Қурилишга рухсат олиш ва “Шаффоф қурилиш” тизими – соҳа чиндан коррупциялашганми?

Яқинда қурувчи тадбиркор қурилишга рухсат олишда коррупциявий схемалар мавжудлиги, "салом-алик" қилинмаса иш битмаслиги ҳақида гапирганди. Қурилиш вазирлиги эса буни инкор этиб, тизим шаффоф ишлашини айтди. Хўш, тадбиркор қандай коррупция ҳақида гапирди, вазирлик нега буни тан олмаяпти? Муаммо нимада? Kun.uz шу каби саволларни Қурилиш вазирлиги расмийлари ҳамда мутахассислар билан жонли эфирда таҳлил қилди.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Суҳбатда Савдо-саноат палатасидаги очиқ мулоқотда чиқиш қилган тадбиркорнинг ўзи Усман Абдусаматов, қурилиш соҳасида эксперт Абдулазиз Обидов, Тошкент шаҳар Қурилиш бош бошқармаси бошлиғи Азиз Худойназаров, "Шаффоф қурилиш" миллий ахборот тизими лойиҳа менежери Элдорбек Сиддиқов иштирок этди. Қуйида интервюдан қисқа шарҳ келтирилади.

Аризалар асоссиз рад қилиняпти – тадбиркор

Дастлаб Абдусаматов қурилишга рухсатнома расмийлаштириш ва унга оид ҳужжатларни олиш қийинчилик туғдирётгани ҳақида гапирди. Унинг тушунтиришича, қурувчилар онлайн ариза юборган вақтда масъуллар томонидан асоссиз рад этилиш ҳолатлари учрайди.

“Хўп, ерни сотиб олгандан кейин, бизнинг ҳолатимизда ерни аукционда сотиб олганмиз, лекин бошқа ҳолларда фуқародан сотиб олинган. Энди ўша кадастрнинг ҳужжатларини шакллантириб, кейинги жараёнга юбориш [бор], ҳаммаси онлайн бўляпти, лекин ўша онлайн тарзда [ҳужжатларни тасдиқлаш] “кнопкаси”ни тасдиқловчи шахслар бор.

Ўша тасдиқловчи шахслар айрим сабабларга кўра, энди кўп ҳолларда номаълум сабабларга кўра, аниқ жавоб бермасдан туриб “отказ” босиб юборгани жуда кўп. Шу “отказ”лар билан кейин иш олиб борилганда одамлар ёки таниш-билиш, ёки биз айтганимиздек коррупцион ҳолатга мажбур кириб қоляпти. Сабаби, шу масалани ҳал қилишга одамлар энди ерни сотиб олиб бўлган. Бу тезроқ қурилиш қилиб, тезроқ топширилмаса, ер солиғи, бошқа мулк солиқлари – харажатлари кўпайиб боради. Шунинг учун одам ўша “кнопка”ни тезроқ бостиришга ҳаракат қилади”, – деди у.

Абдусаматов объектни айнан кадастр рўйхатидан ўтказиш босқичида белгиланган муддатларга амал қилинмаётганини, охирги кунда шаблон жавоб билан аризалар рад қилинишини билдирди.

“Оддийгина бир тўртта сўздан иборат: “Ҳужжатларингизда қарама-қаршилик бор” ёки “камчилик мавжуд” деб туриб жавоб бериб қўяди. Лекин ўзи аслида икки дона ҳужжат: кадастр ва олди-сотди шартнома. Бўлди, бошқа ҳужжат талаб этилмайди. Ундан кейинги босқичларда ҳужжатлар кўпайиб бораверади. Ҳар битта поғона шунақа, онлайн берилади. Аризани тасдиқловчи шахслар тасдиқлашини чўзиб юборгани муаммо келтиряпти қурувчиларга”, – деди у.

Амалдаги қонунчилик билан қурилиш соҳасига оид маъмурий регламент белгилаб берилган. Унга кўра, ер сотиб олиниб, кадастрдан рўйхатга олингач, унга архитектура-режалаштириш топшириғи ишлаб чиқилиши, лойиҳа-смета ҳужжатлари келишилиши, қурилиш-монтаж ишларини бошлаш учун рухсатнома олиниши талаб этилади.

