«Hatto yeyishga nonimiz yo‘q bo‘lib qoldi» – Turkiyada pandemiya sababli ko‘chada qolib ketgan o‘zbekistonliklar

Nigina Ikromova:

– Turkiyaning Istanbul shahrida turamiz. Pandemiya hayotimizni, rejalarimizni butkul izdan chiqarib yubordi. Xo‘jayinim choy ishida ishlardi. Men magazinda ishlardim. Homilador bo‘lib qolganligim sababli ko‘p ishlolmadim. Hozirgi kunda ikkalamiz ham ishsizmiz. Xo‘jayinimning ishlari yopilganiga ikki oy bo‘ladi. Ijarada turdik. Juda qiynaldik. Bir yarim oy davomida ijarada turib, pullarimiz tugab qolganligi uchun uy egasi bizni chiqarib yubordi. Turishimiz uchun pasportimizni unga berib qo‘yishimizni talab qildi. Pasport berishni xohlamay chiqib ketdik u yerdan.

Men homilador holimda ko‘chada qoldik. Birimiz ikki bo‘lsin deb ishlashga kelib shuncha ko‘rgiliklarni ko‘rdim. Shunday paytda bitta opa yordam beraman, deb chaqirdilar. Ularning uyiga bordik. U ham xo‘jayini bilan turardi. Ular ham pandemiya sababli qiynalib qolishdi. Shundan so‘ng ular ham uylarini topshirishga majbur bo‘lishdi.

Ikkinchi marta ko‘chada qolib ketdik. Hatto yeyishga nonimiz yo‘q bo‘lib qoldi. Bir so‘m pulimiz yo‘q edi o‘sha paytlari. Shundan so‘ng telegramda tashkil etilgan vatandoshlar guruhidagilardan Turkiyada qiyin ahvolga tushib qolgan o‘zbekistonliklarga elchixona yordam berayotganini eshitdik. Murojaat qilganimizdan keyin mahsulotlar keltirib berishdi. Oziq-ovqat mahsulotlarining ichida un bor ekan. Men kasal yotibman, qon bosimim oshib ketgan. Xo‘jayinim xamir qorishni bilmaydilar. Bir amallab non qildilar, uni ham yeb bo‘lmadi.  

Bag‘rikeng xalqimizga, saxovatpesha yurtdoshlarimizga rahmat, ko‘chada qolgan paytimiz yotoq-joy bilan ta'minladi. Mehmonxonaga joylab qo‘yishdi. Shifokorlarga olib borib qaratishdi.

Ishonasizmi, hatto shifoxonaga tobim qochib borganimda holatimni ko‘ra-bila turib umuman qabul qilishmadi. Tibbiy sug‘urtam bo‘lmagani, shifokor ko‘rigidan o‘tishga pulim bo‘lmagani uchun shifoxonadan chiqarib yuborishdi. Qon bosimim ko‘tarilgan holimda ortimga qaytdim. Shifokorlar ko‘rigidan o‘tolmaganimdan keyin juda qiynalib qoldim. Xo‘jayinim bir oz pul topgach, bir marta shifokor ko‘rigida bo‘ldik xolos. Olti oy homilador holimda qiynalib yurdim. Hattoki poliklinikalar qabul qilmadi. Mehmonxonaga joylagan yaxshi insonlar o‘zlari pul to‘lab meni do‘xtirlarga qaratishdi.

Bu yerga kelmasimdan oldin ham O‘zbekistonda order orqali davolanib yurgan edim. O‘pkamning mazasi yo‘q. Exinokokk bo‘lganman. Turkiyadagi vrachlar ko‘zim yorishiga uzog‘i bilan bir oy qolganini aytishdi. Ketmasangiz, bu yerda namlik kuchli, havosini ham ko‘tara olmayapsiz, shuning uchun qon bosimi o‘ta kuchli bo‘lyapti, deyishyapti. Buning natijasida og‘riq ham kuchli, deyishyapti. Shu sababli uyimizga qaytishimiz kerak ekan. O‘pkam bu namlikni ko‘tara olmayotgan ekan.

