ТМК – Ўзбекистон ва АҚШ муносабатларида критик минераллар кўприги

Мазкур йўналишда бугунги кунда президентимиз Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан ташкил этилган Ўзбекистон технологик металлар комбинати (ТМК) фаолият олиб бориб, критик минераллар бўйича тўлиқ қиймат занжирини яратаётган компания сифатида муҳим ўринни эгалламоқда.

2024 йил сентябрда Ўзбекистон Республикаси ҳамда АҚШ ҳукумати ўртасида критик хомашё соҳасида ҳамкорлик қилиш бўйича Англашув меморандуми имзоланди. Шу асосда ТМК Ўзбекистонни глобал критик минераллар бозорида ишончли ҳамкор сифатида намоён этган ҳолда АҚШ компаниялари билан ҳамкорликни изчил ривожлантирмоқда. Бунда ТМК АҚШ билан инвестиция, молия, савдо, технология, илмий-тадқиқот ва таълим йўналишларида кенг қамровли ҳамкорликни ривожлантирмоқда. Бу эса ўз навбатида критик минераллар занжирида янги имкониятлар очмоқда.

Хусусан, инвестиция йўналишида АҚШнинг Cove Capital, Traxys, Freeport-McMoRan, Denali Exploration Group, Gogreen Partners, American Resources Corporation ва унинг таркибидаги Re Element Technologies компаниялари билан инвестиция лойиҳаларини амалга ошириш бўйича дастлабки келишувларга эришилган, Orion Resource Partners каби инвестиция компаниялари билан эса мулоқотлар олиб борилмоқда.

ТМК ва АҚШнинг инвестиция компанияси “Cove Capital” ўртасидаги мулоқотлар илк бор Ню Йорк шаҳрида ўтказилган учрашувлар давомида бошланган бўлиб, унда қўшма лойиҳаларни амалга ошириш бўйича ўзаро манфаатли таклифлар илгари сурилди. Мазкур музокаралар қисқа фурсат ичида амалий натижа бериб, икки компания ўртасида инвестициявий ҳамкорлик тўғрисида Англашув меморандуми имзоланди.

Ушбу ҳамкорлик давлат даражасида ҳам қўллаб-қувватланиб, икки томонлама муносабатларни аниқ амалий дастурларга айлантирди. Шунингдек, “Cove Capital” билан ҳамкорликнинг юқори босқичи сифатида Ўзбекистонда лойиҳаларни амалга ошириш учун “CoveUZ LLC” портфель компанияси ташкил этди. Ҳозирда компания билан конларни ўзлаштириш ва янги истиқболли майдонларда геология-қидирув ишларини амалга ошириш бўйича ишлар олиб борилмоқда.

Молиялаштириш соҳасида АҚШнинг етакчи молия институтлари АҚШ Экспорт-импорт банки (EXIM Bank), Халқаро ривожланиш молия корпорацияси (DFC) билан бир қатор турли даражада музокаралар ва мулоқотлар ўтказилди. Ҳозирда томонлар учун маъқул бўлган лойиҳалар ва уларни молиялаштириш шакллари, шартлар ва имкониятлар ўрганилмоқда. Бу ташаббуслар икки давлат ўртасидаги иқтисодий шерикликни мустаҳкамлаш билан бирга, инвестиция муҳитини янада жозибадор қилишга хизмат қилмоқда.

Савдо йўналишида ҳозирда АҚШнинг йирик компаниялари Traxys, CCMA LLC, Tranzact Inc., MBR Metals USA, VLCor USA, Silver Eagle Technology Inc. билан музокаралар олиб борилиб, улар билан ТМК маҳсулотларини АҚШ бозорига сотиш йўналишида ҳамкорлик истиқболлари ишлаб чиқилмоқда.

ТМКнинг АҚШ билан ҳамкорлигидаги навбатдаги босқич илмий-тадқиқот, таълим, инновация ва илмий-техникавий соҳаларини ривожлантириш йўналишларидадир. Хусусан, ТМК ва дунёнинг энг топ университетлари ичида биринчи рақамли бўлган Массачусетс технология институти (MIT) ўртасида замонавий технологияларни ўқитиш бўйича ҳамкорлик шартномаси имзоланди. Мазкур келишувга мувофиқ, дастлабки босқичда ТМКнинг 100 нафар муҳандис ходими MITнинг илғор таълим платформасида билим ва малака ошириш дастурларида иштирок этади. Бу ташаббус Ўзбекистонда критик минераллар соҳасида илмий ва замонавий муҳандис кадрлар тайёрлаш тизимини халқаро андозалар даражасига олиб чиқишга хизмат қилади.

