Қозоғистонда коронавирус бўйича можаро: инсонпарварлик ёрдамлари сотилган бўлиши мумкин

Масалан, Айжан Ҳамид ўзининг фейсбукдаги саҳифасида «Тамифлю» дориси ҳақида бир нечта пост жойлаштирган. Унинг хабар беришича, таниши «Тамифлю» дорисини дорихонадан 9 минг тенгега (21 доллар) сотиб олган. Дори қутисида RX белгиси ва NDC қадоқлаш рақами ёзилган бўлган. Унинг сўзларига кўра, ушбу белги ва рақамлар АҚШда сотиладиган дори-дармонларда қўлланади. Шу билан бирга, блогернинг таъкидлашича, қозоқ тилидаги изоҳ ушбу дорининг қутисига тасма билан бириктириб қўйилган.

Шундан сўнг, Қозоғистоннинг Tengrinews.kz сайти мамлакатга кириб келаётган инсонпарварлик ёрдамларини тарқатишга масъул бўлган «СК-Фармация» компаниясига мурожаат қилиб, масала юзасидан изоҳ сўраган. Компания ходимлари «Тамифлю» дори воситаси Қозоғистонга «СК-Фармация» МЧЖ орқали инсонпарварлик ёрдами сифатида қабул қилинмаганини маълум қилган.

Бу орада фейсбукда Наргиз Северная номли фойдаланувчи «СК-Фармация» МЧЖга мурожаат тарзида йўлланган бошқа бир хабарни жойлаштирди. У кечки пайт ҳаммаёқ ёпилганидан сўнг ўзи яшайдиган шаҳар дорихоналаридан бирига яширинча дори-дармон тўплами етказиб берилганига гувоҳ бўлгани ҳақида ёзган. Баъзи қутиларда Qatar Airways авиакомпанияси стикерлари бўлган. Пост муаллифи дори-дармонлар солинган бу қутилар 21 май куни Қозоғистонга Қатардан юборилган инсонпарварлик ёрдами таркибида бўлиши мумкин деган шубҳа билдиради.

«Шимоллик Наргиз»нинг шубҳаларига парламент спикери ўринбосари Владимир Божко жавоб берди. У ўз постида Наргиз Севернаядан ҳодиса қайси шаҳарда, қайси кўчада ва қайси дорихонада юз бергани ҳақида сўраганини, Наргиз Северная эса унга жавоб бермасдан саволини ўчириб юборганини ёзган. Пост сўнгида Божко қозоғистонликларга мурожат қилиб, бунақа ёлғон гапларга ишонмасликни сўраган.

Наргиз Севернаянинг постига жавобан «СК-Фармация» МЧЖ қабул қилинадиган барча инсонпарварлик ёрдамларини Соғлиқни сақлаш вазирлиги билан келишган ҳолда қабул қилишини, сўнг буюртма варақасини тузиб, ҳудудлар бўйича тенг тақсимлашини билдирди. Бундан ташқари, ушбу компания ҳомийлардан келадиган турли тиббий маҳсулотларни ташиш билан ҳам шуғулланишини маълум қилган.

Компания маълумотларига кўра, мамлакатда коронавирусга қарши кураш бошлангандан бери АҚШ, Хитой, Жанубий Корея, Япония, Туркия, Ҳиндистон, БАА ва Покистон каби мамлакатлардан,  Қозоғистондаги энг йирик (Abdilrahim, «Казатомпром», «Bayer Казахстан», ТОО «Текнолоджиз Казахстан», ТОО A.N.P., ТОО ABMG Expert) компанияларидан, шунингдек, дунёнинг кўзга кўринган (Alibaba Fondation, Sandoz, «АстраЗененка(Уси) Трейдинг Ко, Лтд» UNISO, Miniso, China Construction Bank, Abdilrahim Turkey) каби компанияларидан инсонпарварлик ёрдамлари келган.

«Қозоғистонга юборилган барча инсонпарварлик ёрдамлари, коронавирусга қарши курашда иштирок этадиган тиббий муассаса ва ташкилотларга тарқатиш учун Соғлиқни сақлаш вазирлиги орқали унинг минтақавий бошқарма ҳамда бўлимлари ўртасида тақсимланади.

Бироқ 11 май кунидан бошлаб мамлакатда карантин чекловлари енгиллаштирилгандан сўнг инсонпарварлик ёрдамларини тарқатиш операторининг вазифалари ҳам якунланди. Қатардан Қозоғистонга юборилган инсонпарварлик ёрдами эса 2020 йил 21 май куни етиб келган. Бу вақтга келиб карантин чекловлари тугатилгани сабаб «СК-Фармация» МЧЖ ортиқ инсонпарварлик ёрдамларини тарқатиш билан шуғулланмаётганди.