Hozirgi holatimda men uchun eng yaxshi yechim, eng yaxshi yo‘l – charter reyslar qo‘yilishi va O‘zbekistonga qaytishimdir. Shifokor ham 15 kun muhlat berdi. “15-20 kun ichida chiqib ketolsangiz, ketolasiz. Undan keyin uchishga ruxsat berolmayman”, dedi meni ko‘rikdan o‘tkazgan shifokor.

Anvar Maribjanov:

– Turkiyaga kelganimga ikki yil bo‘ldi. Hozirgi vaqtda koronavirus sababli Turkiyada ham juda ko‘p kishi ishsiz bo‘lib qoldi. Biz ham ishsiz qoldik. Hozir qo‘limizda mablag‘ yo‘q. Yashash uchun joy, oziq-ovqatdan qiynalyapmiz.

Ishimni yo‘qotganimdan keyin ijara turgan uyimda bir oygacha tekin yashadik. Chunki ijarachi qiyinchiliklarni inobatga olib bir oycha turib turishimizga ruxsat berdi. Keyin baribir to‘lov imkoniyati bo‘lmaganligi uchun u yerdan chiqib ketdik. Baraka topishsin, o‘zimizning o‘zbeklar qo‘llaridan kelgancha yordam berishyapti.

Hozirgi paytda Istanbulga yaqin kichikroq bir shaharchada vaqtincha yashab turibmiz. Vatandoshlarimiz holatimizni tushungan holda, bir oy yashab turishimiz uchun bitta kichikroq xonalarini berishdi. Mana shu xonadonda hozir bir oy yashash imkonimiz bor. Bir oydan keyin yana to‘lovlarni qilishimiz kerak. Yo charter reys tezroq qo‘yilishi kerak yoki davlatimiz tomonidan mablag‘ bilan yordam berilmasa, hozirgi sharoitimiz ham bo‘lmay qoladi. Judayam qiyin ahvolda qolamiz. Bizga o‘xshaganlar judayam ko‘p.

Youtube orqali ko‘ryapmiz. O‘zbekistonda endi-endi karantin cheklovlari yumshatilmoqda. Izolyatsiya qilish O‘zbekistonda judayam yaxshi olib borilyapti. O‘zbekistondagilarni ko‘rib turibmiz, yuzida niqob, qo‘llarida maxsus rezina qo‘lqop.

Turkiyada unday emas. Biz ham ilojimiz boricha, o‘zimizni o‘zimiz izolyatsiya qilishga harakat qilyapmiz. Lekin mana ayni paytda hozir ko‘chaga chiqsangiz, yosh-yosh qizlar, bolalar, yoshi kattalar, kim bo‘lishidan qat'i nazar, xohlasa niqobda, xohlamasa niqobsiz, bemalol yurishibdi. Shuning hisobiga ham Turkiyada kasallanganlar soni 124 mingdan oshib ketdi. Bu yerda sharoit judayam qiyin.

Karantin choralari yetarli darajada bo‘lmayotgani, odamlar yakkalanmayotgani, boshqa yurtdan kelgan muhojirlar tibbiy sug‘urtaga ega bo‘lmaganligi uchun tibbiy yordamdan mahrumligi oqibatida kasallik keng tarqalyapti. Jumladan, men ham koronavirusga chalingan er-xotin kasallikka chalinganligini bila turib, boshqalar bilan ko‘rishib yurgani oqibatida shu virusni yuqtirib oldim. Mendan xotinimga ham yuqdi.