Ҳамкорликнинг яна бир муҳим қирраси – қонунчилик ва институционал соҳадаги янгиланишлар. АҚШ Савдо вазирлигининг CLDP дастури билан ҳамжиҳатликда минераллар соҳасидаги қонунчилик базасини такомиллаштириш, ер қаъридан фойдаланишни тартибга солувчи ҳужжатларни халқаро стандартларга яқинлаштириш ишлари олиб борилмоқда.

2025 йил ноябрь ойида Вашингтон шаҳрида АҚШ президенти Доналд Трамп раислигида бўлиб ўтган “C5+1” форматдаги Марказий Осиё давлатлари ва Америка Қўшма Штатлари етакчилари саммитида Ўзбекистон раҳбарининг иштироки икки мамлакат ўртасидаги муносабатларни янги, сифат жиҳатидан юқори босқичга олиб чиқди.

Президент Шавкат Мирзиёев саммит доирасида сўзлаган нутқида Марказий Осиё ва АҚШ ўртасидаги муносабатлар барқарор ривожланаётганини таъкидлар экан, “C5+1” платформасининг сўнгги ўн йил ичида минтақавий иқтисодий ва техник ҳамкорликнинг самарали механизмига айланганини алоҳида қайд этди. Давлатимиз раҳбари муҳокамалар чоғида саноат учун муҳим минераллар соҳасидаги саъй-ҳаракатларни самарали мувофиқлаштириш, қазиб чиқариш ва қайта ишлашни интеграциялаштириш ҳамда тайёр маҳсулотларни глобал таъминот занжирларига киритиш мақсадида махсус қўмита тузиш ташаббусини илгари сурди.

Ушбу ташаббус минтақавий ресурс салоҳиятини оқилона бошқариш ва илғор технологияларни жалб этиш борасида муҳим қадам сифатида қабул қилинди.

Шу билан бирга, Ўзбекистон ва АҚШ ўртасидаги иқтисодий ва инвестициявий ҳамкорликни янада ривожлантириш мақсадида қатор муҳим ҳужжатлар имзоланди.

Жумладан, Тоғ-кон саноати ва геология вазирлиги билан “Denali Exploration Group” компанияси ўртасида ноёб ер элементларини қазиб чиқариш ва қайта ишлаш бўйича ҳамкорлик тўғрисидаги битим ҳамда ТМК, “American Resources Corporation” ва “Re Element Technologies” компанияси ўртасида уч томонлама кенг қамровли келишув имзоланди.

Бу келишув критик минераллар бўйича қиймат занжирини ривожлантиришни назарда тутади, яъни Ўзбекистон “upstream-midstream-downstream” тамойили асосида саноат учун муҳим минералларни қазиб олишдан тортиб, уларни қайта ишлаш ва юқори қўшилган қийматга эга тайёр маҳсулотлар ишлаб чиқаришгача бўлган тўлиқ технологик циклни ўз ичига олади.

Шу билан бирга, критик минералларни қазиб олиш ва қайта ишлаш йўналишида Тоғ-кон саноати ва геология вазирлиги ҳамда Freeport-McMoRan компанияси билан дастлабки келишувга эришилган. Бу келишувлар мамлакатимизда критик минераллар занжирини яратиш, технологик ишлаб чиқаришни модернизация қилиш ва халқаро ҳамкорликни мустаҳкамлашга хизмат қилади. 

2025 йилнинг 12 ноябр куни президентимиз томонидан Америка-Ўзбекистон ишбилармонлик ва инвестиция Кенгашини ташкил этиш тўғрисидаги фармони қабул қилиниши ҳам икки давлат ўртасидаги кенг қамровли стратегик ҳамкорликни янги босқичга олиб чиқди. Мазкур фармон, албатта, икки мамлакатлар ўртасида, шу жумладан, саноат учун муҳим минераллар соҳасидаги ҳамкорликни янада кучайтиришга хизмат қилади.

ТМК ҳам ўз ўрнида аниқ лойиҳалар ва технологик ечимлар орқали мамлакатнинг критик минераллар соҳасидаги устувор йўналишларини амалга оширишни мақсад қилган.

Реклама ҳуқуқи асосида