Muxtor Umarov: “Feodalizm davrini qo‘msayotgan, fermerlarni qul qilishni xush ko‘radigan rahbarlarni bilamiz”

{Yii::t(}

O'tkazib yuborish 6s

O'tkazib yuborish

Iqtisodiyot assambleyasi rahbari Muxtor Umarov qishloq xo‘jaligi kooperativlariga qilinayotgan bosimlar borasida bir nechta tashkilot rahbarlariga videomurojaat bilan chiqdi.

“Bu ochiq videmurojaatimni yo‘llashimdan maksad – shoshilinch tarzda yechilishi zarur bo‘lgan muammo haqida aytmoqchiman. Aslida quyida xabar berayotganim muammo bo‘yicha biz prezident administratsiyasi va boshqa mutasaddi tashkilotlarga materiallarni yuborib, ular bilan ishlashni boshlab yubordik. Sizlarning vaqtingizni ko‘p sarflamaslik uchun videomurojaat qilyapman.

Muammo – qishloqlarda, dalalarda fermerlar bilan klasterlar o‘rtasidagi kelishmovchiliklar. Biz joylarga chiqib, o‘rganishlarni olib bordik, jamoatchilik bilan, faollar bilan birgalikda dehqonlar, fermerlarimizning o‘z pullarini tikib, yetishtirgan paxtalarini qaysidir bir klasterga majburan sotishga zo‘rlashyapti, ularga bosim o‘tkazilyapti, qo‘llarini qayirib, prokuraturaga olib borilyapti, ular klasterga topshirgan paxtalarini boshqa klasterga o‘tkazishga majburlashyapti, oilalariga tajovuzlar qilishyapti, “mana bu narxga sotasan, bu narxdan sotmaysan” deyilgan holatlar haqida ma’lumotlar kelib tushyapti. Bularni E-xat.uz orqali rasmiy ravishda yuboramiz. Bularni o‘rganib, tegishli xulosa chiqarishingizni so‘raymiz.

Nega fermerlar ba’zi klasterlar bilan ishlashni istashmayapti? Buning sabablari bor. Biz sabablarini o‘rganib chiqdik. Birinchidan, ba’zi klasterlarda to‘lovlar vaqtida qilinmaydi, yoki paxta past sortlarga tushirilib, sun’iy ravishda arzonlashtirilyapti. Yoki 10 foizlik skidka bilan qabul qilish holatlari... O‘n foizgacha skidkalar bilan qabul qilishlar, noxaqliklar... Har tomonlama: enidan ham, bo‘yidan ham urib qolishlar... Qabul qilish ishlarini qoniqarsiz tashkil qilish, qabul qilish punktlaridagi tartibsizliklar, kuzatish, tashish-tushirish ishlari to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilmagani, bu esa fermerlar uchun ortiqcha xarajatlarga sabab bo‘layotgani, ya’ni fermerlar o‘z dalalari yonidagi qabul punktlariga emas, 100 km nariga paxtalarini tashishlari, bu xarajatlarni yonlaridan qilayotganlari noroziliklarga sabab bo‘lyapti. Yoki xomashyo, o‘g‘it, yoqilg‘ilarning qimmat narxda fermerlarga sotilishi...

Hammaning xabari bor – klasterlarga davlat tomonidan arzon kreditlar berilyapti va klasterlar mana shu pullarga o‘g‘itlar va boshqa xomashyolarni sotib olib, dehqonlarga sotyapti. Ya’ni davlat tomonida to‘g‘ridan to‘g‘ri imtiyozli kredit faqat klasterga berilyapti. Klasterlar esa moddiy resurslarni olib, fermerlarga qimmatga beryapti. Hamma klasterlar ham nohaqliq qilyapti deb aytolmayman. Lekin mana shunday holatlarni biz ko‘p joylarda kuzatib turibmiz.

Aniq raqamlarga keladigan bo‘lsak, o‘tgan yilgi – 2021 yil holatida birjadagi o‘g‘it narxi 2100 bo‘lgan bo‘lsa, klasterlarga yopiq savdo orqali 1800 so‘mdan olgan. 1800 so‘mga klasterlarga berilgan o‘g‘itlar fermerlarga 3650 so‘mgacha bo‘lgan narxlarda berilgan. Ya’ni 1800 so‘mlik narsani fermerlar klaster orqali olayotgani uchungina 3600 so‘mgacha olgan.

