Сувости энергетикаси: дунёдаги энг қудратли 7 та энергия турбинаси

Фақат кам сонли турбиналар мегаватт синфи қувватигача етиб борган, ундан ҳам камроқ қисми ҳақиқий денгиз шароитида узоқ муддат барқарор ишлаб, электр энергиясини тармоққа узатишни таъминлай олган. Қуйида ҳозиргача яратилган энг йирик сув турбиналаридан айримлари — ҳам амалда ишлаётган қурилмалар, ҳам замонавий технологияларни шакллантирган муҳим прототиплар келтирилган.

1) Orbital O2 — 2 МВт қувватли сузувчи турбина (Шотландия, Буюк Британия)

Orbital O2 амалда ишлаётган дунёдаги энг қудратли турбина ҳисобланади. Қурилма 2021 йил июл ойида Оркней ороллари яқинидаги Европа денгиз энергетикаси маркази (EMEC)нинг Fall of Warness синов майдонида эксплуатацияга киритилган ва сувости кабели орқали маҳаллий электр тармоғига уланган.

Номинал қувват 2 мегаватт бўлиб, у узунлиги 74 метр бўлган сузувчи конструкцияга ўрнатилган икки ротор ҳисобига таъминланади. Қурилма кучли оқимлар ҳудудида маҳкамланган. Муҳим муҳандислик ечими — чиқариб-киритиладиган таянч тизими: у техник хизматни сув юзасидан амалга ошириш имконини беради ва оғир хизмат кўрсатувчи кемаларга эҳтиёжни камайтиради.

Диаметри 20 метр бўлган роторлар 3 м/с дан юқори тезликдаги оқимларнинг кинетик энергиясини “илғаб олиш” учун катта айланиш майдонини таъминлайди. Қурилманинг хизмат муддати — 15 йилгача.

2) ScotRenewables SR2000 — 2 МВт қувватли сузувчи турбина (Шотландия, Буюк Британия)

SR2000 — 2 мегаватт қувватли илк тўлиқ ўлчамли сузувчи турбиналардан бири. Уни ScotRenewables Tidal Power компанияси (ҳозирги Orbital Marine Power) ишлаб чиққан ва 2016 йил охирида EMEC полигонида синовларни бошлаган.

2017–2018 йиллардаги тестлар дастури доирасида қурилма номинал қувватга чиққан, электрни тармоққа узатган ва тахминан 12 ой ичида 3 миллион кВт·соатдан ортиқ энергия ишлаб чиқарган — бу Шотландиядаги олдинги йиллардаги барча лойиҳаларнинг жами ишлаб чиқаришидан ҳам юқори кўрсаткич бўлган.

3) SIMEC Atlantis AR2000 — 2 МВт лойиҳа қувватли якка роторли турбина

AR2000 — SIMEC Atlantis Energy компанияси томонидан ишлаб чиқилган 2 мегаватт қувватли турбина лойиҳаси бўлиб, соҳадаги энг йирик якка роторли концепцияларнинг бири ҳисобланади.

AR2000 ҳали мустақил, тармоққа уланган қурилма сифатида тўлиқ жойлаштирилмаган бўлса-да, унинг лойиҳа хусусиятлари — хусусан, катта ротор диаметри ва юқори номинал қуввати — AR1500 (1,5 МВт) каби илгарироқ моделларга нисбатан энергетикани янада йириклаштиришдаги кейинги босқични белгилаб берган. Бу лойиҳа соҳанинг турбиналар қувватини ошириш чегараларини кенгайтиришга интилишини акс эттиради.

4) AR1500 (MeyGen лойиҳаси) — 1,5 МВт турбина (Шотландия, Буюк Британия)

AR1500 турбиналари Пентленд-Фертнинг ички бўғозидаги MeyGen лойиҳасида қўлланади — бу дунёда энг кўп ўрганилган энергетика лойиҳаларидан бири. Булар 1,5 МВт қувватли, ротор диаметри 18 метр бўлган ва кучли оқимлар ҳудудида маҳкамланган қурилмалар.

Конструкция юқори оқим тезликларида қувватни ушлаб туриш учун бурчакни ўзгартириш тизимини, шунингдек оқимда ишлаш учун айлантириш механизмини ўз ичига олади. Амалиётда бу синф турбиналари кўп турбинали саноат генерациясида тармоққа қувват бериш бўйича “эталон”га айланган.

5) Minesto Dragon 12 — 1,2 МВт “сувости илони” тизими (Фарер ороллари)

Minesto компаниясининг Dragon 12 қурилмаси — коммунал (мунтазам тармоқ) синфидаги 1,2 МВт қувватли тизим бўлиб, у сув остида бошқариладиган “учиш” принципидан фойдаланади. Анъанавий турбиналардан фарқли равишда, тизим энергияни сув остида бошқарилган траектория бўйлаб ҳаракатланиш орқали олади.

Қурилма 2024 йил феврал ойида Фарер оролларидаги Вестманна майдонида ишга туширилган ва 9 феврал куни илк бор миллий электр тармоғига энергия узатган. Dragon 12 — кенглиги 12 метр, оғирлиги 28 тонна бўлган “сувости илони” бўлиб, трос орқали денгиз тубига боғланган ва “саккиз” шаклдаги траекторияда ҳаракат қилади. Бу эса турбина орқали ўтадиган оқимнинг самарали тезлигини оширади.

6) SeaGen — 1,2 МВт қувватли тижорий энергетика пионери (Шимолий Ирландия, Буюк Британия)

SeaGen — йирик кўламдаги илк тижорий турбиналардан бири. Қуввати 1,2 МВт бўлган ушбу иншоот ҳар бири 600 кВтдан икки турбинадан ташкил топган, махсус конструкцияга ўрнатилган ва 2008 йилда Странгфорд-Лох бўғозида ишга туширилган. 2019 йилда у демонтаж қилинган.

7) ANDRITZ Hydro Hammerfest — MeyGen учун 1,5 МВтли турбиналар (Шотландия, Буюк Британия)

ANDRITZ Hydro Hammerfest — саноат массивлари учун мегаватт синфидаги турбиналарни етказиб бераётган кам сонли ишлаб чиқарувчилардан бири. ANDRITZ MeyGen Ltd.дан Пентленд-Ферт ички бўғозидаги лойиҳа учун 1,5 МВт қувватли учта турбина етказиб бериш бўйича буюртма олганини маълум қилган.

Бу қурилмалар тез оқимлар ҳудудида электр энергиясини барқарор ва олдиндан тахмин қилинадиган тарзда ишлаб чиқаришга мўлжалланган турбиналардир. Улар кўпинча MeyGen’нинг умумий массиви таркибида кўрилса-да, ҳар бир турбинанинг 1,5 МВтлиги уларни тижорий эксплуатация учун яратилган энг йирик турбиналар қаторига қўяди.