«Chempion hikoyalari». Edegor otasi, Madriddagi achchiq tajriba va Venger bilan suhbatlar haqida

Pep Gvardiola shogirdlari yana mamlakat chempioni bo‘lishdi, ammo mavsum ko‘proq «Arsenal»ning yosh futbolchilariga ataldi, deyish ham mumkin. Ulardan biri Martin Edegor. Jamoa sardori, hujumlarning asosiy «motori», hali yosh bo‘lsa-da, anchadan beri taniymiz. Quyida o‘z vaqtida tengqurlari ichida eng cho‘qqida faoliyatini boshlagan, keyin esa, e’tibordan chetda qolib, yana o‘sha cho‘qqi sari, yanada qiyinroq yo‘ldan odimlayotgan norvegiyalik vunderkindning hayot hikoyasi keltiriladi.

Meni doim «Arsenal» bilan nimadir bog‘lab turardi. Bu Londonga kelishimdan ancha oldin ro‘y bergan. Qanday tushuntirishni ham bilmayman, yaxshisi kichik bir voqea bilan izohlay qolay.

Videoo‘yinlarga unchalik qiziqmaganman. Asosan ko‘chada o‘ynab ulg‘aygan avlod vakiliman, faqat FIFA o‘yini mustasno. Men doim «karera» rejimida o‘ynardim. Doim «Arsenal»ni boshqarishni tanlardim. «Arsenal» mening bu o‘yindagi jamoam bo‘lgan.

Norvegiyada ulg‘ayganim uchun APLni ko‘p tomosha qilardim va «Arsenal» haqida doim yorqin tasavvurlar bo‘lgan. «Yengilmaslar» va Anri bilan bog‘liq ko‘p lavhalarni ko‘rganman. Bu klubda Fabregas, O‘zil, Nasri kabi haqiqiy pleymeykerlar to‘p surganini tomosha qilganman. Juda aqlli, to‘pni yaxshi nazorat qiladigan va juda qiyin uzatmalarni amalga oshira oladigan futbolchilar. Aynan menbop.

Biroz ulg‘aygach, 2015-yillarda men ham FIFA’da paydo bo‘ldim. Boshida o‘zimga uncha o‘xshamasdi, eslashimcha, ko‘rsatkichim ham 67 atrofida bo‘lgan, ammo mavjud bo‘lganimning o‘zi ham katta voqea. Tabiiyki, birinchi qilgan ishim – Arsen Venger sifatida o‘zimni «Arsenal»ga sotib oldim. Xa-xa-xa!

Men va «Arsenal». Bu miyamda juda yaxshi uyg‘unlikda ko‘rinardi. Ikki yil oldin klub bilan shartnoma imzolaganimdan keyin hammasi haqiqatga aylandi. Bu hayotimni o‘zgartirib yuborgan qaror edi. Axir bu o‘yin emas, hayot, bu yerda hammasi murakkab, shunchaki, manzilni tanlab, u yerda paydo bo‘lishning imkoni yo‘q.

Odamlar o‘sha o‘smirlik davrlarim, atrofimda tentagona shov-shuv ko‘tarilgan paytlarda o‘zimni qanday his qilganim haqida bilishni istashadi. Ochig‘i, nima deb javob berishni bilmayman. Biroz g‘alati, ammo o‘sha paytlarda hammasi odatiydek ko‘ringandi. Buni to‘liq his qilish uchun balki yosh bo‘lgandirman, balki sodda, tushunyapsizmi?

O‘ylashimcha, men haqimda yozilgan, aytilganlardan o‘zimni uzoqroq tutgandek, qandaydir ihotalangan hayotni boshdan kechirganimni tasavvur qilishadi. Aslida unday bo‘lmagan. O‘zim haqimda yozilgan barchasini o‘qib chiqardim. Lekin bilasizmi, ha bu yaxshi, yomon emas, qabilida qabul qilardim, xolos. 

Atrofimda yaxshi oila, do‘stlarim, yaxshi hayot edi. Shunchaki, futbolni yaxshi ko‘radigan bolakay edim. Dremmendagi uyimiz oldida sun’iy qoplamali stadion bo‘lardi, butun bolaligim o‘sha yerda o‘tgan. Ba’zida, uyimga qaytayotganimda, u yerda o‘ynayotgan bolalarni ko‘raman – shunchaki, chaqchaqlashib, to‘p tepib turishadi. «Hey, to‘xta, biz bunaqa o‘ynamasdik, qorong‘i tushguncha hayot-mamot jangini tashkil qilardik», – degim keladi. Hammasi jiddiy bo‘lgan.

Yana bir omadim kelgani, otam Gans Erik, bolalikda to‘p surgan «Dremmen Strong»da, keyin «Stremsgodset»da murabbiyim ham edi, ulg‘aygunimcha shaxsiy ustozim ham bo‘lgan. U Norvegiya oliy divizionida yarihimoyachi sifatida to‘p surgan. Bolalar bilan o‘ynamagan paytlarimda, tabiiyki, otam bilan shug‘ullanardim.  

Balki, bunday hikoyalar sizga tanish – qattiqqo‘l ota o‘g‘lini har kuni shug‘ullanishga majbur qiladi. Aslida esa, hammasi teskari bo‘lgan. Doim men uni majbur qilardim. Axir boshqalarning otasi bilmagan narsani u biladi, u futbolchi, menga o‘rgatishi kerak-da, to‘g‘rimi?