Тадбиркор мана шу босқичларда ҳам муаммолар юзага келишига ишора қилган.

Лойиҳаларни битталаб кўриб чиқишга вақт, қувват етмайди – Қурилиш вазирлиги

Тошкент шаҳар Қурилиш бош бошқармаси бошлиғи Азиз Худойназаров юқоридаги эътирозларга изоҳ бераркан, дастлаб унинг тартибига тўхталди.

“Энди бу киши, менимча, лойиҳаларни келишиш жараёнини назарга тутдилар: ўша тегишли органлар келишиб, тегишли эътирозни билдирмай, бизга рад жавобини беряпти деб. Тўғри, ҳақиқатан ҳам бу киши ютиб олинган ерга ўзлари лойиҳа таклифларини ишлаб чиққанлар, ўша лицензияси бор лойиҳа ташкилоти билан биргаликда ва у ишлаб чиққан лойиҳаси электрон тизим орқали лойиҳани келишиш учун шаҳар қурилиш бошқармаси тизимига жўнатилади ва у биринчи навбатда ўша тумандаги пожарний, СEС, экология ва Ўзкомназорат деган ташкилотлар билан “кнопка” босиб келишилгандан кейин у тўғридан-тўғри шаҳар комиссиясига ўтказилади ва шаҳар комиссиясининг кенгашида у нарса кўриб чиқилади.

Яқинда биз Қурувчилар ассоциациясида ҳам мана шунақа йиғилиш бўлиб, лойиҳачилар, тадбиркорлар келди. Сизларга ўхшаб мана шундай сал ҳужжатида муаммо бўлган ёки қанақадир бир тушунмовчилик бўлган, ўша ерда ҳам иштирок этдик. Мана кенгашларимиз бўлади, келинглар, қатнашинглар. Сабаби, ўша тадбиркор ҳам, лойиҳачи ҳам ўзининг позициясини ҳимоя қилсин.

Чунки бизда ҳам объектлар сони кўп. Қанақадир бир кимгадир қасддан [иш қилинмайди]. Электронда келади, электронни кўрамиз, электрон жавоб берамиз. Ёки бу палончаники ё бу пистончаники деб унақа жавоб берадиган бўлсак, у бу нотўғри бўлиб қолади. Сабаби, ҳаммаси тенг ҳуқуқли. Тадбиркорликка ерни олдими, тадбиркорлик қилишга ҳаққи бор, ўша қонун бўйича”, – деди у.

Худойназаровга кўра, ҳар ҳафта архитекторлар кенгашига 60-70 та объект лойиҳаси кўриш учун юборилади ва уларни ўрганишга кенгашда вақт ҳам, одам ҳам етарлича мавжуд эмас.

“Вилоятлар, республика бўйича гапирадиган бўлсак, объектлар, агар ҳар биттасини биттадан кўрадиган бўлсак, ҳар куни 22 та комиссияни йиғишга имконият йўқ. Ҳафтада бир кун белгиланган, масалан жума куни. Жума куни соат учда. Доимий комиссия аъзолари бор унда. Масалан, унгача комиссия йиғилгунча ҳам биз ҳамма материалларни йиғамиз. Уни бу ерда саволномасини қўйиб қўямиз: қанақа объект, неча хонадон, масалан, турар жой бўлаётган бўлса, қанча хонадонли, генпланда нима берилган, ҳар биттаси бўйича маълумотнома қилиб чиқилади. Негатив эмас, бор ҳолати бўйича. Ҳар биттасини очиб қарасангиз, рақамлар катта-кичик, ҳар хил сифатдаги лойиҳалар юклангани учун ҳар биттасининг маълумоти қилиб чиқилади. Дейлик 60 та, 70 та. Мана Тошкент шаҳри энди катта бўлгани учун камида 70 та объект кўрилади. Энди тасаввур қилинг, агар бир ҳафтани биз ҳар куни йиғаверсак комиссияни, биз иш қилмаймизми?” – деди у.

