriladi.
10. Amerika kafolatlari NATO nizomining 5-moddasiga o‘xshash bo‘ladi (bu bandda shunday izohlar kiritilgan: a) AQSh bunday kafolat taqdim etilishi uchun tovon puli oladi; b) Agar Ukraina Rossiyaga hujum qiladigan bo‘lsa, kafolatdan mahrum bo‘ladi; c. Agar Rossiya Ukrainaga bostirib kiradigan bo‘lsa, kuchli va muvofiqlashtirilgan harbiy javobdan tashqari, barcha global sanksiyalar tiklanadi, yangi hududlar tan olinishi va bu kelishuvdan bo‘ladigan boshqa barcha foydalar yo‘qqa chiqadi;
11. Ukrainaning Yevropa Ittifoqiga a’zo bo‘lish huquqi cheklanmaydi va bu masala ko‘rib chiqilayotgan vaqtda Yevropa bozoriga qisqa muddatli imtiyozli kirish huquqiga ega bo‘ladi.
12. Ukrainani tiklash bo‘yicha kuchli global paket, jumladan, yuqori texnologiyali sohalarga sarmoya kiritish uchun taraqqiyot jamg‘armasini yaratish, Ukraina gaz infratuzilmasini rivojlantirish va undan foydalanishda AQSh bilan hamkorlik qilish, zarar ko‘rgan hududlarni tiklash bo‘yicha qo‘shma sa’y-harakatlar (kim bilanligiga aniqlik kiritilmagan) va Jahon bankining maxsus moliyaviy paketi.
13. Rossiya jahon iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich qayta integratsiya qilinadi.
14. Ukraina to‘liq tiklanadi va moliyaviy kompensatsiya oladi, jumladan Rossiya suveren aktivlari hisobidan (ular Rossiya yetkazilgan zararni qoplamaguncha muzlatib qo‘yiladi).
15. Kelishuvning barcha bandlari amalga oshirilishini ta’minlash uchun AQSh, Ukraina, Rossiya va Yevropaning to‘rt mamlakati ishtirokida xavfsizlik bo‘yicha qo‘shma ishchi guruh tuziladi.
16. Rossiya qonunchiligida Yevropa va Ukrainaga hujum qilmaslik siyosati mustahkamlab qo‘yiladi.
17. AQSh va Rossiya yadroviy qurollarni tarqatmaslik va qurollanishni nazorat qilish bo‘yicha shartnomalarni, shu jumladan Fair Start’ni uzaytirishga kelishib oladi.
18. Ukraina Yadro qurolini tarqatmaslik to‘g‘risidagi shartnoma doirasida yadroviy qurolsiz davlat bo‘lib qolishini tasdiqlaydi.
19. Zaporijjya AES faoliyati Xalqaro atom energetikasi agentligi nazorati ostida qayta yo‘lga qo‘yiladi, u yerda ishlab chiqariladigan elektr energiyasi esa Rossiya va Ukraina o‘rtasida teng taqsimlanadi.
20. Ukraina Yevroittifoqning diniy bag‘rikenglik va ozchilik qatlam tillarini himoya qilish to‘g‘risidagi qoidalarini qabul qiladi.
21. Ukraina okkupatsiya qilingan suveren hududlarini harbiy yo‘l bilan qaytarib olmaslik majburiyatini oladi. Hududiy almashinuvlar bo‘yicha muzokaralar frontning hozirgi chizig‘i bo‘yicha olib boriladi.
22. Hududiy masalalar kelishilgandan so‘ng Rossiya Federatsiyasi ham, Ukraina ham ularni kuch bilan o‘zgartirmaslik majburiyatini oladi. Bu majburiyat buzilgan taqdirda xavfsizlik kafolatlari kuchini yo‘qotadi.
23. Rossiya Ukraina Dnipro daryosidan tijoriy maqsadlarda foydalanishiga to‘sqinlik qilmaydi va g‘allani Qora dengiz orqali to‘siqsiz olib o‘tish bo‘yicha kelishuvlarga erishiladi.
24. Asirlar, qo‘lga olingan fuqarolarni almashish, oilalarni birlashtirish va mojaro qurbonlariga yordam ko‘rsatish bo‘yicha qolgan masalalarni hal qilish uchun gumanitar qo‘mita tuziladi.
25. Tinchlik shartnomasi imzolangandan so‘ng, Ukraina imkon qadar tezroq fursat ichida saylovlar o‘tkazadi.
26. Mojaro qurbonlariga yordam ko‘rsatish choralari ko‘riladi.
27. Ushbu shartnoma qonuniy kuchga ega bo‘ladi. Uning bajarilishi Donald Tramp raisligidagi Tinchlik kengashi tomonidan nazorat qilinadi va kafolatlanadi. Qoidabuzarliklar uchun jazo choralari ko‘riladi.
28. Memorandum barcha tomonlar tomonidan ma’qullangandan so‘ng, o‘t ochishni to‘xtatish darhol kuchga kiradi – buning arafasida tomonlar shartnomaga amal qilishni boshlash uchun kelishilgan pozitsiyalarga olib ketiladi. O‘t ochishni to‘xtatish tartibi, jumladan, monitoring AQSh kuzatuvi ostida tomonlar o‘rtasida kelishiladi.