Бундан ташқари, Қатардан келган тиббий асбоб-ускуналарга юкларни етказиб бериш ҳужжатлари, шунингдек, тиббий воситаларни бир марталик олиб киришга рухсат олиш учун зарур бўлган товарларнинг сифатини тасдиқловчи ҳужжатлар, мажбурий рухсатнома ҳужжати тақдим этилмади. Юқоридаги ҳужжатларсиз мамлакатда тиббий воситалардан фойдаланишга рухсат берилмайди. Шу муносабат билан «СК-Фармация» МЧЖ Ташқи ишлар вазирлигига барча керакли ҳужжатларни тақдим этиш масаласини кўриб чиқиш учун сўров юборди», дейилади «СК-Фармация» баёнотида.

Компания берган маълумотларга кўра, тиббиёт воситалари ва асбоб-ускуналарини бир марталик олиб кириш учун рухсатнома компанияга 2020 йил 25 июнда берилган. 4 июлда эса соғлиқни сақлаш вазирининг буйруғига биноан «СК-Фармация» МЧЖ яна инсонпарварлик ёрдамларини тарқатиш оператори этиб тайинланган.

«Барча керакли ҳужжатларни олгандан сўнг, инсонпарварлик ёрдами сифатида келган тиббий маҳсулотлар ҳудудлар бўйича тенг тақсимланди. Айни пайтда улар ягона дистрибьюторнинг омборларида сақланяпти ва соғлиқни сақлаш бўлимларига жўнатишга тайёр. Сақлаш омборлари видеокузатув тизимлари билан жиҳозланган ҳамда у ерга кириб чиқаётган тиббий ташкилотлар ходимлари ва машиналари қатъий текширувдан ўтказилади. Олинган маҳсулотлар ва уларнинг ҳисоб-китоблари текширилиб, сўнг жавобгар шахсларга топшириш ҳамда қабул қилиш далолатномалари имзоланади», дейилган компания изоҳида.

«СК-Фармация» МЧЖ компанияси Қатардан Қозоғистонга келган инсонпарварлик ёрдами сифатида айнан нима келганини маълум қилган. Уларнинг маълумотларига кўра, Қатардан қарийб 500 минг дона турли ўлчам ва турдаги тиббий ҳимоя ниқоблари, яна махсус ҳимоя кийимлари, ҳимоя кўзойнаклари каби тиббий жиҳозлар келган.

Ижтимоий тармоқлар фойдаланувчилари «СК-Фармация» МЧЖ берган жавобдан Қатардан келган инсонпарварлик ёрдами 50 кун давомида омборларда сақланганини билиб, Қозоғистон ССВни янада кўпроқ танқид қила бошлашди.

Бу орада, Қозоғистон Коррупцияга қарши курашиш хизмати томонидан «СК-Фармация» МЧЖда аудит текширувлари ўтказилиши ва текширувлар 31 июлгача давом этиши маълум қилинди. Шунингдек, Коррупцияга қарши кураш хизмати қозоғистонликларга мурожаат қилиб, «СК-Фармация» МЧЖ фаолияти билан боғлиқ қонун бузилишларига дуч келишса, зудлик билан тегишли органларга хабар беришни сўраган.

Ижтимоий тармоқларда хориж давлатларидан юборилган инсонпарварлик ёрдамлари дорихоналарда сотилиши қаттиқ муҳокама бўлаётганда мамлакат президенти телевидение орқали қилган чиқишида давлат органлари ҳам хатога йўл қўйиши мумкинлиги ҳақида гапирди. Ижтимоий тармоқ фойдаланувчиларининг фикрича, Тўқаев ўшанда номини тилга олмаган бўлса-да, айнан «СК-Фармация» МЧЖ билан боғлиқ можарони назарда тутган.

Кўп ўтмай президент «СК-Фармация» раҳбарини ишдан олди. Президент дори-дармон ишлаб чиқариш бўйича ҳам кўрсатма берган. «Кўплаб дорилар ва тиббиёт анжомларини Қозоғистонда ишлаб чиқариш масаласини ҳал қилишимиз керак. Ахир қачонгача импортга қараб ўтирамиз, бизнинг ғуруримиз қаёқда қолди?», деган Қозоғистон президенти.

Маълумот учун, 21 апрель куни бош вазир қарори билан Шарип Берик Шарипули «СК-Фармация» бошқарув раиси этиб тайинланганди.