Уч ойдан ортиқ муддатда чет элда бўлиб қайтган шахслар ОИВ инфекциясига мажбурий текширувдан ўтказилиши мумкин

Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳалари муҳокамаси порталида “Ўзбекистон Республикасининг “Одамнинг иммунитет танқислиги вируси келтириб чиқарадиган касаллик (ОИВ инфекцияси) тарқалишига қарши курашиш тўғрисида”ги Қонунига қўшимча киритиш ҳақида”ги ҳужжат лойиҳаси жойлаштирилди.

Ўзбекистон Республикасининг 2013 йил 23 сентябрда қабул қилинган “Одамнинг иммунитет танқислиги вируси келтириб чиқарадиган касаллик (ОИВ инфекцияси) тарқалишига қарши курашиш тўғрисида” ЎРҚ-353-сонли Қонунининг 15-моддаси биринчи қисми қуйидаги мазмундаги хатбоши билан тўлдирилиши мумкин:

“Уч ойдан ортиқ муддатда хорижий давлатларда бўлиб қайтган шахслар”.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси:

ҳукумат қарорларини ушбу Қонунга мувофиқлаштиради;

давлат бошқаруви органлари ушбу Қонунга зид бўлган ўз норматив-ҳуқуқий ҳужжатларини қайта кўриб чиқишлари ва бекор қилишларини таъминлайди;

ушбу Қонуннинг ижросини, ижрочиларга етказишни ҳамда моҳияти ва аҳамияти аҳоли ўртасида тушунтирилишини таъминлайди.

“Ўзбекистон Республикасининг “Одамнинг иммунитет танқислиги вируси келтириб чиқарадиган касаллик (ОИВ инфекцияси) тарқалишига қарши курашиш тўғрисида”ги Қонунига қўшимча киритиш ҳақида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонуни лойиҳасига тушунтиришга хатига кўра, Қонун лойиҳаси Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузурида 2018 йил 9 ноябрь куни “Соғлиқни сақлаш соҳасида амалга оширилаётган ислоҳотлар натижадорлиги ва истиқболдаги долзарб вазифалар тўғрисида” кенгайтирилган тарзда ўтказилган видеоселектр йиғилишининг 20687-хҳ-сонли баёни 11-бандининг (узоқ муддат давомида хорижий давлатларда меҳнат қилиб қайтган шахсларни “одам иммунитети танқислиги вируси”га мажбурий тест-текширувидан ўтказишнинг қонуний механизмларини ишлаб чиқиш ва амалиётга татбиқ этиш) ижросини таъминлаш мақсадга мувофиқдир.

Қонун лойиҳасини қабул қилинишидан мақсад, уч ойдан ортиқ муддатда хорижий давлатларда бўлиб қайтган шахсларни ОИВ инфекциясига мажбурий равишда текширувдан ўтказишнинг қонуний асосларини яратиш ҳисобланади. Қонун лойиҳаси билан “Одамнинг иммунитет танқислиги вируси келтириб чиқарадиган касаллик (ОИВ инфекцияси) тарқалишига қарши курашиш тўғрисида”ги  Ўзбекистон Республикасининг Қонунига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш кўзда тутилган:

Ўзбекистон Республикасининг 2013 йил 23 сентябрда қабул қилинган “Одамнинг иммунитет танқислиги вируси келтириб чиқарадиган касаллик (ОИВ инфекцияси) тарқалишига қарши курашиш тўғрисида” ЎРҚ-353-сонли Қонунининг “Мажбурий равишда ОИВга тиббий текширувдан ўтказиш” 15-моддаси биринчи қисми қуйидаги мазмундаги хатбоши билан тўлдирилади:

“уч ойдан ортиқ муддатда хорижий давлатларда бўлиб қайтган шахслар”.

Қонунни қабул қилиниши Ўзбекистон Республикасининг Давлат бюджетидан қўшимча 30,0 млрд сўм маблағ ажратилишини талаб этади. 

Маълумот учун: ОИВ инфекциясига бир нафар шахсни тезкор-экспресс усулда текшириш учун тест-системанинг нархи 15 минг сўмни ташкил этади (2018 йил 20 ноябр ҳолатига биржа маълумоти). 

Олинган маълумотларга кўра, бир йилда узоқ муддат давомида хорижий давлатларда меҳнат қилиб қайтган шахсларнинг сони ўртача 2,0 млн. нафарни ташкил этади.

