Вилоятдаги муаммолар, давлат харидлари, йўллар ва футбол ҳақида — Наманган вилояти ҳокими билан интервью

Янги лойиҳалар ҳақида

— Биз бу ерни янги дастур доирасида обод маҳаллага айлантирдик. Кичик саноат зонаси ташкил этиш орқали инфратузилма яратилди: сув, электр, газ тортилди, йўллар асфальтланди. Авваллари бу ерда 3,8 гектар боғ бор эди. Илмий-текшириш институтининг боғи ташландиқ ҳолга келиб қолган эди. Энди эса бу ерга ҳар бири 15 сотихдан бўлган 22та лойиҳа жойлаштирдик.

Айрим каттароқ лойиҳалар икки-уч бўлак ерни олган – 30 сотих. Ҳар бир лойиҳада камида 100 нафар ишчи ишлайди. Бизнинг режамиз жами 3200 кишини ишли қилиш. Шунча иш ўрни яратилди. 17та тикувчилик цехлари, шундан иккитаси чармни қайта ишлаш ва учтаси озиқ-овқат йўналишидаги лойиҳалар.

Шунинг ҳисобига «Даштбоғ» маҳалласи атрофидаги етти маҳалла аҳолисини – «Аёллар дафтари», «Ёшлар дафтари», «Темир дафтар»даги одамларни иш билан таъминлаш. Даштбоғнинг ўзида тўрт минг киши яшайди. Чеккароқда саноат зоналари ташкил қилинганидан хабардорсиз. Ҳоким бўлганимдан кейин мен буларни ўргандим. Бунинг ноқулайлиги нимада эди? У ерга бориш қийинроқ, вақт ва пул кетказиб етиб бориш керак. Чекка жойларга инфратузилма яратиш, коммуникация тортиб бориш қийин, катта маблағ ва вақтни олади. Биз буни қайта кўриб чиқдик ва қишлоқларда, туманларда маҳаллалар марказларида зоналар ташкил қилишга ўтдик. Аёлларимиз кўпроқ уйи яқинидаги жойда ишлаши ҳар тарафлама қулай. Атроф маҳаллалардаги одамларга уйи олдидаги саноат зонаси ташкил қилиш билан қулайлик яратилдики, бунда йўлкира сарф бўлмайди, исталган пайт, масалан, аёллар, уйидан, бола-чақасидан хабар олиб кела олади.

Бутун вилоят бўйича 72та кичик саноат зонасининг қарори чиқди ва буларнинг 43тасида ишлар бошланди. Шаҳарнинг ўзида бундай саноат зоналаридан 10та ташкил қиляпмиз.

Водий шароитида, биласиз, ер мураккаброқ масала. Илгари тадбиркорлар 1 гектар ер олганда, 50 сотихига нимадир қуриб, қолганини бўлиб-бўлиб сотиб юборган, уй қурган ва ҳоказо. Биз айнан шундай ҳаракатларнинг олдини олиш учун 15-30 сотихдан бўлиб бердик. Майдонни кичрайтирганимиз ҳисобига тадбиркорлар сони кўпайди. Шу 3,8 гектар ерга битта катта лойиҳа жойлаштирсангиз, нари борса 500-600 киши ишлайди. Ҳозир эса бу рақамлар 4-5 баравар кўпроқ. Тадбиркорга ҳам арзон, ҳам осон, ҳам қулай. Кўп кредит олмайди ва камроқ сармоя билан бошлайди.

Шунингдек, биноларни тепага қараб ўстириш масаласи бор. Буни президент ҳам таъкидлаб ўтган. Шунинг ҳисобига оз ердан унумли фойдаланиш, кўпроқ ишлаб чиқариш ва ишчи ўрни яратиш мумкин.

Бу жойлар ободонлаштирилганини кўриб турибсиз: воркаут майдончаси қурдик, бу ерда болалар ўйнайди, шуғулланади. Президент соғлом ҳаёт тарзига эътибор бераётгани оқибатида мана шундай ишларни амалга ошириш имкони пайдо бўлди. Шаҳарда юрганда эътибор беринг: 400 маҳаллада мана шундай спорт майдончалари ташкил қилинган, қилинмоқда. Мен ўзим ҳам Кореяга борганимда мана шундай ҳолатни кўргандим.

Энерготақчиллик ҳақида

— Шунча давр мобайнида энерготизим ривожланмади. Энди бу ишлар аста-секин ривожлантириляпти. Тўрақўрғонда иссиқлик энергия станцияси қурилди. Бунинг эвазига 900 мегаватт қувват қўшилди. Гидроэнергия бўйича ҳам ишлар амалга оширилмоқда. Учқўрғон туманида битта гидроэнергия иншооти ишга туширилди. Андижон канали аталмиш катта каналда яна қўшимча 7-8та иншоот қуриш режаланяпти.

Асосийси, биз энергетика соҳасида ҳам иқтисод қилишга ўтишимиз керак. Энерготежамкор қурилмалар бунда ёрдам беради. Тадбиркорлар ҳам тежамкор ускуналар олиб келишга қизиқади. Аммо энергия муаммоси бўлиши аниқ, бундан, ҳозирча қочиб бўлмайди. Илгари мана шундай зоналарга хизмат кўрсатиш «Ўзбекэнерго»нинг вазифаси эди – уларнинг маблағи ҳисобига энергия етказиб бериларди, тортиб келинарди. Энди эса маҳаллий ҳокимликларга пул ажратиляпти ва энди биз «Ўзбекэнерго»га пул бериб, бу ишларни қилдиряпмиз, яъни буюртмачи ҳокимликларнинг ўзи бўлади.

