“Bir kuni shunday kompaniyaga asos solamizki, u haqida kitoblar yozishadi”

Airbnb uy-joy ijara servisi - eng qimmat xususiy kompaniyalardan biri hisoblanadi. Unga 2008 yilning avgust oyida Brayan Cheski, Jo Gabbia va Neytan Blecharzik tomonidan asos solingan. Kompaniyaning San-Frantsiskodan tashqari, Barselona, Berlin, Gamburg, Kopengagen, London, Milan, Parij, San-Paulu, Singapur va Sidney kabi shaharlarda shtab-kvartiralari joylashgan. Ayni damda kompaniya 31 milliard dollarga baholanmoqda. Quyidagi maqolada kompaniya asoschilari xususiyatlariga bag‘ishlangan, “Bombora” nashriyoti tomonidan chop etilgan Li Gallaxer kitobidagi bobdan parcha keltiriladi.

1-bob. Topqirlik

“Senga bir narsani aytishim kerak. Bir kuni biz shunday kompaniya yaratamizki, u haqida kitob yozadilar” – Jo Gebbia.

Airbnb’ning paydo bo‘lish tarixi Kremniy vodiysininggina merosiga aylangani yo‘q. 2007 yilning oktabr oyida Dizayn maktabining ikki nafar ishsiz bitiruvchisi San-Frantsiskoda to‘rt xonali xonadonda ijarada yashardi. Ijara uchun pul ishlab topish maqsadida, shahardagi mehmonxonalarda joy yetmagani sabab do‘stlar dastur loyihalovchilarining yirik konferensiyaga kelganlarini uylaridagi shishiriladigan matraslarda tunashga taklif qilishdi.

Muayyan doiralarda bu voqea afsona maqomiga ega bo‘ldi.

Airbnb tarixi aslida bundan ancha yil oldin 2004 yilning yoz faslida San-Frantsiskodan uch ming mil uzoqlikda Providensedagi Rod-Aylend dizayn maktabining o‘quv ustaxonasida boshlangan.

Ikki talaba Brayan Cheski va Jo Gebbia (Gebbia besh yillik tasviriy va sanoat dizayn kursining 4 kursida tahsil olgan, Cheskining esa diplomi bor edi) asosan o‘z fenlari va uy uchun mo‘ljallangan tovarlari bilan mashhur bo‘lgan Conair Corporation kompaniyasining o‘quv loyihasida ishtirok etishgan.

Sanoat dizayni talabalarining imkoniyatlaridan foydalanish maqsadida kompaniyalar ko‘pincha maktab bilan hamkorlikda ishlashgan. Bu safar fakultet talabalar guruhi olti hafta davomida faqatgina Conair kompaniyasi mahsulotlari dizayni bilan  shug‘ullanishlari kerak edi. Loyiha yakunida o‘z g‘oyalarini Conair kompaniyasi rahbariyatiga taqdim etishlari kerak edi.

Talabalar juft bo‘lib ishlardilar, Cheski bilan Gebbia birgalikda ishlashga qaror qilishdi. Ular har ikkovidagi sportga bo‘lgan qiziqish sabab ancha oldin tanishgan edilar. Cheski kollejda xokkey jamoasini, Gebbia esa basketbol jamoasini tashkil qilgan. Umaman olganda, Dizayn maktabi talabalarining qiziqishlari ro‘yxatida sport so‘nggi o‘rinda emasdi va o‘z jamoalarini mashhur qilish uchun yangi tanishlar yirik marketing rejasini ishlab chiqishdi.

Ular pul mablag‘lari yig‘ishni tashkil etishdi, musobaqalar grafigini ishlab chiqishdi, jamoalar obro‘sini biroz “bezori” ko‘rinishda bo‘lishiga harakat qildilar. Ular o‘ylagancha bo‘ldi: maktabning chempionat o‘yinlari talabalar o‘rtasida mashhurlikka erishdi va Braun universitetidagi qo‘shnilar, hamda o‘sha vaqtdagi Providense meri Baddi Chantsining diqqatini o‘ziga tortdi. U xokkey jamoasining “faxriy treneri”ga aylandi.

“O‘ylashimcha, bu tasavvur etish mumkin bo‘lgan eng murakkab marketing vazifalaridan edi. Adabiy maktab talabalarini juma kuni kechki payt sport tadbiriga qanday qilib jalb qilish?”, – degan edi Gebbia Fast Company uchun bergan intervyusida.

