«Кўзойнак учун пул тўламаймиз, аммо “тонировка сояси” учун тўлаяпмиз» — адвокат
Белгиларсиз «соқов» йўллар, «тонировка» масаласи, йўл ҳаракати иштирокчиларидаги стресслар, ўлим ҳолати кузатилгандан кейингина айрим кўчаларда светофорларнинг ўрнатилиши, ЙПХ ходимларининг исталган ҳолатни судга ошириб юбориши ҳолатлари ҳақида Kun.uz адвокат ва йўл ҳаракати фаоли Камолиддин Бахавадинов билан cуҳбат уюштирди.
— Ўзбекистонда йўл инфратузилмаси, йўл белгилари билан боғлиқ ҳолат қандай?
— Биз оқибатлар билан эмас, сабаблар билан курашишни бошласак, нимадир ўзгаради. Аммо биз ҳали буни бошламадик. Кўраётган, эшитаётган воқеаларимиз ҳали ҳам оқибатлар билан ўралашиб юрганимизни кўрсатяпти. ЙТҲлар юз беришида асосий омиллардан бири йўл инфратузилмаси ҳисобланади. Қоидалар, белгилар рисоладагидек бўлса-да, инфратузилма қониқарсиз бўлса, қонли статистика бўйича етакчи ўринларда бўлаверамиз.
Инфратузилма масаласи доим долзарб бўлган. Йўл белгилари қайсидир маънода ҳайдовчи билан гаплашади. Хўш, йўллар «соқов» бўлса-чи? Яқинда Ангрен шаҳрига бориб келдим. Мобил иловалар орқали етиб олдим манзилга, йўл белгилари етарли эмас эди чунки. Мобил иловалардан фойдаланишда ҳайдовчининг эътибори бўлинади. Йўлда эса сониялар муҳим рол ўйнайди, бундай ҳолатда эса эътибор бўлиниши ёмон оқибатларга олиб келиши мумкин. Белгилар бўлмаган йўлда ҳайдовчи катта хавотир билан ҳаракатланади, босим бўлади.
«Соқов» йўлларда ҳайдовчи қийналади ва бир нечта жарима билан манзилга боради, чунки қаерда нима қилиш кераклигини, нима борлигини билмайди у. Қоидага амал қилишни талаб этишдан олдин ўша қоидаларни рисоладагидек кўрсатиб бера олишлари керак.
— Тошкент шаҳрига кириб келувчи йўлларда йўл белгилари йўқ. Агар мобил иловалардан фойдаланмаса, билмаган ҳайдовчи манзилни топиб боролмайди. Аэропорт ёки вокзалларга йўналтирувчи белгиларни кўрмайсиз, шу сабаб ҳам йўл белгилари масаласини очдик.
60 км тезлик ва «тонировка» масаласига тўхталсак. Бу борада аллақачон қарорлар қабул қилинган, амалиётда қўлланяпти. Хўш, бунинг натижалари қандай бўляпти?
— Тезлик масаласи жуда баҳсли ҳолат. Бир неча давлатлар тажрибасини ўрганиб чиқдим. 60 км/с тезлик белгиланган бўлса-да, 80 кмдан ошгандагина жарима чораси қўлланади. Демак, оралиқ оғиш тезлиги 20, бизда эса бу 5. Ўзи нима учун оралиқ оғиш тезлиги керак? Чунки бунда барибир инсон омили бўлади ва тезлик педалини бир хилда босолмайди киши, тезлик ўзгариб туради. Биздаги оралиқ оғиш тезлиги 5 км/соатни ушлаб туриш қийин, кўпчиликка шунинг ортидан жарималар келяпти.
Дастлаб тезлик чекланиши Тошкент ва Нукус шаҳрининг гавжум ҳудудларида, кейин эса бутун шаҳар бўйлаб деган ўзгартириш киритилди. Юқори тезликда ҳаракатланишга ўзим ҳам қаршиман ва буни қоралайман. Лекин биз олдин юз берган ЙТҲга 66-70 км/с тезлик сабабми, деган саволга жавоб топишимиз керак. Олдин ЙТҲлар статистикасини кўриб, айнан кўп содир бўлган ўчоқларни ўрганиш ва ўша ердан бошлаш керак. Биздаги ўзгариш эса муаммони ўрганиб, ўчоқларни аниқлаб ўтирамизми, бирдан бутун Тошкент шаҳрида жорий қилаверайлик, деган тушунчада бўлгандек кўринди менга. Катта ҳалқа йўли учун ҳам шу тезлик жорий қилинган, ўзим ҳам ҳаракатланиб кўрдим ва худди тўхтаб қолгандай ҳис қилдим ўзимни.