Вазирлар Маҳкамасининг “Уч ойдан ортиқ муддатда хорижий давлатларда бўлиб қайтган шахсларни мажбурий тиббий кўрикдан ўтказиш чора-тадбирларини такомиллаштириш тўғрисида”ги қарори лойиҳасига кўра, уч ойдан ортиқ муддатда хорижий давлатларда бўлиб қайтган қайтган шахсларни ОИВга мажбурий равишда тиббий текширувдан ўтказиш тартиби тасдиқланиши мумкин.

Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги (П.Бобожонов): Ўзбекистон Республикаси Давлат хавфсизлик хизмати  чегара қўшинлари томонидан Фуқароларни ягона автоматлаштирилган ҳисобга олиш тизимига киритилган маълумотлар асосида уч ойдан ортиқ муддатда хорижий давлатларда бўлиб қайтган ҳар бир шахс тўғрисидаги маълумотни икки соат вақт ичида, Қорақалпоғистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги, Тошкент шаҳар ва вилоятлар Ички ишлар бошқармалари орқали туман (шаҳар) Ички ишлар бўлимига етказилишини таъминлаш бўйича барча зарур чораларни кўради;

туман (шаҳар) Ички ишлар бўлими уч ойдан ортиқ муддатда хорижий давлатларда бўлиб қайтган ҳар бир шахс тўғрисида Қорақалпоғистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги, Тошкент шаҳар ва вилоятлар Ички ишлар бошқармалари томонидан юборилган маълумотни олти соат вақт ичида туман (шаҳар) тиббиёт бирлашмасига ва маҳалла фуқаролар йиғинига етказилишини назоратга олади.

Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги (Ж.Қўчқоров) уч ойдан ортиқ муддатда хорижий давлатларда бўлиб қайтган шахсларни ОИВга тиббий текширувдан ўтказиш учун тест-системалар ва бошқа сарфланувчи материалларни харид қилиш учун Соғлиқни сақлаш вазирлиги тақдим этган ҳисоб-китоблар асосида 2019 йил учун маблағ ажратилишини таъминлайди.

Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги (А.Шодмонов): 

уч ойдан ортиқ муддатда хорижий давлатларда бўлиб қайтган шахсларни ОИВга мажбурий равишда тиббий текширувдан ўтказилишини ташкиллаштиради ҳамда уч ойдан ортиқ муддатда хорижий давлатларда бўлиб қайтган шахсларни мажбурий равишда текширувдан ўтказиш тартиби ижроси бўйича маълумотларни умумлаштириб, ҳар чорак якуни бўйича Вазирлар Маҳкамасига тақдим этади.

Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари фаолиятини мувофиқлаштириш бўйича Республика кенгаши (Ш.Жавлонов):

маҳалла фуқаролар йиғинига ички ишлар органлари томонидан берилган рўйхат асосида, маҳалла ҳудудидаги манзилларда яшовчи, уч ойдан ортиқ муддатда хорижий давлатларда бўлиб қайтган шахслар ўртасида ОИВ инфекциясининг профилактикаси бўйича тушунтириш-тарғибот ишларини амалга ошириш ва уларни ОИВга мажбурий тиббий текширув учун тиббиёт муассасасига йўналтирилишини назоратга олади.

“Уч ойдан ортиқ муддатда хорижий давлатларда бўлиб қайтган шахсларни мажбурий тиббий кўрикдан ўтказиш чора-тадбирларини такомиллаштириш тўғрисида”ги Вазирлар Маҳкамасининг қарори лойиҳасига тушунтириш хатида айтилишча, Қарор лойиҳаси “Ўзбекистон Республикасининг “Одамнинг иммунитет танқислиги вируси келтириб чиқарадиган касаллик (ОИВ инфекцияси) тарқалишига қарши курашиш тўғрисида”ги Қонунига қўшимча киритиш ҳақида”ги Қонуни ижросини таъминлаш мақсадида ишлаб чиқилган.

Қонунга асосан, ҳукумат қарорларини ушбу Қонунга мувофиқлаштириш, давлат бошқаруви органларининг Қонунга зид бўлган ўз норматив ҳуқуқий ҳужжатларини қайта кўриб чиқишлари ва бекор қилишлари ҳамда Қонуннинг мазмун ва моҳиятини аҳолига тушунтириш, ижрочиларга етказиш ва бажарилишини таъминлаш вазифаси Вазирлар Маҳкамасига юклатилган.

ОИВ инфекцияси юқумли касаллик бўлиб, бемордан соғлом одамга асосан жинсий йўл юқади. Шунингдек, ОИВ билан касалланган шахснинг қони ва қон маҳсулотлари соғлом одамга қўйилганда, тиббий муолажалар стерилизация қилинмаган тиббий жиҳозлар билан амалга оширилганда, бошқа шахс ишлатган соқол олиш устараси, тиш чёткаларини ишлатганда юқиши мумкин.
 
