Navalniyning zaharlanishi: Rossiya endi qanday yo‘l tutadi?

Rossiyalik muxolif siyosatchi, Vladimir Putinning ashaddiy tanqidchisi Aleksey Navalniy 20 avgustdan buyon koma holatida. Komadagi dastlabki ikki kunni siyosatchi Rossiyaning Omsk shahridagi klinikada o‘tkazdi, shundan so‘ng u Berlinga olib ketildi. Siyosatchining safdoshlari hodisaning boshidan buyon uning zaharlanganini aytib kelishdi. Ular rossiyalik shifokorlar siyosatchining organizmida zahar izini topish qiyin bo‘lishi uchun uni ataylab klinikada ushlab turgani va ketishiga ruxsat bermagan bo‘lishi mumkinligini taxmin qilishgandi.

«Sharite» klinikasi shifokorlari Navalniy yetib kelganidan keyin ikki kun o‘tib, 23 avgust kuni uning xolinesteraza ingibitorlari guruhidan bo‘lgan modda bilan zaharlanganini ma'lum qildi.

Rossiyalik shifokorlar Navalniyning Rossiyada olingan tahlillari uning organizmida qandaydir zahar borligini aniqlamagani ma'lum qilgan. Rossiya Bosh prokuraturasi tekshiruv o‘tkazib, hodisa munosabati bilan jinoiy ish ochishga asos mavjud emas deb topgan.

2 sentabr kuni Germaniya hukumati Qurolli kuchlar laboratoriyasi xulosalariga asoslanib, Aleksey Navalniy Rossiyada asab tizimini falaj qiluvchi, tarkibi jihatdan «Novichok» moddasiga o‘xshash jangovar modda bilan zaharlanganini ma'lum qildi.

Moskva toksikologik ekspertiza natijalarini olmaganligini bildirdi. Rossiya prezidenti matbuot kotibi Dmitriy Peskov Navalniy Berlindagi klinikaga olib ketilguniga qadar uning organizmida zaharli moddalar aniqlanmaganini aytdi.

Germaniya kansleri Angela Merkel muxolifatchining zaharlanishi bo‘yicha Moskvadan izoh talab qildi.

U Navalniy «Novichok» guruhiga mansub zaharlovchi moddadan foydalanilgan holda amalga oshirilgan hujum qurboni bo‘lganini, ekspertiza natijalari bunga hech qanday shubha qoldirmasligini ta'kidladi.

«Shu tarzda, Aleksey Navalniy jinoyat qurboni bo‘lgani ko‘rinib turibdi. Uni jim yurishga majbur qilmoqchi bo‘lishgan. Buni butun federal hukumat nomidan qoralayman», — dedi Merkel.

Uning so‘zlariga ko‘ra, Navalniyning zaharlanishi munosabati bilan faqat Moskvadagilar javob berishi mumkin bo‘lgan murakkab savollar tug‘ilgan. Merkel javoblarni butun dunyo kutishini ta'kidladi. 

Rossiyani qanday oqibatlar kutmoqda?
Ekspertlar Skripal va Navalniyning vaziyatlari turlicha ekaniga e'tibor qaratishmoqda: o‘shanda Skripallarning zaharlanishi Buyuk Britaniya hududida sodir bo‘lgandi, hozir esa - Rossiya hududida. «Yevropa bilan ziddiyat darajasi nisbatan pastroq bo‘ladi», - deb hisoblaydi R.Politik tahlil kompaniyasi rahbari Tatyana Stanovaya: bu safar Rossiyani begona hududda jangovar kimyoviy qurol ishlatishda ayblab bo‘lmaydi.

«Gap Rossiyadagi muxolifat yetakchilaridan birining hayotiga suiqasd qilinganida emas, balki kimyoviy quroldan foydalanishga taqiqning buzilishi haqida ketmoqda. Bu chindan juda jiddiy voqea», deya e'tiroz bildiradi politolog Yevgeniy Minchenko. Ekspertning hisoblashicha, so‘nggi yillarda ikki marta «Novichok» qo‘llangani kumulyativ effekt (dori yoki zaharli moddalarning organizmda to‘planib kuchli ta'sir ko‘rsatishi) beradi.

«Xalqaro masalalar bo‘yicha Rossiya kengashi» notijorat sherikligi bosh direktori Andrey Kortunovning taxmin qilishicha, Rossiyaga kimyoviy qurollarni taqiqlash bo‘yicha tashkilotdan inspeksiya kelishi mumkin va bu yagona oqibat emas.

