AI оламида кураш: Трамп маъмурияти нега Nvidia чипларини Хитойга сотишга рухсат бермоқда?

АҚШ Nvidia’нинг сунъий интеллект учун мўлжалланган иккинчи энг кучли чиплари – H200 процессорларини Хитойга экспорт қилишга рухсат беради. Президент Доналд Трампнинг айтишича, Қўшма штатлар бундай савдолардан 25 фоиз йиғим ундиради.

Бу қарор – Хитойга чип сотиш орқали сунъий интеллект соҳасидаги глобал етакчиликни сақлаб қолиш керакми ёки экспортни бутунлай тўхтатиш керакми, деган баҳсларга нуқта қўйгандек бўлди. Reuters’нинг ёзишича, Трампнинг душанба кунги эълонидан сўнг, Nvidia акциялари қўшимча савдоларда 2 фоизга ошди

Трамп ўз постида Хитой раиси Си Жинпингни бу қарор ҳақида хабардор қилганини, у эса «ижобий муносабат билдирганини» ёзди. Шунингдек, у АҚШ Савдо вазирлиги келишув тафсилотларини якунлаётганини, айни ёндашув AMD ва Intel каби бошқа AI чип ишлаб чиқарувчиларга ҳам татбиқ этилишини айтди.

«Биз миллий хавфсизликни ҳимоя қиламиз, Америкада иш ўринлари яратамиз ва сунъий интеллектдаги етакчилигимизни сақлаб қоламиз. Nvidia’нинг АҚШдаги мижозлари аллақачон ўзининг ажойиб, ниҳоятда илғор Blackwell чипларига ўтмоқда, тез орада Rubin чипларига ҳам ўтади. Уларнинг ҳеч бири бу келишувга кирмайди», — деб ёзди Трамп.

Трамп нечта H200 чип экспорт қилишга рухсат берилиши ёки қандай шартлар қўйилишини очиқламади. Фақат экспорт «миллий хавфсизлик доимий кучли бўлиб қолишини таъминлайдиган шартлар асосида» амалга оширилишини айтди.

«Савдо вазирлиги томонидан текширилган ва тасдиқланган тижорий мижозларга H200’ни таклиф қилиш — Америка учун ниҳоятда тўғри ва мувозанатли ечим», дея баёнот берди «Nvidia». Intel, AMD ҳамда АҚШ экспорти назоратига масъул АҚШ Савдо вазирлиги ҳам изоҳ бермаган.

Трампнинг ёзишича, бу савдолардан АҚШ ҳукуматига тўланадиган йиғим – 25 фоизни ташкил этади. Оқ уй расмийси тасдиқлаган бу рақам – август ойида таклиф қилинган 15 фоиздан юқори.

Оқ уй расмийсининг айтишича, 25 фоизлик йиғим чиплар ишлаб чиқариладиган Тайвандан АҚШга «импорт солиғи» сифатида олинади. Чиплар АҚШда хавфсизлик текширувидан ўтказилгач, Хитойга экспорт қилинади.

Reutersʼнинг масаладан хабардор манбасига кўра, маъмурият вакиллари бу қарорни Nvidia’нинг энг янги Blackwell чипларини Хитойга юборишга рухсат бериш ва билан умуман чип сотмаслик ўртасидаги муросавий ечим деб билмоқда.

AI чиплар ҳарбий соҳадаги ўрни ва Nvidia чиплари

Хитой армияси сунъий интеллект технологияларини жуда кўп йўналишларда қўллай олади. Хусусан, дрон ва сунъий йўлдош тасвирлари асосида разведка маълумотларини реал вақт режимида таҳлил қилиш; ракеталар траекториясини симуляция қилиш; дронлар «армияси»ни бошқариш каби кўплаб йўналишларда AI имкониятларидан фойдаланилади.

Бу каби ҳарбий амалиётларни инсондан тезроқ ва яхшироқ қилиш учун суперкомпютер даражасидаги ҳисоблаш керак. Бундай компьютерларнинг тўлиқ техник имкониятлари эса H200 каби чиплар орқали амалга оширилади.

Institute for Progress нотижорат таҳлилий маркази эълон қилган ҳисоботга кўра, экспортга рухсат берилаётган H200 чипи – Хитойга қонуний экспорт қилиниши мумкин бўлган энг илғор чип H20 билан солиштирганда деярли олти баравар кучли.