Буни олдини олишда ОИВ инфекцияси билан касалланган шахсни эрта аниқлаш жуда муҳим ҳисобланади. Чет давлатдан кириб келган шахс тўғрисида маълумот қанча тез тиббиёт муассасасига етказилса, уни ОИВга текшириш шунча самарали ҳисобланади. Чет давлатдан қайтаётган шахс чегарада рўйхатдан ўтгандан кейин уйига 1 соатдан (чегара жойлашган вилоятдан бўлса) 18 соатгача (энг узоқ ҳудудларга етиб боргунча) вақт кетади. Шу муддат ичида бу шахс тўғрисидаги маълумот яшаш жойидаги тиббиёт муассасаси ва маҳалла участка нозирига етказилиши керак. Маълумотни олган тиббиёт муассасаси ва маҳалла участка нозири шахснинг яқинларини огоҳлантиради ва тегишли тайёргарлик ишларини амалга оширади.

Шахс тўғрисидаги маълумотни белгиланган муддатдан кеч тақдим этилиши касалликни беморнинг турмуш ўртоғига ва яқинларига юқиши хавфини оширади.

Шуни инобатга олиб, тартибда чет давлатда узоқ вақт бўлиб, Ўзбекистонга қайтган ҳар бир шахс тўғрисидаги маълумот шу заҳоти электрон йўл билан ижрочиларга етказилиши тизимини яратиш чораларини кўриш шартлиги белгилаб қўйилмоқда. Маълумотларни маълум вақт оралиғида (ҳар 8 соатда, бир кунда бир марта ёки суткада бир марта) етказилиши, тадбирнинг самарадорлигига салбий таъсир кўрсатади ва касалликни бошқаларга юқтириш хавфини оширади. 

Юқорида қайд этилганларни инобатга олган ҳолда, узоқ муддат давомида хорижий давлатларда меҳнат қилиб қайтган шахсларни ОИВга мажбурий равишда текширувдан ўтказиш тартиби ишлаб чиқилди. Мазкур тартиб билан алоқадор вазирлик ва идораларнинг (Ички ишлар, ДХХ Давлат чегараларини ҳимоя қилиш, Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари фаолиятини мувофиқлаштириш Республика Кенгаши) ушбу йўналишдаги аниқ вазифалари, масъулияти белгилаб берилди.

Бунда, Ички ишлар вазирлиги Ўзбекистон Республикаси Давлат хавфсизлик хизмати чегара қўшинлари томонидан Фуқароларни ягона автоматлаштирилган ҳисобга олиш тизимига киритилган маълумотлар асосида уч ойдан ортиқ муддатда хорижий давлатларда бўлиб қайтган ҳар бир шахс тўғрисидаги маълумотни ҳудудий ички ишлар органлари орқали фуқароларни ўзини ўзи бошқариш органлари (Маҳалла фуқаролар йиғини)га етказилишини таъминлайди.

Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари (Маҳалла фуқаролар йиғини) рўйхат асосида, маҳалла ҳудудидаги манзилларда яшовчи, узоқ муддат давомида хорижий давлатларда меҳнат қилиб қайтган шахслар ўртасида ОИВ инфекциясининг профилактикаси бўйича тушунтириш-тарғибот ишларини (суҳбатлар, ахборот-маърифий материалларни тарқатиш ва б.) амалга оширади, уларни ОИВга текшириш учун тиббиёт муассасасига йўналтиради.

Соғлиқни сақлаш вазирлиги фуқаронинг яшаш жойидаги тиббиёт муассасаси (ҚВП, ҚОП/ШОП) уч ойдан ортиқ муддатда хорижий давлатларда бўлиб қайтган шахсларни ОИВга тиббий текширувдан ўтишини ташкил этади. ОИВга текширувдан ўтган шахслар бўйича маълумот алмашинувини йўлга қўяди.

Молия вазирлигига уч ойдан ортиқ муддатда хорижий давлатларда бўлиб қайтган шахсларни ОИВга тиббий текширувдан ўтказиш учун тест-системаларни, шприц, скарификатор, реагентлар ва бошқа сарфланувчи материалларни харид қилиш учун давлат бюджетидан зарур маблағ ажратилишини таъминлаш вазифаси юклатилади.

Қарорни қабул қилиниши уч ойдан ортиқ муддатда хорижий давлатларда бўлиб қайтган шахсларни қисқа вақтда ОИВ инфекциясига бепул текширувлар билан тўлиқ қамраб олиб, касалланганларни эрта аниқлаш орқали инфекцияни беморнинг яқинларига юқишини олдини олишни таъминлайди.