Ички кўчаларда паст тезлик қилинишига қарши эмасман. Чунки одамлар гавжум жойда ЙТҲ хавфи юқори бўлади, албатта. Тадқиқотларга кўра, қарама-қарши тўқнашув хавфи бўлган йўлга, яъни тўсиқлар бўлмаган йўллар учун тезлик 70 км/с деб топилган. Олдин ЙТҲларга шароит яратган омилларни, ўлим билан тугаган ҳолатларни ўрганиб, кейин ўша ўчоқ нуқталарда тезликни чеклаш мақсадга мувофиқ бўлар эди. Бутун шаҳарда тезлик чекланган ҳолатда жарима тўловчилар, норозилар кўпайди холос. Ҳайдовчиларда стресс ҳолати кучайган, бу эса диққат йўқолишига ва ЙТҲга олиб келувчи сабаб. Тарбиявий томони ҳам бўлиши керак бу қоидаларнинг, лекин ҳозирги чеклов қандай тарбиявий аҳамият касб этяпти? Умуман, бундан бошқа ҳам бир қатор саволларни келтириб чиқаради.
Мурожаат қилардимки, айнан ЙТҲлар кўп содир бўладиган ўчоқларни, хавфли ҳудудларни ўрганиб, ўша ерларда тезликни чеклаш керак.
Ҳамма ЙТҲлар ҳам тезлик билан боғлиқ эмас. Яқинда тартибга солинмаган пиёдалар ўтиш йўлагида 8 яшар қиз вафот этди. Ҳайдовчи ўз жазосини олади. Лекин ўша жойни тартибга солиш ҳам мумкин эди-ку, ҳайдовчи светофорга тўхташи мумкин эди, балки. Бизда бир қора амалиёт борки, қачонки кимдир нобуд бўлсагина светофор ўрнатилади.
Ҳар бир қоидани илм билан, таҳлилга асосан жорий қилиш керак. Умумий чеклашни исталган одам қилолади. Аммо соҳа мутахассислари бор-ку, наҳотки алтернатив ечим бера олишмаган бўлса. Шахсан мен бу масалада жамоатчилик фаоли сифатида қўлдан келганча ёрдам беришга тайёрман.
— Ойналарни қорайтириш масаласига тўхталсак. Биз ҳамон соя учун пул тўлаяпмиз. Бу борада ҳам фикрларингизни эшитсак.
— Бу ҳақида кўп гапирилди, кўп баҳслар бўлди. Рухсат берилганини эътироф этиш керак барибир. Тўланадиган бож сезиларли даражада камайтирилди. Орқа ён ойналарни қорайтириш мутлақо текин бўлди. Ўз вақтида орқа ойналар учун ҳам пул ундирилди. Олд томон ён ойналарни қорайтириш учун тўланадиган бож қисқартирилди.
Лекин саволлар бор бу борада ҳам. Бизда БҲМ деган нарса бор. Нима учун ойналарни қорайтириш БҲМга боғлаб қўйилди? БҲМ ўсиш хусусиятига эга, дейлик, бир неча йиллардан кейин у 1 млн сўм бўлса, яна ошиб кетади-ку бож миқдори? Муаммога таклиф шундай: қатъий нарх белгиланиши керак. Иссиқ мавсумда эса текин қилиш ҳам мумкин. БҲМга боғланган ҳолатда ҳар 5 йилда нарх ошиб кетаверади, биз илтимос қилаверамиз. Бу эса мантиқсизлик. Ҳали соядан жабр кўрганларни кўрмадик. Хитойда фуқаролар учун иссиқдан ҳимояловчи кийимлар ишлаб чиқариляпти. Биз эса иссиқдан ҳимояланиш учун судлашяпмиз!
Шаффоф аттермалдан фойдаланиш ҳам мумкин. Бунда совитишга ва бошқа ҳимояланишга ортиқча энергия сарфланмайди. Хўш, бунинг нима ёмон томони бор? Ўзбекистон Республикаси Конституциясига кўра, ҳар бир фуқаро ўз мулкидан хоҳлагандек фойдаланиши мумкин. Автомобилларга ўрнатиладиган қопламалар ҳеч кимнинг манфаатини бузаётгани йўқ. Худди кўзойнакдан фойдаланишдек гап бу ҳам. Тизимдаги аксар ходимлар ҳайдовчининг айбини бўйнига қўймасдан ишни судга оширяпти. Судгача билганини қилсин деган нарса, ҳаммаси қонун-қоида асосида бўлиши керак. Интизомли, яхши ҳайдовчи исташяптими, айнан шундай ходимларни ишга жалб қилишсин унда. Тўхтатган ЙПҲ ходими ҳайдовчидан кўпроқ нарсани билиши лозим.
Соя масаласи тезроқ ёпилиши керак. Ижобий томонлари ҳам аниқланяпти бунинг. Тошкент шаҳрида автобуслар ойнасини қорайтиришга рухсат берилди, лекин буни бутун республикада жорий қилиш керак. Айниқса, сайёҳлар бизда шаҳарлараро автобуслардан фойдаланади, бу ҳолат эса мамлакат имижига боғлиқ бўлади.
