Вилоятларда ишга кириш учун “танка” керакми?

Чекка ҳудудларни қўя турайлик, ҳатто вилоят марказларида ҳам ҳанузгача кадрлар етишмовчилиги сезилади. Ташкилотларда айнан ўз соҳасининг мутахассислари эмас, балки ишни эплагани учун бошқа соҳа вакиллари фаолият юритаётганини кўриш мумкин.

Ташкилотларда мутахассис етишмовчилиги, ёш кадрларда эса иш муаммоси. Бунинг асл сабаби нимада?

Вилоятларда давлат ташкилотлари ва хусусий секторда мутахассислар етишмаслиги бот-бот тилга олинади. Аммо ҳар йили бир неча ўн минглаб талабалар олий таълим муассасаларини тамомлаб, туғилиб ўсган ҳудудига қайтиб кетишади. Хўш, пойтахтдан ташқарида иш топиш қай даражада осон ёки қийин? Буни амалда синаб кўришга қарор қилдим. Бакалавр ва Магистр дипломларимни олиб иш излашни бошладим.

Февраль. Магистратурани тамомлаганим боис дастлаб вилоятдаги олийгоҳлар эшигини қоқдим. Бешта олий таълим муассасасининг биттаси юқоридан штат келиши кераклигини, ўзи хабар беришини айтди. Учтаси январ ойида келмаганлигим боис иш қолмагани, дарслар тақсимлаб бўлингани ва ойлик маоши кам ишлар борлиги, улар менга тўғри келмаслигини билдирди.

Жиззах давлат педагогика университетида(ЖДПУ) ўзлари хабар беришларини айтиб маълумотномамни олиб қолишди.

Март. 1 март санасида ЖДПУ ходимлар бўлими бошлиғи Илҳом Бўриев телефон қилиб чақирди. Борганимда ишга олишларини, университетнинг медиа марказида журналистик фаолият билан шуғулланишимни айтди. Фақат ректор билан суҳбатлашганимдан сўнг ҳаммаси аниқ бўлар экан. Таксичи айтганчалик қийин эмас экан-ку, ишга кириш, деб топширилган вазифага шўнғиб кетдим.

Бир ҳафта давомида тўртта профессордан интерью олиб, биттасини монтаж ҳам қилиб бердим. Иш бошлаган кунимдан буйруқ чиқаришларини айтган бўлишса-да, на ректорнинг суҳбатидан, на қилишим керак бўлган ҳужжатлар рўйхатини беришдан дарак бор.

Ҳар куни шу вақтда ректорнинг олдига кирасиз дейди “кадр”. Ўша вақт келганда ректор дам ҳокимиятга кетган, дам вазир билан видеомулоқот қилаётган бўлади. Хуллас, иш бор-у, ишга олишдан дарак йўқ.

Бўлимдаги оператор йигитчанинг сўзига қараганда мендан аввал бир ярим ой давомида ишлаган журналистга буйруқ чиқмаган, шунча вақт ишлаганидан сўнг ходимлар бўлими бошлиғи уни ишга ололмаслигини айтган.

Ойлик маош бир миллион тўрт юз минг сўм. Уч ойгача устама ёзилмайди. Уч ойдан сўнг ҳам ишингизга қараб (аниқроғи талаб қила олишингизга қараб) устама ёзишар экан. Бу ойлик ҳатто ишга келиб-кетиш харажатларини ҳам қопламайди.

Аммо энг қизиғи бир ҳафтадан сўнг бошланди. Илҳом Бўриев хонасига чақириб яна учта-тўртта вариантлари борлигини, уларнинг ишини кўриб кимники маъқул бўлса ўшани чақиришини айтиб, кетаверишим мумкинлигини билдирди.

Бу гап қаердан чиқди? Шунча кундан бери, бўлди ишингиз маъқул, ректор суҳбатдан ўтказса буйруқ чиқарамиз, деяётган эди-ку. Ҳайратимни ичимга ютиб хонани тарк этдим.