Bu g‘alabalarni hisobga olmaganda Conair’dagi amaliyot Cheski va Gebbianing umumiy loyihadagi ilk tajribasiga aylandi. Har hafta talabalar – loyiha ishtirokchilari Conair’ning Konnektikut shtati, Stemforddagi ofisiga yo‘riqnoma olish uchun avtobusda ketishardi. Keyin esa Providensga o‘z ishlanmalarini davom ettirish uchun qaytishardi.

Gebbia va Cheski qo‘li-qo‘liga tegmay ishlashardi. Ko‘pincha yarim tungacha ustaxonada qolib ketardilar. Ular o‘z tasavvurlari parvozini chegaralashmadi va Conair menejyerlariga loyihalarini taqdim etayotganlarida qanchalar “balandga uchib ketishganini” anglashdi. Boshqa guruhlarning bari fenlar dizaynining turli shakllarini ko‘rsatishdi. Cheski va Gebbia esa Conair istiqboli to‘g‘risida o‘zgacha tasavvurga ega edilar.

Ular o‘z-o‘zini yuvadigan, sovun o‘rnatilgan ko‘ylakka o‘xshash mahsulotga xos bir necha ijodkorona g‘oyalarni namoyish etishdi. “Hammasi ularning yuzida yozilgan edi” – deydi Gebbia Conair rahbariyati to‘g‘risida. Marketing bo‘limining loyiha uchun mas'ul menejyeri Cheskiga ko‘p qahva ichib yuborganini aytdi. Unga javoban Cheski “Men umuman qahva ichmayman”, dedi.

Har ikki yigit uchun ham bu tajriba kutilmagan holga aylandi – soch uchun fenlar ma'nosida emas, ular birgalikda nimalarga qodirliklarini anglash jihatidan. “Har birimiz boshqamizning g‘oyamizni davom ettirardik. Shuning uchun Jo bilan birlashganimizda odatda g‘oyalar maydalashmaydi, aksincha yiriklashadi”, - deydi Cheski. Gebbia ham ana shunday fikrda: “Men bilaman – agar biz (Brayan bilan) qandaydir g‘oyaga qiziqib qolsak, bizda boshqalardagiga o‘xshamagan narsa paydo bo‘lishi mumkin”.

O‘sha paytdayoq Gebbia ularning hamkorlikdagi kelajagini his qilgan. Bir oy avval Cheskining bitiruv kechasi bo‘lib o‘tgan edi. Voqea esda qolarli bo‘ldi: Cheskiga nutq so‘zlash topshirildi, u Maykl Jyekson uslubidagi raqslar bilan chiqish tashkil qildi. Bir necha kundan keyin Gebbia do‘stini pitssaxonada tamaddi qilishga taklif qildi. Ularning birgalikdagi talabalik hayoti yakunlandi, shuning uchun ko‘nglidagini Cheskiga bildirmoqchi bo‘ldi. “Senga bir narsani aytishim kerak. Bir kuni shunday kompaniyaga asos solamizki, u haqida kitoblar yozishadi”, - dedi Gebbia.

Cheski do‘stining his-tuyg‘ularini yuqori baholadi. (“U menga qaradi, keyin esa hazillashdi, - deydi Gebbia”). Biroq keyinchalik o‘zlari aytishgan bu “Kasablankadan lavha”ga qaramay, Cheski  shaxsiy hayotini qurish va yaxshi ish topishi kerakligini tushunardi.

Oxir-oqibat hammasi shuning uchun sodir bo‘lmaganmidi?

Cheski Nyu-York shtatining shimolida ulg‘aydi. Uning ota-onasi bor kuchi bilan farzandlariga ko‘nglidagi mashg‘ulotni tanlash erkinligini ta'minlashga harakat qilgan ijtimoiy xizmatchilar edi. Hozir uning onasi Deb Renssler Politexnika institutida fandreyzer bo‘lib ishlaydi. Otasi Bob Cheski esa Nyu-York shtatidagi davlat idorasida 40 yil ishlab nafaqaga chiqdi.

Cheskining otasi ham, onasi ham o‘g‘illarining san'atga bo‘lgan qiziqishini qo‘llab-quvvatlashgan. Maktabdagi rasm fani o‘qituvchisi Brayan buyuk rassomga xos belgilarni ko‘rishini tez-tez takrorlardi. Uni Dizayn maktabiga qabul qilishganida ota-onasi juda sevinishgan. Biroq ular bunday ma'lumot bilan ish topishda murakkabliklarga duch kelishidan qo‘rqdilar. (“Biz uni ochlikda kun kechiradigan rassom bo‘lishidan cho‘chidik”).