Чет элдан импорт қилинаётган аксар машиналарнинг олд ойналари турли зарарли нурлардан ҳимояланган бўлади. Хўш, бунга қандай эътироз бўлади? Бунга қаршилик қилиш бутун бошли автоконцернга қаршилик қилиш дегани.
Бундан ташқари, кўчаларда автомобилларга нотўғри ўрнатилган чироқлар кўрасиз. Шахсан мен ўша чироқларда кўзимни азоблаяпман йўлда юрганимда. Антиқопламалар эса ўша чироқ нурларини маълум даражада кесади. Нега энди чироқларга эътироз йўқ, лекин антиқопламаларга эътироз бор? Мантиқ қани бу ерда? Хавфсизлик учун ўрнатилган қоплама ҳуқуқбузарлик деб қабул қилинади-ю, лекин кўзни қамаштирувчи чироқлар эътибордан четда. Айтганимдек, сабаб билан курашиш керак, оқибат билан эмас. Сабаб билан курашилмас экан, муаммо қайнаб чиқиб келаверади, қанча ҳаракат қилинмасин. Юқорида айтганим, иссиқ мавсумда ойналарни божларсиз, текинга қорайтириш амалиёти бошқа давлатларда бор.
— Ойналарни қорайтириш ортидан келадиган салбий ҳолатларга ҳеч қандай статистика йўқ ҳозирча. Ваҳоланки, зарари ҳақида кўп гапиришганди ўз вақтида.
— Бу борада ҳам баҳсли ҳолатлар кўп. Масалан, ойналарни қорайтиришга рухсатнома олган ва олмаган фуқаролар бир жарима тўлаяпти. Дейлик, ёруғлик ўтказувчанлик 30 фоиздан кам бўлиб қолган бўлса, ўша фуқарога рухсатномаси йўқ деб БҲМнинг 25 баробарида жарима солиняпти. Ваҳоланки, унинг рухсатномаси бор, лекин айби меъёрдан ошириб юборган.
Савол туғилади: Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 126-моддасининг 1-қисмида рухсатномасиз ойналарни қорайтирганлик учун БҲМнинг 25 баробарида жарима белгиланган, лекин меъёрдан оширганлар учун ҳам айнан шу модда татбиқ қилиняпти. Бу қанчалик адолатдан ва қанчалик мантиққа тўғри келади? Депутатлар, соҳа масъуллари қонундаги бўшлиқни тўлдириш бўйича таклифлар бериши керак эди. Биргина банд қўшиш билан ҳаммаси ҳал бўлади. Наҳотки, бу шунчалик қийин бўлса.
Амалдаги конституциямизнинг 20-моддасида «Инсон билан давлат органларининг ўзаро муносабатларида юзага келадиган қонунчиликдаги барча зиддиятлар ва ноаниқликлар инсон фойдасига талқин этилади», деб белгилаб қўйилган. Айни ҳолатда ҳам шу принципга асосан фуқарони жаримага тортиш хато бўлади. Қонунчиликдаги камчилик бартараф этилмагунча фуқароларни жавобгарликка тортишга қаршиман. Бу конституцион ҳуқуқимиз.
Сардорбек Усмоний суҳбатлашди
Тавсия этамиз
Трамп 2.0 ўзгарган Яқин Шарққа нималар ваъда қилмоқда?
Жаҳон | 21:45 / 20.01.2025
3 га 90. Исроил ва Ҳамас ўртасидаги сулҳ қандай кечмоқда?
Жаҳон | 20:11 / 20.01.2025
Халқаро танловда ғолиб бўлган президент мактаби ўқувчиларига BYD совға қилинди
Ўзбекистон | 19:59 / 20.01.2025
“Энг хавфсиз парвоз танланади” — Uzbekistan Airways осмондаги фавқулодда ҳолатларга тайёрми?
Ўзбекистон | 17:03 / 20.01.2025
Сўнгги янгиликлар
-
Ўзбекистонда иккита янги экологик лойиҳа ишга туширилди
Ўзбекистон | 14:50
-
Ўзбекистон ва Қозоғистон меҳнат миграцияси бўйича икки томонлама битим имзолайди
Ўзбекистон | 14:44
-
Байден Трампнинг бир қатор таниқли рақибларини афв этди
Жаҳон | 14:30
-
Қўли кесилган 2 ойлик чақалоқ: унинг яқинлари шифокорлардан норози
Жамият | 14:20
Мавзуга оид
10:57 / 20.01.2025
Навоийда инспектор 16 ёшли бола бошқарувидаги машина уриб кетиши оқибатида вафот этди
15:11 / 19.01.2025
Самарқанддаги ЙТҲда икки киши ҳалок бўлди
20:39 / 18.01.2025
Ҳужжатсиз телефонга бож, “ибратли” судяга мукофот, Тошкентга мингта автобус — ҳафта дайжести
08:20 / 17.01.2025