Расмийнинг қўшимча қилишича, айнан архитектура-режалаштириш топшириғи ишлаб чиқишда изоҳ қолдириш қисмини олиб ташлаш таклифи кўриб чиқилмоқда. Масъул бундан кейин лойиҳа-смета ҳужжатини келишиш жараёнида ҳам керакли нуқталар ҳал қилинишини, изоҳ қолдириш қисмига эҳтиёж йўқлигини таъкидлади.

Биттада кўриб чиқилиши, огоҳлантиришлар биттада берилиши керак – эксперт

Қурилиш соҳасида мутахассис Абдулазиз Обидовнинг айтишича, махсус комиссия лойиҳаларни кўриб чиқишда камчиликлар ҳақида бирданига огоҳлантиришлар бермайди. Баъзида ҳужжатлар 7-8-мартада ҳам қайта кўриб чиқилиши, бу ҳам вақт олиши қайд этилди.

“Битта, битта қўшимча. Мисол учун, биринчи марта мурожаат қилди, сиз, дейлик, бешта “замечание” ёзиб бердингиз. Хўп. Уни ҳаммасини тўғрилабди-да, иккинчи марта мурожаат қилди-да, энди олтинчи, еттинчи, саккизинчи “замечание” ёзиб берасиз. Бу нарса қарор бўйича мумкин эмас. Биттада кўриб чиқилиши керак, биттада “замечание”лар ёзиб берилиши керак”, – деди Обидов.

Азиз Худойназаров бу эътирозга жавобан лойиҳаларнинг ҳар бир камчилиги юзасидан комиссиянинг барча аъзоси билан гаплашилаётганини, шу асосда ҳал қилинётганини айтди.

Аммо ҳаммаси ҳам ресурс, вақт етишмовчилиги сабаб кўрилмаётгани қўшимча қилинди.

“Кичкинагина бир дўконча бўлса ҳам, шундай биттада кўриб, уни қилса бўлади. Катта-катта массивларнинг лойиҳалари келади-да. Катта-катта гипермаркетлар, катта-катта Cityга ўхшаган лойиҳалар келади, уни кўриб чиқиш учун кўламини ҳам ҳисобласангиз, тўғриси, бизга унақа вақт камлик қилади”, – деди Худойназаров.

Маълумотларга кўра, айни муаммога ечим сифатида комиссия аъзоларини ҳам масофавий шаклда ишлашга ўтказиш режаси бор.

“Масофавий ҳам кўриб чиқади ва, масалан, дейлик мен ўзимнинг йўналишим бўйича кўрдим, менда эътироз бўлмади. Қолган бошқа хизматдан биттаси, қайсидирда эътироз бўлди. Ё “пожарний”, ё СЭС, ё экология, ё бошқа-бошқа ёки менинг ўзимдан эътироз бўлди. Кейинги сафар ўша “замечание” лойиҳачига боради, лойиҳачи кўриб чиққандан кейин ўша “замечание”ни тўғрилайди. Ўша, кейинги сафар масалан мен “бўлади” деб кнопкани босиб берсам, қолган биттасида, дейлик, 20 тадан биттасида салбий бўлса, фақат шунинг ўзига бориб тушади”, – деди расмий.

Энди рухсатномани тадбиркорнинг ўзи шакллантириб олади – Қурилиш вазирлиги

Маълумотларга кўра, Тошкент шаҳар бўйича “Шаффоф қурилиш” тизими яратилгандан бери 22 289 та лойиҳа учун ариза келиб тушган. Шундан 5 559 тасига ижобий хулоса берилган, қолганига рад жавоби берилган. 2 300 та ариза мурожаат қилувчининг ўзи томонидан бекор қилинган.

Тизимга масъул ходим Элдор Сиддиқовнинг айтишича, асоссиз рад этишларни бартараф этиш учун қурилишга рухсат олишгача бўлган 3 та босқични бирлаштириб, рухсатномани шакллантиришнинг электрон тизими ишлаб чиқилмоқда.

