Yana o‘sha “PROTeKTsIONIZM”mi – “O‘zavtosanoat” sohani rivojlantirishda qanday yo‘l tutadi?

Xalqaro Press klubda “O‘zavtosanoat” AJ rahbariyati, O‘zbekiston avtomobilsozlik sanoatiga aloqador firma va tashkilotlar, zavodlar rahbarlari, OAV vakillari ishtirokida sessiya bo‘lib o‘tdi. Unda dastavval prezident tomonidan O‘zbekistonda avtomobilsozlik sanoatini rivojlantirish, sohadagi korrupsiyaga doir tanqidiy fikrlari sessiya ishtirokchilari e'tiboriga havola etildi.  

“Avtomobil sanoatining rivojlantirish meni mutlaqo qoniqtirmaydi. Yildan-yilga ishlab chiqarish ham qisqarayapti. Iqtisodiy manfaatning yo‘qligi sababli eksportni to‘xtatishga majbur bo‘ldik. Avtosanoatimiz korrupsiya botqog‘idan qutula olmayapti. Tashqaridan yangi-yangi investitsiya olib kelinmayapti. Lokalizatsiya yo‘q desayam bo‘ladi. 53 foizligi qog‘ozda”, - degan fikrlarni bildirgan edi Shavkat Mirziyoyev 26 iyun kuni soha vakillari bilan o‘tkazgan yig‘ilishida. 

XPK sessiyasida ishtirok etgan “O‘zavtosanoat” AJ boshqaruvi raisi Shavkat Umurzoqov (tayinlanganiga atigi 1 oy bo‘ldi, bungacha Bosh prokuraturada boshqarma boshlig‘i lavozimida faoliyat yuritgan – tahr.) avtomobilsozlik sanoatini yanada rivojlantirish bo‘yicha Kontseptsiya ishlab chiqilayotganini aytar ekan, mahsulotlar tannarxini kamaytirish, mahalliylashtirish darajasini oshirish, sohada import qilinadigan butlovchi qismlar va avtoehtiyot qismlar importini qisqartirish borasida ish olib borilayotganini bildirdi. 

Bundan tashqari, avtosalonlarning joylashishi va avtomobillar taqsimotini qayta ko‘rib chiqish, ichki bozorda avtomobillarni sotish tizimini tartibga solish masalalariga ham e'tibor qaratildi.

“Tez orada O‘zbekistondagi barcha 72ta dilerimiz (shundan 22tasi xususiy) bilan imzolangan hamkorlik shartnomalari qayta ko‘rib chiqiladi. Ular biz bilan imzolagan shartnomaning har bir bandini so‘zsiz bajarishi lozim bo‘ladi. Yaqin kelajakda shunday tizim yo‘lga qo‘yiladiki, xaridor avtomobilni o‘ziga yaqin dilerdan mobil telefoni orqali buyurtma beradi va uyida mashinasini qabul qilib oladi”, - dedi Shavkat Umurzoqov. 

U, shuningdek, “O‘zavtosanoat”ga rahbar bo‘lganidan so‘ng o‘tgan bir oy ichida tizimni o‘rganib chiqqanini, haqiqatdan ham muammolar ko‘pligini bildirdi. Umurzoqovning ta'kidlashicha, ular shaffof bo‘lishni o‘z oldilariga maqsad qilib qo‘ygani va shu sababli XPK sessiyasida ishtirok etishga qaror qilishgan. Shu bilan birga, Umurzoqov O‘zbekistonda avtomobil ishlab chiqarish va ularning narxi oshishi “monopoliya” degan so‘z bilan bog‘liq emasligini qayd etdi. 

“Monopoliya degan so‘zdan qochaylik. O‘zbekistonda avtomobil ishlab chiqarish va ularning narxi oshishi “monopoliya” degan so‘z bilan bog‘liq emas. Bu masalaning boshqa tomonlari ham bor. Shaffoflikni ta'minlash maqsadida o‘rganishimiz yakunida ularni ham e'lon qilamiz. “O‘zavtosanoat” deganda hamma Asakadagi GM Uzbekistan zavodini, ushbu kompaniyani tushunadi. Aslida unday emas. Lekin, haqiqatdan ham ushbu zavod “O‘zavtosanoat”ning bugungi moliyaviy holatiga, xalqning norozilik kayfiyatiga sabab bo‘lmoqda”, - “O‘zavtosanoat” boshqaruvi raisi. 