Biz ham yuqtirganimizni sekin-sekin bildik. Bosh og‘riq, isitma sekin-sekin bo‘lib keldi. Keyin qatorasiga 5-6 kun isitmamiz tushmadi. Judayam qiyin sharoitda qoldik. O‘sha vaqtda tez yordamga qo‘ng‘iroq qildik. Keldi. Olib ketishdi. Birinchisida bizga yaqin joydagi kichikroq shifoxonaga olib borishdi. U yerda faqatgina tomografiya qildirishdi. Tomografiya virus agar odamning ichiga tushgan bo‘lsa, o‘pkani parchalay boshladimi-yo‘qmi, shuni ko‘rsatib berishi mumkin ekan.

Tomografiyadan keyin bizga uchta dorining nomi yozilgan qog‘ozni berishdi. Shu dorilarni ichyapmiz. Ularning ichida bittagina “parol” degan dori isitmani tushirib turdi. Baribir ahvolimimiz yaxshilanmadi. Keyin yana bir marta telefon qildik. Keyingisida boshqa kasalxonaga olib borishdi. Muhojir bo‘lganimiz sababli test uchun har birimiz 200 liradan to‘lashimiz kerak ekan. Buncha pulimiz bo‘lmaganligimiz uchun test qildira olmadik. Ularni esa bizda virus bormi-yo‘qmi, qiziqtirmadi ham.

Shundan keyin ham yaxshi bo‘lmagandan so‘ng, iloji boricha, vitamin oldik, sekin-sekin organizmning o‘zi kurashdi. O‘zimizni o‘zimiz bitta xonadan chiqmagan holda izolyatsiya qildik.

Er-xotin ikkimizning ham immunitetimiz kuchli ekan, Xudoga shukr, kasallikni yenga oldik. Hozir o‘zimizni tetik his qilyapmiz. Kasallik alomatlari kuzatilmayapti. Ahvolimiz ancha yaxshi.

Charter reyslar yaqin orada qo‘yilmasa ko‘chada qolamiz, chunki hozir turgan joyimizda bir oy yashashga ruxsat berishgan. Qo‘limizda hozir deyarli hech qanday mablag‘ yo‘q. Yeb-ichishimiz uchun atigi 200-300 lira pulimiz bor. Men hozir shu holatimda ham ko‘chaga chiqib pul topishga majburman. Topmasam bo‘lmaydi.

Sherxon Orzimurodov:

– Men oilaviy sharoit sababli Turkiyaga 2016 yilda kelganman. Oilamizni boqaman, deb. Mana to‘rt yildan beri yurtga borolganim yo‘q.

Bu yerda restoranda ishlardim. Pandemiya sababli yopilib qoldi. Qariyb ikki oydan beri ishsizmiz. O‘zim bilan ishlaydigan yigitlar bor edi. Ularda ham sharoit menikiday. Alloh rozi bo‘lsin, shu ishlab turgan joyimizdagi boshlig‘imiz qarashib turibdi.

Ijaraxonaning egasi bizdan umidni uzib bo‘lgan. Chunki sharoit ma'lum. Men biletlarni olib, 6 aprelga hammasini taxt qilib qo‘ygandim. Mablag‘ni ham o‘shanga qarab taqsimlagandim. Yaqinlarga u-bu narsalar olganmiz. Xullas, mablag‘ning hammasini ishlatib bo‘lgandik. Aviachiptani bir oy oldin, 10 martda olgandim. 16 martdan aviaqatnovlar to‘xtab qoldi. Shu sababli bir oydan buyon charter reysdan umid qilib o‘tiribmiz. Charter reyslar kelsa, qo‘limizda biletimiz bor, o‘sha orqali ketib olsak degan, umiddamiz.  

O‘zbekistonning Turkiyadagi elchixonasiga 2016 yildan beri ishim tushmagandi. Oxirgi ikki oydan beri ishim tushdi. Oldinlari odamlar aytishsa, unchalik e'tibor bermasdim. Chindan ham elchixonaga telefon qilib, hech kimdan aniq javob olib bo‘lmas ekan. Charter reyslar qachon qo‘yilishi, aviachiptalar qachon sotila boshlashi haqida telefon qilsangiz, aviakompaniyaning telefon nomerini berib, hammasini ular bilan gaplashing deydi. Umuman aniq javob berishmaydi.

