Ўзбекистоннинг ЖСТга аъзолиги бўйича 7-йиғилиш: Женевадан репортаж

16 ноябр куни Ўзбекистоннинг Жаҳон савдо ташкилотига аъзо бўлиши бўйича ишчи гуруҳнинг бир йил ичида иккинчи йиғилиши бўлиб ўтди. Тафсилотлар – ташкилотнинг Женевадаги бош штаб-квартирасидан Kun.uz мухбири тайёрлаган репортажда.

Ишчи гуруҳ йиғилишидан олдинги кунларда Ўзбекистон Туркия, Мўғулистон ва Саудия Арабистони билан Жаҳон савдо ташкилотига қўшилиш бўйича музокараларни якунлаб, тегишли баённомаларни имзолади.

Бу билан, аъзолик жараёнида якуний келишувга эришилган давлатлар сони бештага етди: аввалроқ Грузия ва Нигерия билан ҳам имзоланган. Яқин вақт ичида Япония, Шри-Ланка ва Молдова билан музокараларни расман якунлаш режа қилинган.

Умуман, жами 30 та мамлакат Ўзбекистон билан ЖСТга кириши борасида фаол музокара олиб бориш истагини билдирган.

Женевага ташриф буюрган Ўзбекистон делегациясига бош вазир ўринбосари, ЖСТ билан ишлаш бўйича идоралараро комиссия раиси Жамшид Хўжаев раҳбарлик қилди. У ташрифи давомида Жаҳон савдо ташкилоти бош директори Нгози Оконжо-Ивеала билан учрашув ўтказди. Ташкилот раҳбари учрашувдан кейин берган қисқача изоҳида расмий Тошкентнинг аъзолик жараёнини тезлаштиришни қўллаб-қувватлашини айтиб ўтди.

Ўзбекистон Жаҳон савдо ташкилотига аъзо бўлиш учун аризани 1994 йилда берган, лекин 2005 йилдан кейин аъзолик жараёни тўхтаб қолган. Орадан 15 йил ўтиб, 2020 йилда ишчи гуруҳ ўз фаолиятини қайта тиклади. Ишчи гуруҳнинг 16 ноябр куни бўлиб ўтган 7-йиғилишида Ўзбекистон томони ўз зиммасига мажбуриятлар олиш юзасидан шу йил ёзда тақдим этилган 10 та ҳужжат лойиҳасига қўшимча равишда, мажбуриятлар тўғрисида яна 19 та лойиҳани тақдим этди.

“Сизни ишонтириб айтаманки, музокараларимизнинг кейинги босқичи аъзолик жараёнини чуқурлаштиришга ва Жаҳон савдо ташкилоти талаблари бўйича келишувларга эришишимизга замин яратади”, деди Жамшид Хўжаев ишчи гуруҳ йиғилиши бошидаги нутқида.

Жаҳон савдо ташкилоти – дунёдаги энг йирик иқтисодий ташкилот бўлиб, дунё савдосининг 95 фоизи унга аъзо 164 та мамлакат ҳиссасига тўғри келади. Туркиянинг ташкилотдаги элчиси Алпарслан Ажарсойнинг сўзларига кўра, ташкилотга аъзо бўлиш Ўзбекистонга ана шу 164 та давлат билан худди энг яқин ҳамкорлардек савдо қила бошлаш имкониятини беради.

“Энг севимли ҳамкор давлат деган тушунча бор. Бу ташкилотда 164 та давлат ўзаро савдодаги очиқлик нуқтайи назаридан бир-бирига нисбатан энг севимли ҳамкоридек муносабатда бўлади. Ўзбекистон аъзо бўлса, у ҳам 164 та давлат томонидан айнан шундай муносабатга сазовор бўлади. Бошқа томондан эса, ташкилот доирасида халқаро савдонинг тартиб-қоидалари аниқ белгилаб қўйилган, уларни бузиш ҳолатлари қатъий мониторинг қилиб борилади”, – деди турк элчиси.

Ўзбекистоннинг Жаҳон савдо ташкилотига қўшилиши бўйича ишчи гуруҳ раиси Сеонг Деок Юн йиғилиш муваффақиятли ўтганини қайд этди.

“Йиғилиш анча узоқ давом этди. Ўзбекистон делегациясини ишчи гуруҳнинг йиғилиши муваффақиятли ўтгани билан табриклайман. Йиғилишнинг боришидан шуни сездимки, Ўзбекистон делегацияси кўп тайёргарлик кўрган. Бундай юқори даражадаги тайёргарлик бошқа мамлакатлар вакилларининг ҳам эътиборини тортганига ишончим комил”, – деди ишчи гуруҳ раиси.