Achinarlisi, shu – olinayotgan o‘g‘itlar orasida qalbaki o‘g‘itlar va turli qo‘shimchalar qo‘shilgan nosog‘lom o‘g‘itlar ko‘p kuzatildi. Va bu bo‘yicha qo‘limizda asoslar, dalillar yetarlicha, bu yerda faqat ba’zilarini aytyapmiz. Biz joyiga chiqib o‘rganganmiz.

Shuning uchun iltimos qilardikki, sabablarni o‘rgangan holda tizimni – dehqonlarimizni, fermerlarimizni himoya qilish tizimini yo‘lga qo‘ysak.

Biz aslida shu topda tarixiy jarayonni kuzatib turibmiz. Paxta Markaziy Osiyoda ekila boshlangandan buyon, ya’ni 150 yildan beri birinchi marta davlat rahbariyati tashabbusi bilan dehqonlar paxtani mustaqil ravishda – o‘zlari ekish huquqiga ega bo‘ldilar. Iqtisodiyotimiz uchun bu nihoyatda muhim: dehqon-fermerlar o‘z pulini tikib, paxta yetishtirib, kooperativlarga birlashishyapti.

Hozir mamlakatda 30dan ortiq kooperativlar tuzildi. Ular o‘z mablag‘lari hisobiga paxta yetishtirib, ip-kalava qilib, gazmol qilib, uni o‘zlari xohlagan tekstil fabrikalariga berishni mo‘ljal qilishyapti.

Yangi mulkdorlar sinfi paydo bo‘lyapti.

Iqtisodiyotimiz uchun nihoyatda muhim jarayon bu, yana takrorlayman – tarixiy jarayon. 150 yildan buyon: avval oq poshsho davri, keyin sovetlar davrida, keyin mustaqillikning ilk bosqichida dehqonlar majburlandi, zo‘rlandi, qullardek muomala qilindi. Mana endi fermerlarimiz hurlikka chiqib, o‘zlari xohlagan ishni qiladigan davrda, bu imkoniyatni prezident yaratib bergan paytda, mana shu mashmashalar boshlanyapti.

Biz feodalizm davrini qo‘msayotgan, fermerlarni qul qilishni xush ko‘radigan ba’zi bir rahbarlarni bilamiz. Ko‘pchilik tushunib bo‘ldi, kimlar buning ortida turganini va nima o‘yinlar bo‘layotganini.

Xuddi bir mafiyadek bo‘lib olgan mana shu janoblarni hammamiz bilamiz, bu eskilik sarqitlarini mutlaqo tag-tugi bilan qo‘porib tashlab, dehqonlarimizga erkin biznes qilish imkoniyatini berish payti keldi.

Qishloq xo‘jaligi sohasi jozibador bo‘lishi kerak.

O‘zimizning mahalliy investorlarimiz ham, chet el investorlari ham bu sohaga investitsiyalar kiritishi kerak. Iqtisodchi sifatida aytaman, biz mana shu pallada, bu janoblarni sohadan uzoqlashtirib, mana shu nuqtada dehqonlarimizni himoya qilib, emin-erkinligini ta’minlab, mulkdorlar sinfini yarata olsak, O‘zbekiston tez orada oldinga qarab siljiydi. Ular katta soliq to‘lovchilarga aylanadi, ish beruvchi qatlamga aylanadi. Xuddi Xitoydagi kabi jarayon yuz beradi. Shu qatlam iqtisodiyotimizni rivojlantirish drayveriga aylanadi.

Kooperativlarimiz himoyasi uchun birlashib, bir yoqadan bosh chiqarishimiz, jamoatchilik, hukumat idoralari, Oliy Majlis Senati, Prezident administratsiyasi birlashib yechim topsak, ularning emin-erkin ishlashlariga imkon bersak...

Viloyatlardan dehqonlar kelib, eshigimizni tagida o‘tirishibdi. Bosimlardan qochib kelib, Toshkentda yurgan fermerlar bor...

Bu borada prezidentimiz bergan topshiriqlari, qaror va farmonlari ijrosi bo‘yicha bizga yordam beringlar, dehqonlarning, fermerlarning himoyasi bo‘yicha tizimni yo‘lga qo‘yaylik. Shunda ular yaxshi natijalar ko‘rsatishadi” deydi Iqtisodiyot assambleyasi rahbari Muxtor Umarov videomurojaatida.

Kun.uz ayni kunlarda Surxondaryo va Farg‘ona viloyatlaridagi qishloq xo‘jaligi kooperativlarining hokimliklar tazyiqiga uchrayotgani, o‘z hisoblaridan yetishtirilgan paxta hosilini tortib olinayotganiga oid murojaatlarni o‘rganmoqda.