«Agar bu inqiroz tezda bartaraf etilmasa, G‘arb bilan munosabatlarda qo‘yilgan qadamlarni ortga qaytaradi. Shu kunlarda Moskvaga Makron kelishi kutilayotgandi. Endi u kelish-kelmasligi noma'lum. Donbassdagi vaziyat barqarorlashi bo‘yicha umidlar paydo bo‘lgandi, sentyabrda Normand to‘rtligi sammiti o‘tkazilishi kerak edi. Endi bular bo‘ladimi. Dargumon», deydi Kortunov.

Siyosiy texnologiyalar markazi vitse-prezidenti Andrey Makarkin esa Rossiyaga qarshi sanksiyalar va boshqa oqibatlarni to‘xtatib turuvchi omillar haqida gapirgan.

«G‘arbda sovuq urushdan qolgan ikkita tezis bor. Birinchi tezis - burchakka qisib qo‘yishga hojat yo‘q, chunki Rossiyada g‘arbga qarshi kuchlar ustunlik qiladi va mamlakat qanday yo‘l tutishini oldindan bilib bo‘lmaydi, hozirda ko‘p masalalar, masalan, Suriya bo‘yicha masala Rossiyaning ishtirokisiz hal bo‘lmaydi», - degan u.

Ekspertchining aytishicha, ikkinchi tezis shundaki, siyosat va iqtisodiyotga alohida qarash kerak. U Rossiya Afg‘onistonga qo‘shin kiritganida AQSh prezidenti Ronald Reygan sovetlar gaziga qaram bo‘lgan Yevropa davlatlarini sanksiyalarga qo‘shilishga undashda qiynalganini eslatgan.

«Rossiya yakkanalib qolmagan. Hatto bolsheviklarni ham yakkalab qo‘yishning imkoni bo‘lmagan», - degan Makarkin. U Germaniya hukumatining 'Novichok' haqidagi bayonotidan oldin Angela Merkel Navalniy bilan bog‘liq vaziyat «Shimoliy oqim - 2» quvuri loyihasiga ta'sir ko‘rsatmasligi va quvur oxirigacha qurilishini ta'kidlaganini qayd etgan.

Moskva qanday munosabatda bo‘ladi?
Moskva uchun asosiy muammo - sinchkovlik bilan tekshiruv o‘tkazish talabiga qanday javob berishni hal qilishda, deb hisoblaydi Tatyana Stanovaya.

«Moskvadagilar modda topilmasligiga umid qilishgan. Modda bo‘lmasa, zaharlanish ham bo‘lmaydi. Endi esa Moskva barchaga yaxshi ma'lum bo‘lgan o‘yinni o‘ynamoqchi - dalillar so‘raladi. Ular jarayonni cho‘zib, Germaniyadan tahlil natijalarini taqdim etishni talab qilishadi va bu turli spekulyatsiyalar uchun maydon ochadi. Aytish mumkinki, ma'lumotlar shubhali va yetarli emas deb hisoblanadi», deydi ekspert. U Rossiya Navalniy ishida to‘g‘ridan to‘g‘ri javobgar bo‘lishdan qochish uchun barcha ishni qilishini ta'kidlagan.

«Rossiya tomoni uchun bu voqeani tekshirish va ma'lumotlar shaffofligini ta'minlash juda muhim. «Barchasi yolg‘on» deb qat'iy himoyalanish naf bermasligi tayin», deb hisoblaydi Minchenko.

Rossiya G‘arbning ayblovlariga befarqlik bilan qarashga odatlangan, deya qayd etadi Andrey Kortunov. «Ammo hozir Rossiya axboriy urushda yengib chiqishi deyarli ilojsiz. Omskda boshqacha gap aytishayotgan bo‘lishsada, jahon hamjamiyati nemislarning versiyasini qabul qilishadi», deydi u.

Tatyana Stanovayaning Vladimir Putin ochiq tekshiruv o‘tkazilishiga ruxsat berishiga ko‘zi yetmayapti. Shu bilan birga, nima bo‘lgani Putin uchun ham qiziqligini qo‘shimcha qiladi. «Faraz qilaylik, buning ortida qandaydir jinoiy elementlar - Putinga yaqin do‘st bo‘lmagan, qandaydir yuqori lavozimli shaxslar turibdi. Bunday holatda «Novichok» bilan zaharlash hodisasi uning hokimiyatining salohiyati, bunday xavfli moddalar xavfsizligi masalalarida savollar paydo qiladi. Shunday ekan, Putinning o‘zi nima bo‘lganini bilishga qiziqadi, albatta, agar bu Putinning o‘zi bo‘lmasa», degan u.