Axir ular elchixona, bizlarni eshitadigan yagona tashkilot. Aviakompaniyaga ham, ishonasizmi, bir kunda yuz martalab telefon qildik. Lekin bir marta ham go‘shakni ko‘tarishmadi. To‘g‘ri, ularga ham ko‘plab qo‘ng‘iroqlar bo‘ladi, lekin yuz martadan hech bo‘lmasa bir marta ko‘tarishi kerak-ku.

G‘ulomjon Yoqubov:

– Turkiyaga 2016 yili turmush o‘rtog‘im bilan birga kelganman. Biz ham yaqinda qaytmoqchi edik. Oldindan biletlar oldik, chunki to‘rt yildan beri shu yerdamiz. O‘zim oilada bitta o‘g‘ilman. Mamlakatda qarzimiz bor edi, uy olgandik. 1 aprelga biletimiz bor edi. Biletning vaqtiga qo‘shilib shu kasallik ham keldi. Ikki oydan beri ishlaganimiz ham yo‘q edi. Uyga ketamiz deb ishdan bo‘shab olgandik. Ayolim yoshi katta bir kampirga qarar edi, men qurilishda ishlardim. Hozir ishlay desak ish yo‘q. Uydagilar ham bu xabarlarni eshitishgan, dadam ham ko‘p o‘ylanib, qon bosimi bilan kasalxonaga tushgan. Shuning uchun yurtboshimizdan charter reyslarini qo‘yishini iltimos qilamiz. 

Nilufar Yo‘ldosheva:

– To‘g‘risini aytsam, karantin 10 maygacha deyildi, shuning uchun o‘n kunga tanishlarimiznikida yashab yuribmiz. Pulimiz ham bir hafta o‘n-kunlarga yetadi. Charter reysni ham ancha kutib qoldik. Hozirgi yashayotgan joyimiz egalariga ham oson emas. Tanish bo‘lganliklari uchun rozi bo‘lishdi. Yana bir hafta yashashimiz mumkin. Qarzdan qutulaylik deb, to‘rt yildan beri shu yerda yuribmiz. Kasallik tarqalishi boshlanishi bilan bu yerda ishlar to‘xtagan. Tezroq uyga ketsak deyman.

Xudoga shukr, bizga kasallik yuqmadi. Chunki karantin boshlanishi bilan ishlarimiz to‘xtadi. Shu kundan beri ko‘chaga chiqmadik.

Olimjon Qosimov:

– Men Telegram messenjeridagi “Istanbul 2020” guruhi administratoriman. Bu guruhda Turkiyada qolib ketgan yurtdoshlarimiz jamlanishgan. O‘zim o‘tgan yili oktabr oyida loyiha bo‘yicha to‘rt oy muddatga kelganman. Hozir bu muddat yakunlandi, lekin uyga qaytishga ulgurmay qoldim. Bu yerda og‘ir ahvolga tushib qolgan yurtdoshlarimiz juda ham ko‘p. Biri homilador, birining puli qolmagan, achinarlisi, kvartiradan chiqarib yuborgan holatlarni ham ko‘rdim. Guruh administratori bo‘lganligim uchun menga ko‘p murojaat qilishadi.