Ўзбекистон президентининг ЖСТ бўйича махсус вакили Азиз Урунов ишчи гуруҳнинг 6-йиғилиши шу йил март ойида ўтганини эслатиб, биринчи марта бир йилда иккита йиғилиш ўтказилаётганига эътибор қаратди. Унинг сўзларига кўра, Ўзбекистон жараён якунлангунга қадар йилига иккитадан йиғилиш ўтказиб борилишини кўзда тутмоқда.

“Йиғилиш жуда ҳам конструктив ўтди. Аъзо давлатлар, айниқса АҚШ, Европа Иттифоқи, Буюк Британия, Швейцария давлатлари томонидан бизга жуда фаол равишда саволлар берилди, масалалар кўтарилди. Бу – ЖСТга қўшилиш жараёнидаги ишларимизни тезлаштиришга ёрдам беради, чунки улар нима ишлар қилишимиз кераклиги бўйича жуда яхши сигналлар беради”, – деди у.

Ўзбекистон расмийлари 2023 йил бошида берган баёнотларида Жаҳон савдо ташкилотига аъзо бўлиш бўйича асосий музокаралар шу йил охиригача якунланишини айтганди. Азиз Урунов Kun.uz мухбирининг бу мақсадга эришиш кечикаётгани ва умуман аъзолик жараёни қанча муддат давом этиши мумкинлиги ҳақидаги саволларига жавоб берди.

“Тўғри, 2023 йил якунигача асосий музокараларни якунлаш мақсади қўйилганди. Биринчидан, музокаралар – жуда ҳам мураккаб жараён. Иккинчидан, бир хил музокараларда анча олдинга илдамлаган бўлсак ҳам, айрим давлатлар бошқа кўп томонлама музокаралардаги жараёнлар қанақа кетишини кузатиб, икки томонлама музокарани якунлашдан ўзини тийиб туради. Мисол учун, бугунги кунда биз музокараларни деярли якунлаб бўлган 4-5 та давлат бор, лекин улар музокарани якунладик деб эълон қилишга шошишмаяпти”, – деди Ўзбекистоннинг ЖСТ бўйича бош музокарачиси.

Азиз Уруновга кўра, давлатларнинг Жаҳон савдо ташкилотига қўшилиш жараёни ўртача 10 йилдан ошиқроқ вақт олади. У мисол сифатида Қозоғистон ва Россияни келтирди – бу давлатлар 19 йил деганда ЖСТ аъзосига айланган. Урунов мухбирнинг Қирғизистонга 2 йил-у 10 ой етарли бўлгани ҳақидаги мулоҳазасига муносабат билдирди.

“Қирғизистон 2 йилдан ортиқроқ вақт ичида ЖСТга киргани масаласини ташкилотнинг асосий йирик аъзо давлатлари билан муҳокама қилганимизда, улар: “2 йиллик музокара вақтида деярли музокара қилмаганмиз, биз шартларни қўйганмиз ва улар қабул қилинган”, деб айтишганди. Қолаверса, у пайтдаги ЖСТга кириш шартлари ҳам анча соддароқ бўлган. ЖСТга қанча кеч кирсанг, кириш шунча қийин бўлади, деган гап бор.

Тожикистон 10 йилдан ортиқроқ, Қозоғистон эса 19 йилда кирган. Биз 2003-2005 йилларда дастлабки фаол музокараларни олиб борганмиз. Ва бу музокаралар 2020 йилда тикланди. Нофаол муддатни чиқариб ташлайдиган бўлсак, биз ЖСТга умумий ҳисобда 10 йилга етмасдан ҳам кирамиз, худо хоҳласа. Жараённи яқин истиқболда якунига етказамиз”, – деди Азиз Урунов.

Ҳукуматнинг маҳаллий ишлаб чиқарувчиларни ҳимоялашга интилиши аъзолик жараёнини узайтираётган омиллардан бири эмасми? Урунов Kun.uz мухбирининг бу саволига ҳам жавоб берди.

“Айрим одамларда шунақа тушунчалар бор: “ЖСТга кирсанг, демак, ҳеч нарсани ҳимоя қилмайсан, ҳамма нарсани очиб берасан”. Аслида унақа эмас. Агар унақа бўлганида, биз давлатлар билан икки томонлама музокараларни олиб бориб ўтирмаган бўлардик. Ҳамма шартларига рози бўлиб, ҳамма нарсамизни эркинлаштириб, очиб берган бўлардик. Бугунги кунда ҳукумат жамоаси ўзимизнинг иқтисодий манфаатларимиздан келиб чиққан ҳолда, мавжуд корхоналарни қўллаб-қувватлаш мақсадида иш олиб бормоқда”, – дея таъкидлади Ўзбекистон президентининг ЖСТ бўйича махсус вакили.