AQSh Germaniyadan olib chiqilayotgan harbiylarni Rossiya bilan chegaralar yaqiniga tashlaydimi?

Pentagon rahbari Mark Esper shu haftada avvalroq prezident Tramp aytgan gaplarni tasdiqladi: Qo‘shma Shtatlar Germaniyadagi kontingentining bir qismini olib chiqadi.

Vazirning so‘zlariga ko‘ra, AQSh Germaniyadan qariyb 12 ming harbiyni olib ketadi, shu bilan birga ulardan taxminan 5600 nafari Yevropada qolib, Belgiya, Italiya, ehtimol, Polsha va Boltiq bo‘yi davlatlariga  joylashtiriladi. Qisqartirishdan keyin Germaniyada yana 24 ming atrofida amerikalik harbiylar qoladi.

Rossiya Mudofaa vazirligi inspektori, general-mayor Vladimir Bogatirev «Interfaks» agentligiga bergan intervyusida Esperning so‘zlarini sharhlab, amerikalik harbiylar Rossiya chegaralari bo‘ylab joylashtirilgudek bo‘lsa, albatta javob qaytarilishi, bu javob «Sharqiy Yevropa davlatlari bilan chegaralarga maksimal darajada yaqin masofada eng zamonaviy og‘ir qurollar hamda harbiy qismlar joylashtirilishi»ni o‘z ichiga olishini aytdi.

«Kremlga sovg‘a»
Estoniyadagi mudofaa tadqiqotlari markazi tahlilchisi, sobiq yuqori martabali diplomat va mamlakat mudofaa vazirligining sobiq amaldori Kalev Stoychesku ham boshqa ko‘plab yevropalik tahlilchilar kabi Donald Trampning bu qarori har qanaqasiga Yevropadagi NATO davlatlari xavfsizligiga putur yetkazadi, degan fikrda.

«Gap qandaydir kichik qism, aytaylik, ming yoki ikki ming kishi haqida ketayotgan bo‘lsa ham, bu baribir spekulyatsiya - Germaniyadan Polshaga va Boltiq bo‘yi davlatlariga harbiylarni ko‘chirish, baribir umumiy kartina muhim. Ha, biz o‘zimizda amerikaliklar va Amerika bayrog‘ini ko‘rishdan xursand bo‘lamiz, ammo bu markaziy rolni o‘ynaydigan kollektiv mudofaaning umumiy tuzilishini zaiflashtiradi», - degan Stoychesku BBC rus xizmatiga.

AQShning Yevropadagi harbiylarining sobiq qo‘mondoni, iste'fodagi armiya generali Ben Hojyes «Deutsche Welle»ga bergan intervyusida Trampning qarorini «Kreml uchun ulkan sovg‘a» deb atadi: uning fikricha, bu qadam Yevropada AQShga bo‘lgan ishonchga putur yetkazadi va AQShning mintaqadagi boshqa amaliyotlar uchun platsdarm vazifasini o‘tab kelayotgan Germaniyadagi pozitsiyalarini jiddiy darajada kuchsizlantiradi.

Stoychesku Donald Tramp Germaniyadan harbiy kontingentni olib chiqish haqida qarorni ittifoqchilar bilan maslahatlashmasdan qabul qilish orqali NATOning kollektiv manfaatlaridan yiroqdaligini ko‘rsatib qo‘yganini ta'kidlagan.

«Prezident Trampning bu injiqliklaridan maqsad Germaniyaga va kansler Angela Merkelga joyini ko‘rsatib qo‘yishdir. Bu Yevroittifoqqa munosabatining bir qismidir», - degan Stoychesku.

«Germaniyadagi kontingentning qisqartirilishi haqida e'lon qilinishi - Trampning Angela Merkeldan o‘ch olishidir. Dunyoda u kabi kansler Merkelni yomon ko‘radigan siyosatchi yo‘q. Ular bir-birini yomon ko‘rishadi», - deya unga qo‘shiladi Germaniyadagi Spiegel nashri tahlilchisi Konstantin fon Hammershtayn.

Shu bilan birgalikda, Trampning tanqidchilari harbiy qismlarni Germaniyadan Belgiya va Italiyaga ko‘chirishning mantiqsizligini qayd etishadi: Tramp Germaniyani bu davlat YaIMining 2 foizini mudofaa xarajatlari uchun sarflamaslikda ayblagan, ammo Belgiya va Italiya NATOga Germaniyadan ham kamroq pul bergan.

NATOga a'zo davlatlar 2014 yilgi kelishuvga ko‘ra mudofaa xarajatlari uchun o‘z YaIMining 2 foizini ajratishga majburiyatini olgan, ammo xarajatlarni bu miqdorgacha oshirish 2024 yilgacha amalga oshirilishi va'da qilingan.