Бир ҳафта ўтса ҳамки, жавоб бўлмади. Қўнғироқ қилсам ректор билан ҳали бу масалани гаплашишмаганини айтди. Эртаси куни ректорнинг қабулига бордим. Лекин у жуда банд экан. Котибаси Бўриевга телефон қилиб нима масалада келганимни айтди. Шунда кадрнинг нима деганини эшитсангиз эди...

Эмишки, бошқа бир қизни ишга олишибди, ишни бўлимнинг ўзида ректорга чиқармай ҳал қилиб қўя қолишибди. Ректорсиз ҳал бўлар экан, нега мени суҳбатга киришингиз керак деб бир ҳафта ишлатиб юришди? Нега ўшандаёқ бўлимда ҳал қилиб қўйишмади?   

Бир ой давомида иш изламаган жойим қолмади. Бандликка кўмаклашиш маркази, вилоят ҳокимияти ҳам ёрдам бера олмади. ТВ ва газетада ҳам бўш иш ўрни йўқлигини айтишди. Тошкентга ишонч рақамларига ҳам қўнғироқ қилдим. Улар мурожаатимни Жиззах шаҳар бандликка кўмаклашиш марказига жўнатишди. Лекин натижа нолга тенг!

Мутахассислигим бўйича ўзимга ишонаман, ҳатто республикада бир неча бор йўналишимдаги танловларда ғолибликка муносиб кўрилганман. Филологлар, номутахассислар журналистика соҳасида ишлаб юрибди-ю, магистратурани тамомлаб келиб нега иш тополмаяпман? Нега мени ишга олишмаяпти?

Шу қадар иш излашга берилиб кетдимки, бу ҳаракатларни ишга кириш учун эмас, эксперимент ўтказиш учунлигини ҳам унутиб қўйибман. Ишлаб юрган танишларим шунча қийналиб юрмасдан “танка” ёки “соққа” аралаштирганимда аллақачон ишим ҳал бўлишини, бу вилоят эканлигини обдан уқтиришди.

Асл мақсадим тажриба бўлгани учун бу маслаҳатларни синаб кўрмадим. Лекин қолган вилоятларда аҳвол қандай эканлигига қизиқдим.

Жасур Мирзамаҳмудов: “Мен ҳам ўз йўналишим бўйича иш тополмай, пойтахтдан қўним топдим. “Туман шароити” деган ибора ҳамон мавжудлигича қолмоқда. Бундан кейин ҳам давом этса керак (ҳамма жойда ҳам эмас) Машинасозлик технологияси йўналишида туманда аниқ, реал иш ўрни мавжуд эмасди.

Шундоқ ҳам жуда кўп танишларим бошқа соҳада иш юритаётганди. Масалан, айтичилар банк кассасида, тарихчилар маънавият бўлимида... Яхши мутахассис бўлса иш топилади, лекин иш бор жойда топилади. Ўша ер раҳбарлари ҳам керакли кадрни ушлаб қола олиши керак деб ўйлайман”.

Зарнигор Аҳророва: “2018 йил ЎзМУ Журналистика факультетини тамомлаганман. Кейин Қашқадарёга қайтдим. “Фарзандли бўлганим учун ишламадим. 2019 йилда ишга чиқдим мактабда ва хусусий боғчада инглиз тилидан бир йил дарс бердим. Кейинги йил эса мактабда дарс ололмадим педагог бўлмаганим учун.

Хусусий ташкилотга ишга кириб 3 ой матбуот котиби бўлиб ишладим. Афсуски ойлик тўлаб беришолмади. У ердан ҳам бўшадим. Бахтимга шаҳримизда “Ёш журналистлар” мактаби очилди, шу ерга ишга кирдим. 6 ой чамаси ишладим, у ҳам ҳозирда ёпилган. Шу вақт оралиғида мактабларда ижодий-маданий масалалар бўйича тарғиботчи лавозими очилди, 0,5 штатда унгаям кирдим.