“Реконструкцияга рухсатнома бериш, архитектура-режалаштириш топшириғини ишлаб чиқиш ва кенгаш — мана шу учта ҳужжат битта ташкилот томонидан бериладиган ҳужжатлар. Кетма-кетлиги бор, фақат. Мана шу учта ҳужжатни ҳозир Бош прокуратура билан бирга ишлаяпмиз. Уни битта ҳужжатга бирлаштирган ҳолда, инсон омилисиз бериш бўйича бизда дастурий таъминот ишлаб чиққанмиз, бир неча бор тестдан ўтказдик. Бу ишлади, ўзимизда ички тестда.

Энди ҳозир Бош прокуратура билан биргаликда регламенти, қарор лойиҳаси устида ишлаяпмиз. Мана шу қарор лойиҳамиз чиққандан кейин, бу ишга тушади. Биринчи ўринда режалаштирганмиз, Қарши ва Нукус шаҳарларида буни ишга туширамиз, олти ой мобайнида эксперимент ўтказамиз. Экспериментдан кейин барча ҳудудда ишга туширамиз”, – деди Сиддиқов.

Унинг тушунтиришича, энди тадбиркорлар лойиҳани кенгашга юбориб, олти, саккиз кун кутмайди. Ўзларига ўзлари рухсатномани шакллантириб олишади.

“Ўша жойда тизимга кирасиз, кадастр ҳужжатингизни танлайсиз, сизга тизим ўзи бир нечта саволлар беради, босқичма-босқич, мураккаб бўлмаган ҳолда, худдики компьютерда этапли ўйин ўйнайсиз-ку, худди ўйин ўйнагандек. Тизим сиз ўзингиз нима қурмоқчилигингизни сиздан сўраб олади. Сўраб олгандан кейин, сиз қурмоқчи бўлган бинойингизни рақамли бош режага солиштирилади. Рухсат бўлса, ўша жойда “мана” деб, аниқ рақамлар билан рухсатнома чиқариб берилади: сиз шунча қурмоқчисиз, шунча қават, шунча умумий майдон, шунча қурилиш майдони яратяпсиз ва бунга сиз автостоянка шунча қилишингиз керак, болалар майдончаси бўлиши керак, агар ижтимоий бино бўлса, объектлар туридан келиб чиқиб, кейин яшил ҳудуд шунча бўлиши керак, деган аниқ талабларни қўйиб беради.

Мана шу талаблар асосида сиз қурмоқчи бўлаётган бино ёки биноларнинг, объектнинг коробка шаклидаги моделини ҳам ясаб беради. Сиз ўшанинг ишчи лойиҳасини ишлаб чиқиб, тўғридан-тўғри экспертизага топширасиз. Яъни, кенгаш йўқ. Сизга талаблар аниқ беряпмиз. Экспертизада ўша талабга асосан текширилади. Ўша талабга асосан текширишни ҳам бу компьютер текширади. Сиз 3D моделни юклайсиз. Юклаганингизда ерингизнинг жойлашуви мос келиши кўрилади.

Ҳозир бу технология дунёда янгилик эмас. Бир нечта давлатда бор. Сунъий интеллект эмас, бу аниқ алгоритм, холос. Бутун дунёда кўп жойларда ишлатиляпти”, – деди Сиддиқов.

Унинг таъкидлашича, ҳозирда асосан катта ҳудудларнинг бош режаси рақамли қилинмоқда. Бутун Ўзбекистоннинг бош режаси рақамли кўринишга ўтказилиб, тизимга ГИС форматда жойлаштирилиши кутилмоқда. Шундан кейин юқоридаги тизимга интеграция қилиниб, талабларни солиштириш рақамлаштирилади. Бу тизим 90 фоиз тўғри ишлаши айтилди.

Шунингдек, суҳбатда бош режага мувофиқ қурилишларни олиб бориш масаласида ҳам фикрлар билдирилди. Тўлиқ видеони юқоридаги ҳавола орқали томоша қилишингиз мумкин.

Дилшода Шомирзаева суҳбатлашди.