O‘zbekistonning Istanbuldagi elchixonasi qo‘ldan kelgancha oziq-ovqat tomondan yordam berib turibdi. Lekin barchaga yetkazish juda ham qiyin. Bu yordamlar ham ma'lum muddatga yetadi, ko‘p vaqtga yetmaydi. Bundan tashqari, Turkiyadagi imkoniyati bor qolgan yurtdoshlarimiz ham bir-birlariga yordam berishyapti. Ammo hozirga kelib o‘sha yordam berayotganlarning o‘zlari ham yordamga muhtoj bo‘lib qolyapti. Masalan, hozirda bir oyga yetadigan mablag‘im bor. Men ham bir oydan keyin yordamga muhtoj bo‘lib qolishim ehtimoli juda ham katta. Yana bir gapni aytishim mumkinki, ijtimoiy tarmoqlarning o‘zbek segmentida, masalan Facebook ijtimoiy tarmog‘ida chet davlatda qolib ketgan yurtdoshlarimiz uyga qayta olmayotganligini, qaytishi kerakligini aytyapti. Ammo O‘zbekistondagi ayrim yurtdoshlarimiz bizga ham virus olib kelasan deb, ularning qaytishini xohlashmayapti. Yurtdoshlarimiz bir tomonini tushunishmayaptiki, chetdan olib kelingan fuqarolar alohida karantinga olinadi, davolanadi. Chetdagi yurtdoshlarimiz ham vatanni, uyini, oilasini sog‘inishadi. Chet davlatga ketayotganlar ham majburlikdan ketishadi. Kimdir oilasini boqishi uchun, kimdur qarzini qaytarish uchun… 

Mirzoulug‘bek Mirzarahmatov:

– Hozirgi paytda elchixonaning ma'lumotiga ko‘ra, Turkiyada uyiga qaytishni istagan 8 mingdan ortiq O‘zbekiston fuqarolari bor. Xususan, bizning guruhda 650 nafar o‘zbeklar bor. Shulardan 600 nafardan ortig‘i moddiy tomonlama juda qiynalgan. 

Men uch oy muddatga qarindoshlarning oldiga kelgandim. Afsuski, pandemiya sabab qolib ketdim. Hozirgi paytda guruhimizga juda ko‘p murojaatlar tushadi. Bularning ko‘pchiligi davolanishga kelgan bemorlar. Ba'zi hujjatlari bo‘lmaganligi sababli hozir kasalxonalarga ham bora olishmayapti.

Masalan, bittasi homilador ayol. Mablag‘i ham qolmagan. Qo‘limizdan kelgancha yordam qildik. Lekin bu pul ayrim dorilarga va tekshiruvga ketdi.  

Bundan tashqari ham og‘ir axvoldagi fuqarolarimiz juda ko‘p. Charter reys qo‘yilgunga qadar ahvoli battar bo‘lishi mumkin. Ayniqsa, aprel oyi og‘ir keldi. Ko‘pchiligining yashashga joyi ham yo‘q.  

Vaqt o‘tgan sari qiynalgan, ko‘chada qolgan o‘zbeklar soni ortib boryapti. Hozir xayriyalar soni ham qisqarib boryapti. Chunki pul berayotganlarning ham o‘zlariga pul kerak bo‘lib qolmoqda. Charter reys qo‘yilgan taqdirda ham, qiynalgan, puli yo‘q va bemorlarni olib ketishi kerak.

Olimjon Qosimov:

– Internet tarmoqlarida Buxorodagi, Sardobadagi falokatlarni ko‘rib turibmiz. Hozir barcha e'tibor shu tomonlarga qaratilgan. Albatta, buni ham to‘g‘ri tushunib turibmiz. Biz ham ular bilan birga ekanligimizni eslatib o‘tardik.

Hozir yurtdoshlarimiz Sardobaga, Buxoroga juda katta yordam berishyapti. Biz ham mana shunday bir-birlarimizga yordam beryapmiz. Lekin bizda resurs kam. Shuning uchun hammaga yetkaza olmayapmiz. Bizlarni ham e'tiborga olishlarini iltimos qilar edik.

Hukumatimizdan iltimos qilib qolar edikki, charter reyslarini ertaroq qo‘yib, birinchi navbatda homilador, yoshi katta, yordamga muhtoj fuqarolarimizni olib ketishsa. Ular ham yordam va e'tiborga muhtoj. Biz Respublika maxsus komissiyasidan, Tashqi ishlar vazirligidan Turkiyadagi fuqarolarimizga ham charter reyslar qo‘yib berilishini iltimos qilib qolardik.

Jamshid Niyozov suhbatlashdi.