«Endi amerikaliklar harbiylarni Italiyaga, infratuzilma mavjud bo‘lmagan hududga joylashtirishi kerak, bu infratuzilmani barpo etish uchun esa milliardlab dollar mablag‘ sarflanadi, holbuki bu pulni NATOning sharqiy chegaralarini mustahkamlash uchun sarflash mumkin edi», deydi Stoychesku.

NATOning sharqiy chegaralari qanday mustahkamlanmoqda?
Agar Tramp noyabrdagi saylovlarda Tramp g‘alaba qozonolmasa, Germaniyadagi kontingentni olib chiqish rejasi umuman amalga oshmasligi ham mumkin.

«Ular mayda ishlardan boshlashadi, barchasi amalga oshishi uchun oylar ketishi mumkin», - degan Hojyes intervyuda.

«Bu uch oyda [saylovgacha] ular nimagadir ulgurishi dargumon. Minglab harbiylardan tashqari texnikalar ham bor, ularning barchasini qayta joylashlashtirish uchun ko‘p vaqt kerak», - degan Stoychesku.

Polsha esa bu vaqtda Germaniyadan chiqariladigan harbiylarning bir qismini qabul qilishga tayyorligini bildirdi va butun diviziyaga yangi baza qurish uchun 2 mlrd dollar ajratishga va'da qildi. Ammo AQSh budavlatga butun diviziyani joylashtirishni rejalashtirayotgani yo‘q.

NATOning Rossiya bilan chegaradosh bo‘lgan davlatlarida hozir ham minglab ittifoqchi harbiylar joylashtirilgan - AQSh harbiylari ham, boshqa davlatlar harbiylari ham. AQSh bu mintaqada NATO dasturlari doirasida ham harakat qiladi, o‘z harbiy yordam dasturlari doirasida ham harakat qiladi.

2017 yildan buyon Polsha, Litva, Latviya va Estoniyada bittadan batalon joylashtirilgan - har biri ming nafardan harbiydan tarkib topgan. Rossiyani tiyib turish bo‘yicha qarorni NATO davlatlari Ukrainadagi voqealardan keyin qabul qilgandi.

Polshadagi batalon asosan amerikaliklardan iborat, Litvada - nemislar, Latviyada - kanadaliklar, Estoniyada - britaniyaliklar xizmat qiladi; bu batalonlarda NATOning boshqa davlatlaridan bo‘lgan harbiy bo‘linmalar ham rotatsiya tartibida xizmat qilishadi.

Bundan tashqari, AQSh Atlantic Resolve operatsiyalari doirasida sharqiy qanotdagi yetti davlatda 6 mingga yaqin harbiysi va jangovar texnikalarini saqlab turadi. Ular doimiy ravishda bir davlatdan boshqasiga ko‘chib turishadi hamda mahalliy armiyalar bilan qo‘shma o‘quv mashg‘ulotlari o‘tkazishadi.

Ittifoqchilarning Sharqiy Yevropadagi bo‘linmalari doimiy ravishda rotatsiya qilinadi, chunki 1990-yillarda tuzilgan Yevropada oddiy qurolli kuchlar to‘g‘risidagi shartnomaga ko‘ra, NATO davlatlari alyansning yangi a'zolari hududiga doimiy qo‘shinlarni joylashtirishi mumkin emas. Rossiya 2007 yilda bu shartnomadan chiqqan, ammo NATO a'zolari kelishuvga amal qilishda davom etmoqda.

Umuman olganda, AQSh so‘nggi yillarda Sharqiy Yevropadagi ittifoqchilarini qo‘llab-quvvatlash va Rossiya tahdidi oldini olish uchun o‘nlab milliard dollar mablag‘ sarflagan. Bu pullar «Yevropa tiyib turish tashabbusi» (European Deterrence Initiative) dasturi doirasida ajratiladi.

Bu yil ushbu dasturga 4,5 mlrd dollar ajratilishi mo‘ljallangan, eng ko‘p mablag‘ 2018 yilda sarflangan, o‘shanda bu miqdor 6,5 mlrd dollarni tashkil etgandi. Bu mablag‘lar amerikalik askarlar va harbiy obektlarni saqlab turish, qo‘shma mashg‘ulotlar, NATOning Sharqiy Yevropadagi davlatlari, Ukraina va Gruziyani qurollantirish uchun, shuningdek, Rossiya bilan ziddiyat yuzaga kelgudek bo‘lsa qo‘shinlarni o‘q-dori va texnikalarni ta'minlash uchun infratuzilma yaratishga yo‘naltiriladi.