Давлат харидлари порталида иштирокчининг буюртмачи билан яқин алоқаси бор-йўқлигини автоматик текширадиган тизим устидаги ишлар ҳалигача якунига етмаган. Бундан ташқари, манфаатлар тўқнашувига йўл қўйилган ҳолда тузилган шартномаларни ҳақиқий эмас деб топишга оид қонун лойиҳасидан ҳам дарак йўқ.
Коррупцияга қарши курашиш агентлиги директори Акмал Бурҳонов 10 март кунги матбуот анжуманида давлат харидларидаги манфаатлар тўқнашувининг олдини олиш бўйича белгиланган чоралар ижроси ҳақидаги саволга жавоб берди.
“Умуман, қарорда кўрган бўлсангиз, агентликка манфаатлар тўқнашувига йўл қўйган бўлса, тақдимнома киритиб, тўхтатиб туриш ёки судга даъво ариза киритиш ваколати берилди.
Энди, тўхтатиб туриш бўйича ҳам 300 дан ортиқ тақдимнома киритганмиз ва уларнинг барчаси бекор қилинган. Лекин бу – “ручной” режим. Айтганимдай, биз ўша масофавий танлаб оляпмиз-да, [манфаатлар тўқнашувига йўл қўйилган ҳолатларни] аниқлаяпмиз. Лекин тезроқ бу тизимга ўтишимиз керак. Яъни талабгор буюртмачи билан ўртасида манфаатлар тўқнашуви мавжуд бўлганда, давлат харидларида ёки тендерларда автоматик равишда қатнаша олмаслиги керак.
Бу тизим устида Молия вазирлиги Бош прокуратура, Ҳисоб палатаси агентлик билан ҳамкорликда ишлаяпти. Агар бу тизими ишга тушса, тақдимнома киритишга ҳожат бўлмайди. Тизим устида ишланяпти, бунинг биринчи ижрочиси Молия вазирлиги ҳисобланади”, – дея Акмал Бурҳоновнинг сўзларини келтирмоқда Kun.uz мухбири.
Бурҳоновнинг қайд этишича, давлат харидлари соҳасида 2021 йилда ўтказилган масофавий мониторингда бюджет буюртмачилари томонидан қиймати 145,3 млрд сўмлик 452 та танловда “Давлат харидлари тўғрисида”ги ва “Рақобат тўғрисида”ги қонунларнинг талаблари бузилишига йўл қўйилгани аниқланган. Бу ҳолатларда коррупциявий ҳуқуқбузарликларнинг сабаб ва шарт-шароитларни бартараф қилишга қаратилган 372 та тақдимнома киритилган ва ва танловлар бекор қилинган.
Эслатиб ўтамиз, 2021 йил 7 июлда президентнинг аксилкоррупцион қарор ва фармони имзоланган эди.
Қарорда, манфаатлар тўқнашувига йўл қўйилган ҳолда тузилган шартномаларни ҳақиқий эмас деб топишга оид қонун лойиҳасини ишлаб чиқиш белгиланган (муддат – 2021 йил октябргача; масъул – Адлия вазирлиги). Фармонда эса Коррупцияга қарши курашиш агентлигига манфаатлар тўқнашуви билан боғлиқ ҳар қандай ҳолатлар аниқланганда, шартнома, буйруқ ва бошқа ҳужжатнинг амал қилишини тўхтатиб туриш тўғрисида тақдимнома ёки уни ҳақиқий эмас деб топиш бўйича судга даъво киритиш ваколати берилган.
Ушбу фармон билан тасдиқланган “Коррупцияга қарши курашиш бўйича 2021-2022 йилларга мўлжалланган давлат дастури”да бир қанча талаблар белгиланган эди.
Хусусан, 2021 йил 1 декабрга қадар давлат харидлари амалга ошириладиган махсус ахборот порталида манфаатлар тўқнашуви билан боғлиқ бўлган хавфларнинг олдини олиш бўйича қуйидаги маълумотларни қайта ишлашга мўлжалланган автоматлаштирилган тизимни жорий қилиш юзасидан таклифлар киритиш белгиланган:
- қатнашчининг давлат харидларидаги иштироки тарихи (маҳсулот, хизмат етказиб берувчининг илгари иштирок этган танловлари, бажарган ишлари);
- қатнашчининг бенефициарлари ҳақидаги маълумотлар;
- буюртмачи ва иштирокчи ўртасидаги эҳтимолий боғлиқликлар (қариндошлик, бирга таълим олганлик, меҳнат фаолияти ёки бизнес алоқалари ва бошқалар ҳақидаги маълумотлар).
Шунингдек, ҳужжатда автоматлаштирилган тизим орқали манфаатлар тўқнашуви аниқланган ҳолларда давлат хариди жараёнида битимга даъвогарнинг иштирокини автоматик равишда чеклаш юзасидан таклифлар тайёрлаш бўйича топшириқ ҳам мавжуд.
Давлат дастурининг бу бандларини бажариш бўйича Молия вазирлиги, Монополияга қарши курашиш қўмитаси, Адлия вазирлиги ва Ахборот технологиялари вазирликлари ижрочи сифатида кўрсатилган.
Ҳужжатнинг 5 бандида манфаатлар тўқнашуви атамасига ҳам таъриф бериб кетилган:
“…қонунчилик ҳужжатларида кўрсатилган лавозимни эгаллаб турган шахснинг бевосита ёки билвосита шахсий манфаати мансаб (хизмат) мажбуриятларини объектив ва холис бажаришига таъсир кўрсатувчи ёки шундай таъсир кўрсатиши мумкин бўлган вазиятлар манфаатлар тўқнашуви ҳисобланади ҳамда бундай вазиятларни ошкор қилиш ва уларнинг олдини олиш бўйича ўз вақтида чора кўрмаганлик ўрнатилган тартибда жавобгарликни келтириб чиқаради”, – дейилади фармонда.
Сўнгги йилларда ОАВ ва блогерлар томонидан ўтказилган суриштирувлар натижасида давлат харидлари ва тендерларда кўплаб манфаатлар тўқнашувига йўл қўйилган ҳолатлар аниқланмоқда.
Хусусан, 2020 йилнинг декабрь ойида Андижон вилояти ҳокимлиги мансабдорлари ва уларнинг яқинларига тегишли корхоналар томонидан миллиардлаб давлат буюртмалари тақсимлаб олингани маълум бўлганди. Ҳолат юзасидан ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар томонидан олиб борилган ўрганишлар натижасида жиноий иш қўзғатилган. Лекин, кейинроқ, манфаатлар тўқнашувига йўл қўйганларнинг фақат бир нафари жазога тортилгани, айримлари ўз лавозимида қолаётгани маълум бўлганди.
Шунингдек, қариндош-уруғчилик ришталари орқали Жиззах вилояти ҳокими Эргаш Солиевнинг қизи Наргиза Солиевага тегишли фирма 4 миллиард сўмга яқин давлат буюртмасига эга чиққани маълум бўлган эди. Ҳолат юзасидан прокуратура ўрганишни бошлаган бўлса-да, орадан қарийб бир йил вақт ўтяпти ҳамки, жамоатчилик унинг натижаларидан бехабар