Озгина ойликка қаноат қилиб шу ерда ишладим ҳозир бола парвариши таътилидаман. Аммо ишга чиқмоқчи бўлсам ўз соҳамда маза қилиб ишлайдиган иш топа олишимга кўзим етмайди, чунки аввал ҳам топа олмаганман. Ҳокимият тизимидаги жойлар доимо банд”.

Севара Турғунбоева: “Менинг қариндошим нефть-газни тугатиб Ўзбекгеофизикада ишларди. Ойлиги камлиги, уйсизлиги учун Россияга ишлашга кетди. Билими кучли эди. 2 йил ишлаб қайтгач ишхонасига борса бошлиқ ўзгарган экан, суҳбатга кирса ўзимиз телефон қилиб жавобини айтамиз, дейишибди.

Аввалдан бирга ишлаган ҳамкасблари бизга шу кадр керак, деб ёзиб ҳам беришибди. Лекин бошлиқ 4-5 ой командировкадан келмагач оилани тебратиш учун яна кетди Россияга”.

Фаррух Камолов: “Битта узоқроқ танишимиз Россияда учувчиликка ўқиб Тошкентга ишга кириш учун қайтган, порасига битта квартирани пулини сўрашган.

Москвага қайтиб Аэрофлот компаниясига муаммосиз ишга кирган, ойлик зўр, компания томонидан Москвадан уй ҳам берилган...

(Бунгаям 8-9 йил бўлди, ҳозир балки учувчиликка ишга кириш тизими ўзгаргандир...)”

Абдуллоҳ Исроил: “Шахсан мен Фарғона Давлат Университетини тамомлаганман, ўқитувчи бўлиб бироз ишладим (7 йил (2002-2009) қаноатланмадим, на давлатдан, на жамиятдан. Меҳр бериб ишладим, лекин ўйлаб қарасам фойдасиз экан, ҳозир Европадаман, ҳар йили 1-3 ойга бориб келаман. Оиладан, яқинларингдан узоқдалигини ҳисобга олмаса ҳаммаси жойида”.

Малика Баратова: “Давлат ташкилотига ишга кириш учун вилоятда таниш бўлиши керак, буни ҳамма билади. Лекин танишсиз кирганлар ҳам бор. Бу дегани 100 фоиз дегани эмас, битирган университети обрўли бўлса, тил билса имкон қадар вилоятда танишсиз ишга кириш эҳтимоли бўлиши мумкин. Унда ҳам бу нарса ўша ташкилот раҳбари қандайлигига боғлиқ”.

Ўз соҳасининг мутахассиси бўлса, қўлида дипломи бор одам ҳар қандай жойда, ҳар қандай вазиятда ўз ишини топа олади, деб ҳисоблар эдим. Аммо сўнгги уч ой қарашларимни тамоман ўзгартириб юборди.

Кузатишларим натижаси шундай бўлдики, билими бор кадрга дипломни, дипломи бор ёш мутахассисга тажрибаси йўқлигини рўкач қилиб ишга олишмайди. Ҳар иккаласига ҳам эга бўлган “танкасиз” мутахассисга эса бўш жой йўқлигини айтишади.

Ташкилотнинг ривожланишидан кўра, ишга олаётган одами ўз жойини эгаллаб қўйишидан хавотир оладиган, билимидан кўра қанча бера олар экан деб қўлига термиладиган раҳбарлар бор экан вилоятларимиз ҳали-бери ривожланмайди.  

Тан олиш керак, ишга жойлашиш (айниқса ёшлар)даги муаммо фақат иш берувчилар қўядиган тўсиқларда эмас. Бунда талабгорнинг билим даражаси ва салоҳияти етишмаслиги омили ҳам борки, булар энди алоҳида мавзу.

Чарос Маннонова, журналист