Dehqon xo‘jaligi uchun yerni qishloq joylarda 3 yil mobaynida yashamagan yosh fuqarolarga berishga ruxsat etildi

21.12.2018 yildagi “Qishloq xo‘jaligida ekin maydonlaridan samarali foydalanish mexanizmi takomillashtirilishi munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida” O‘RQ-506-son Qonun e'lon qilindi.
 
Norma’ning yozishicha, hujjat  bilan Yer va Soliq kodekslariga, «Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari to‘g‘risida», «Fermer xo‘jaligi to‘g‘risida» va «Dehqon xo‘jaligi to‘g‘risida»gi Qonunlarga tuzatishlar kiritildi.
 
Birinchidan, fuqarolar yig‘inlarining qishloq xo‘jaligi sohasidagi vakolatlari kengaytirildi. Ilgari “mahalla”ni faqat yerlarni muhofaza qilishga, ya'ni ularni buzilishining oldini olishga jalb qilishar edi. Endi o‘zini o‘zi boshqarish organlari ekin maydonlaridan samarali foydalanilishini jamoatchilik nazorati tartibida kuzatadilar.
 
Masalan, fuqarolar yig‘ini kengashi o‘z hududida har bir  dehqon xo‘jaligi yoki tomorqa yer egasi uchun yetishtiriladigan mahsulotning prognoz hajmlarini belgilash huquqiga ega bo‘ldi. Ilgari bu faqat Vazirlar Mahkamasining 18.03.2018 yildagi 205-son qarorida nazarda tutilgan edi.
 
Eslatib o‘tamiz, barcha mahallalar uchun “reja” ishchi guruh tomonidan ishlab chiqiladi, hokim va xalq deputatlari kengashi esa tasdiqlaydi.  O‘zini o‘zi boshqarish organi dehqonlar va tomorqa yer egalari o‘rtasida hajmlarni taqsimlaydi. Bunda prognoz ko‘rsatkichlarning bajarilmasligi:
 
• yakka tartibdagi uy-joy qurilishi hamda uy-joyni obodonlashtirish maqsadida berilgan yer uchastkalaridan 3 barobar yer solig‘i;
• uy-joy qurish huquqisiz berilgan yer uchastkasiga bo‘lgan huquqning bekor qilinishiga sabab bo‘ladi.
 
Ikkinchidan, dehqon xo‘jaligi uchun yerni hali oila qurmagan va qishloq joylarda 3 yil mobaynida yashamagan yosh fuqarolarga berishga ruxsat etildi. Bunday talabgorlardan tuman fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalari kengashining hamda O‘zbekiston yoshlar ittifoqi tuman (shahar) kengashining birgalikda berilgan tavsiyasi talab etiladi. Bu qoida bilvosita jahonda ommaboplik kasb etayotgan shahardan qishloqqa ko‘chib o‘tish («daunshifting») uchun sharoit yaratadi.
 
Eslatib o‘tamiz, ilgari shu kabi tavsiyalar fermer xo‘jaligi yuritish maqsadida yer olish uchun baholanishi mumkin bo‘lgan 80 balldan qo‘shimcha 10 ball berishi belgilangan edi. Biroq, fermer bo‘lish istagida bo‘lganlar orasida boshqa teng shartlarda hanuz mazkur joyda yashovchilar ustun huquqqa ega.
 
Uchinchidan, Yer kodeksi va «Dehqon xo‘jaligi to‘g‘risida»gi Qonundan dehqon xo‘jaligi tomorqa yer uchastkasida tashkil etilishi to‘g‘risidagi qoida chiqarib tashlandi. Ilgari dehqon xo‘jaligi tushunchasining o‘zi bir vaqtning o‘zida mayda tovar qishloq xo‘jaligi mahsuloti yetishtirilishi va yakka tartibdagi uy-joy qurilishi uchun berilgan yerda - tomorqa yer uchastkasida uning faoliyatini nazarda tutgan. Endi dehqon xo‘jaligi uchun yer uy-joy qurish huquqisiz berilishi mumkin. Uchastka egasining ishlab chiqarish faoliyati joyida yashashi shart emas, davlat esa uchastkadan noto‘g‘ri foydalanilganda uni olib qo‘yishi oson bo‘ladi.
 
Ilgari berilgan tomorqa yer uchastkalari avvalgi maqomini saqlab qoladi. Yangi normalar, fikrimizcha, kelajakda beriladigan yerlarga daxl qiladi.
 
To‘rtinchidan, Soliq kodeksining 329 va 330-moddalari normalariga Prezidentning 10.10.2017 yildagi PQ-3318-son qarori 3-bandi bilan barcha fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalari kengashlariga taqdim etilgan  imtiyozlarni inobatga olgan holda yangilandi. Shu tariqa, kengashlar umumiy yurisdiksiya sudlari va iqtisodiy sudlarda:

• fermer, dehqon xo‘jaliklarining va tomorqa yer egalarining manfaatlarini ko‘zlab qilingan da'volar yuzasidan;
• davlat va xo‘jalik boshqaruvi, mahalliy davlat hokimiyati organlarining qarorlari, ular mansabdor shaxslarining harakatlari (harakatsizligi) ustidan qilingan shikoyatlar yuzasidan davlat boji to‘lashdan ozod etildi.
 
Da'vo arizasini qanoatlantirish rad etilganda fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalaridan davlat boji undirilmaydi.
 
Hujjat 21.12.2018 yildan kuchga kirdi.

Eslatib o‘tamiz, avvalroq Yer kodeksiga qo‘shimcha kiritilgandi.