Аҳолининг электр ва газдан муаммоси эса фақат бизнинг вилоятда эмас, бутун Ўзбекистонда бор муаммо. Буни бартараф этиш бўйича ҳам ишлар олиб бориляпти. Яқинда Қирғизистон президенти Садир Жапаровнинг ташрифидан сўнг бир муҳим ва катта масала ҳал қилинди: энди Қирғизистон билан энергия алмашамиз. Илгари Марказий Осиё мамлакатлари ягона энерготизимга бирлашган эди. Бу тизим ҳозир ҳам бор, энди буни ишлатиш – ўзаро энергия алмашувни йўлга қўйяпмиз.

Рости, ҳозир энерготақчиллик аввалгидек эмас, ҳолат анча яхшиланган. Шу йил якунига кўра бу тизимни янада такомиллаштириш ва яхшилаш борасида республика бўйича жуда катта ишлар кетмоқда. Бу гапларни вазиятдан хабардор бўлганим учун айтяпман. АСКУЭ тизимига ўтиш зарур – инсон омилини йўқотиш керак. Бутун дунё шундай тизимда. Айнан шунинг эвазига ҳам энергияни тежаш мумкин.

Экология ҳақида

— Вилоят миқёсида ҳам, мамлакат миқёсида ҳам бу жуда эътиборга олиш зарур бўлган масала. Мана, дарахтларни кесишга мораторий узайтирилди. Мен Экология қўмитаси раҳбари бўлганимда билдим – бу жуда катта соҳа экан. Жамоатчилик бу борада жуда сезгир ва зийрак. Чиқинди масаласи жуда долзарб. Бу соҳада ҳам давлат – хусусий шерикчилик йўлига ўтиляпти. «Тоза ҳудуд» унитар корхоналари битта техникаси 1-1,5 маҳаллага хизмат кўрсатади. Хусусий корхона техникалари эса 4-5 маҳаллага хизмат кўрсатади. Улар самаралироқ фойдаланади.

Давлат ҳисобидаги корхоналар техникаси билан ҳамма маҳаллаларни қамраб олиш қийин. Давлат-хусусий шерикчиликда эса қамровни кенгайтириш мумкин. Шунингдек, чиқиндини саралаш ва қайта ишлаш масаласи ҳам олға силжийди. Наманган вилояти бу борада биринчи бўлди – уч туманнинг чиқиндисини олиб кетиш ва қайта ишлашни хусусий секторга бердик. Қайта ишлаш орқали энг охирги босқич – биогумус даражасида қайта ишлаш мумкин. Бунинг натижасида чиқинди полигонлари ёпилади. Ҳар бир туманда полигонлар бўлиши шартмас. Дейлик, 10та полигон бўлса, ишлар тўғри йўлга қўйилиши орқали уларнинг 7тасини ёпиш мумкин.

Яшиллаштириш ва кўкаламзорлаштириш жуда долзарб. Илгарилари бу соҳага эътибор етарли эмасди. Биз вилоят миқёсида бу йил ушбу ишларга 3 млрд сўм маблағ ажратдик. Ана энди ҳар бир дарахтга қаралади, унинг эгаси, жавобгари бўлади, ҳар бир туп дарахт Ободонлаштириш бошқармаси балансига ўтказилади, у парваришланади. Чунки пул ажратилди ва бунда ҳисобдорлик бўлади.

Иқлимимиз кескин континентал, ёзимиз узоқ ва иссиқ. Биз энди каттароқ, манзарали, соя-салқин берувчи дарахтларни экамиз. Илгари кичиккина кўчат экиб ёки экилган, кўчатга қаралмай, у қуриб қолган, келгуси йили яна янгиси экилган ва шу ҳолда давом этаверган. Игнабаргли дарахтлар бизга тўғри келмайди. Улар фақат эстетик завқ бериши мумкин. Бундай кўчатларни парваришлаш ва ўстириш ҳам осон иш эмас, секин ўсади. Манзарали дарахтлар эса салқин, кислород беради, шунингдек, эстетик завқ ҳам.

***

Шавкатжон Абдураззоқов кичик саноат зонасида ишга тушган мономарказ ҳақида атрофлича гапириб берди. Мономарказда балиқчилик, тикувчилик, чилангарлик, каштачилик, павлоний дарахтлари етиштириш, беданачилик каби кўплаб соҳаларга ёшлар ўқитилади ва шу зонанинг ўзида иш билан таъминланади. Ўқув курслари учун тўловнинг 20 фоизини ўқиётган кишининг ўзи тўлайди, қолган қисми - 30 фоизи маҳаллий бюджетдан ва 50 фоизи Меҳнат вазирлиги томонидан тўлаб берилади.

Ҳоким билан унинг ўша машҳур контейнердан қурилган хонадонига ташриф буюрдик. У йўл-йўлакай «Бунёдкор» маҳалласида амалга оширилаётган ишлар билан ҳам таништирди. Абдураззоқов суҳбат асносида футбол, йўллар муаммоси, секторлар масаласи, уларнинг қанчалик рентабеллиги, янги ташкил этилаётган саноат зоналари, маҳалладаги чиқинди полигонларининг резервация қилиниши, судларнинг мустақиллиги мавзуси, қонуннинг барчага баробар экани, интернетдаги негатив фикрларга муносабатини ҳам билдирди. Шунингдек, у контейнер уйни нега ва қандай қурдиргани, кейинчалик бу уйнинг тақдири нима бўлиши ҳақида ҳам гапириб ўтди.

Бобур Акмалов суҳбатлашди.