Ҳозир АҚШ AI компаниялари фойдаланаётган Blackwell чипи эса AI тизимларини ўқитишда H200ъдан тахминан 1,5 баравар тез. Шунингдек, у AI моделлари амалда қўлланиладиган "inference" (реал вақтда натижа чиқариш) жараёнида эса беш баравар тезроқ ишлайди.

Хитой ҳарбий қудрати борасида қўрқувлар

Вашингтондаги Хитойга нисбатан «қаттиқ позициядаги» сиёсатчилар илғор AI чипларининг сотилиши Пекиннинг ҳарбий салоҳиятини кескин кучайтириб юборишидан хавотирланиб келган. Аслида Трампнинг ўзи ҳам биринчи президентлик даврида Хитойнинг АҚШ технологияларига киришини қатъий чеклаб, халқаро эътиборни тортган эди. Айнан шу қўрқувлар – Байден маъмурияти даврида бундай экспортларга чекловлар жорий этилишига сабаб бўлганди.

Америкалик бир гуруҳ демократ сенаторлар ҳам қўшма баёнотда Трамп қарорини «иқтисодий ва миллий хавфсизликдаги улкан мағлубият» деб атади. Уларнинг фикрича, бу Хитой саноати ва армияси учун катта фойда бўлади.

Вакиллар палатасидаги Хитой бўйича махсус қўмитага раислик қилувчи республикачи конгрессмен Жон Мооленаар Reutersʼга берган баёнотида Хитой бу чиплардан ҳарбий салоҳият ва кузатув тизимларини кучайтириш учун фойдаланишини айтди.

«Nvidia ўзини алдамасин — Хитой унинг технологиясини кўчириб олади, уни оммавий ишлаб чиқаради ва Nvidia’ни рақобатчи сифатида йўқ қилишга интилади», — деди у.

«Бу қарор бизнинг рақобат устунлигимизни 25 фоизлик чип экспорти улуши эвазига сотувга қўймоқда», — деди АҚШ Армияси собиқ мудофаа вазири ўринбосари Брад Cарсон. «Хитой ўз армиясини АҚШ чипларига асосланган сунъий интеллект билан таъминлай бошлаганида, дунё бу қарордан афсусланади».

Трамп маъмуриятининг важлари

Оқ уйнинг сунъий интеллект бўйича масъул вакили Давид Сакс эса «бошқача хавотирда». У, илғор AI чипларини Хитойга етказиб бериш – хитойлик рақибларнинг АҚШ компаниялари чиплари даражасига етиб олишини олдини олади, деган фикрни илгари сурмоқда.

«Беш йил ичида Хитойнинг телекоммуникация гиганти – Huawei ишлаб чиқарган AI чиплар ҳамма жойда бўлиб қолса, бу биз ютқазганимизни англатади… Биз бунга йўл қўя олмаймиз», — деганди Саcкс шу йил бошида.

Аммо Вашингтоннинг ўзида бу фикрга қарши бўлганлар кўп. АҚШ Миллий хавфсизлик агентлигининг собиқ расмийси Стеварт Бакер «Хитойни H200 чиплари билан таъминлаш орқали уни АҚШ чипларига қарам ҳолда ушлаб туриш»ни «хомхаёл» деб атади.

«Улар ички саноатни қуриш учун бор кучини сарфламаслиги мумкин эмас. Бу саноатнинг якуний мақсади — Nvidia’ни банкрот қилиш ва АҚШни Хитой сунъий интеллектига қарам қилиб қўйиш бўлади», — деди Бакер.

Хитой ўз чипларига таянмоқчи

Нашрга кўра, сўнгги ойлар ичида Пекин Хитой технологик компанияларини Nvidia ишлаб чиқарган чипларни — H20, RTX 6000D ва L20 моделларини сотиб олишдан огоҳлантириб келмоқда. Шу сабабли Трамп қарори янги савдоларга олиб келадими-йўқми — бу ҳали номаълум.

Шу билан бирга, Трампнинг Си Жинпинг муносабати ҳақидаги сўзларидан кейин Хитой тартибга солувчи органлари Nvidia’га нисбатан қаттиқ сиёсатини юмшатиши ҳам мумкин. Лекин, Хитой ўзининг илғор чип ишлаб чиқариш салоҳиятини ривожлантиришда қатъий давом этади.

Ҳозир Хитойда маҳаллий AI чип ишлаб чиқарувчилар қаторига технология гиганти Huawei Technologies, шунингдек Cambricon ва Moore Threads каби нисбатан кичик компаниялар ҳам киради.