Uning aytishicha, mazkur zavod bir yilda 290 ming dona avtomobil ishlab chiqarish quvvatiga ega bo‘lsa-da, bugungi kunda u 160-170 ming atrofida avtomobil ishlab chiqarmoqda. “Hamma biladi va buning uchun maxsus bilimga ham ega bo‘lish shart emas, deyarli 50 foiz ishlagan zavod mahsulotining tannarxi yuqori bo‘ladi. Bu fuqarolarning cho‘ntagiga ta'sir qiladi va xorijiy davlatlarga eksport potensialini yo‘qqa chiqaradi”, - dedi Shavkat Umurzoqov. 

Shuning barobarida butlovchi qismlar ishlab chiqaruvchi korxonalar bilan ularning mahsulotlari tannarxini yil oxirigacha 20 foizgacha arzonlashtirishga kelishib olingan. Umurzoqovning aytishicha,  tannarx pasaytirilishi bosqichma-bosqich amalga oshirilishiga, mazkur korxonalarning kredit iste'molchisi ekani sababdir. 

Shavkat Umurzoqov Kun.Uz muxbirining Janubiy Koreyada 7 yil ichida (1962-68 yillar) 4ta kompaniya tashkil etilgani xususidagi savolga javob berar ekan, Hyundai kelishi mumkinligi, biroq, alaloqibat ikki kompaniya ham kasodga uchrashini ta'kidladi. Bundan tashqari, mashinalarning arzon va sifatli bo‘lishining bosh tamoyili, uning fikricha, buning uchun har bir model kamida 100 ming donadan sotilishi kerak.
 

“Biz har qanday brendni olib kelishga tayyormiz, lekin u bizning talabga javob bersin. Ular O‘zbekistonda o‘zlari istagan (konveyerdan olingan demoqchi – tahr.) avtomobillarni ishlab chiqarishlari kerak emas. Bizda ishlab chiqilgan avtomobillar eksport bo‘lishi shart. Ularning ishlashidan biz ham manfaatdor bo‘lishimiz kerak. Bizning bozorga xohlagan brend keladi. Lekin sohani “o‘ldirib” qo‘yamiz va mashina narxi yana oshib ketadi. Siz raqobat haqida gapiryapsiz. Mashina arzon va sifatli bo‘lishi uchun har bir ishlab chiqarilayotgan modeldan 100 ming donadan sotilishi kerak. Bizning bozor (talabi) 200 mingta. Demak, biz qo‘shimcha bozor topishimiz kerak. Hozir Hyundai’ni olib kelsam, GM’ni ham “o‘ldiraman”, Hyundai ham “o‘ladi”. Mashina narxi esa oshib ketadi”, - dedi “O‘zavtosanoat” boshqaruvi raisi.  

Uning ta'kidlashicha, Toshkentda motor zavodi qurilgan, biroq u moliyaviy sog‘lom bo‘lishi uchun yiliga 400 mingta motor ishlab chiqarishi talab etiladi. 

“Motor zavod qurish uchun yiliga 400 mingta avtomobil ishlab chiqarish yoki shuncha motor ishlab chiqish kerak. Bizda ishlab chiqilayotgan mashinalar sonini bilasizlar. Endi barcha brendlarni aytganini qilib chaqiraversak, kim bo‘lamiz? Shuning uchun, iltimos, demonopolizatsiya – deganda to‘g‘ri tushunishingizlarni xohlayman. Bu yerda o‘tirvolib, u brendni olib kirmayman, bu brendni olib kirmayman, deyilishini korruptsion faktor sifatida qabul qilish kerak emas. Men ham tashqarida shunaqa baholardim. Lekin ichiga kirib vaziyat o‘zgacha ekanini tushundim”, - dedi Umurzoqov.