U ayniqsa tezkor va aqlli o‘ynashim kerakligini ta’kidlardi. Doim to‘pni qabul qilishdan oldin atrofimga qarab, vaziyatni baholashimni talab qilgan. Qishda, ko‘chada o‘ynash mumkin bo‘lmagan paytlarda shu mashg‘ulotni takrorlardik – u tashqaridan turib to‘pni menga tashlaydi va darhol meni ta’qib qilishni boshlaydi. Men hali to‘pni qabul qilmasdan buni his qilishim, moslashishim lozim. Agar hozir ham, men to‘pni qabul qilayotib himoyachini dog‘da qoldirayotganimni ko‘rsangiz, bilingki, bu o‘sha sportzaldagi mashg‘ulotlar natijasi. Bu mening otam.

13 yoshimda «Stromsgodset»da debyut qildim.

15 yoshimda Norvegiya milliy jamoasida maydonga tushgan eng yosh futbolchiga aylandim. Ana o‘shanda barchaning e’tiboriga tushdim.

Bolgariyaga qarshi Yevro-2016 saralash o‘yinining so‘nggi 20 daqiqasida o‘ynadim. Oslodagi stadionda, yigirma mingdan ortiq muxlis meni olqishlar, to‘p har safar menga yetib kelganida qarsaklarga ko‘mib yuborishgandi. O‘sha ovoz hozir ham qulog‘im ostida jaranglaydi.

Gap shundaki, Norvegiyada anchadan beri haqiqiy superyulduz bo‘lmagandi. Odamlar Dremmendan chiqqan yosh bolakay haqida eshitishgan, tabiiyki, men haqimda bilishmasa ham, menga ishonishni, umid qilishni istashgan, olqishlarning sababi ham shu. Keyin esa, «Real» paydo bo‘lishi hammasini yanada ko‘pirtirib yubordi.

Klublar bilan asosan otam gaplashgan. «Bavariya», «Borussiya», «Manchester Yunayted», «Liverpul», «Madrid», «Arsenal»... Hammasiga bordik. Alohida samolyotda klublarni aylanar, o‘zimizni boshqacha insonlardek his qilardik.

Eslaganimning sababi, aslida o‘shandayoq «Arsenal»ni tanlashim mumkin edi. Bu yerga kelganimda Kolnida mashg‘ulot o‘tadik, Arsen Vengerni uchratdim. U men va otamni kechki ovqatga taklif qildi. Biroz g‘alati, lekin ajoyib edi. Arsen Venger kimligini bilasizmi o‘zi? U afsona, uni televizorda ko‘rardim, endi esa, qarshisida steyk yeb o‘tiribman. Ancha asabiylashganman, balki hozir ham meni tekshirayotgandir, agar kartoshka yesam, men haqimdagi fikri o‘zgarib qolsa-chi, degan o‘ylar tinch qo‘ymagandi.

Xo‘p, unda nega «Real Madrid»?

Men bu haqida otam bilan ham, oiladagi boshqalar bilan ham ko‘p gaplashdim. Xullas, Madrid baribir Madrid. Dunyoning eng yaxshi futbolchilari to‘p suradigan jamoa, Chempionlar Ligasi g‘olibi. O‘sha paytlarda Iskoni juda yoqtirardim. Keyin, ularning taklifining yaxshi tomoni shu ediki, men birdaniga «B» jamoada asosiy tarkibda o‘ynab ketishim mumkin edi. Jamoa murabbiyi esa... Zidan. Bundan ortig‘ini o‘ylash qiyin.

«Martin sizlarga o‘tishga qaror qildi, agar haliyam xohlayotgan bo‘lsangiz» – mana shu smsni otamning telefonida yozib, bir-ikki hafta saqlaganmiz. Nihoyat bir kuni, «Real»ning o‘yinini televizorda ko‘rib o‘tirib, otam men tomonga o‘girildi va so‘radi – «jo‘nataveraymi?»

«Ha», dedim.

Bizni Norvegiyadan olib ketish uchun samolyot jo‘natishdi. Tasavvur qiling, yuvinishgayam ulgurmay, qo‘limga ilingan kiyimni ustimga ilib, yana nimalarnidir sumkamga solib yo‘lga chiqdim. Mayli, hozir Madridga boraman, mehmonxonada yuvinib, o‘zimga qarab olishga ulguraman. Qayoqda?

Samolyotdan chiqishimiz bilan mashg‘ulot maydoniga olib ketishdi, aftidan, hoziroq tibbiy ko‘rik, keyin matbuot anjumani...

«To‘xtanglar, biz nima qilamiz hozir?»

Yonimda Madrid afsonasi Emilio Butregeno o‘tiribdi. Ular meni hozir dunyoga namoyish qilishadi.

Rasmlarni ko‘rgan bo‘lsangiz kerak. Eski yo‘l-yo‘l jyemperda, qo‘llarim bilan kir sochimni epaqaga keltirishga urinayotgan men. Hayotimdagi eng muhim kun, «Real» barcha klublarni ortda qoldirib men bilan shartnoma imzolayapti, men esa, stadionga majburan yetaklab olib kelingan maktab bolasidek turibman.

Bilasizmi, bu holat menga Norvegiyadagi bir an’anani eslatdi. Shunaqa marosim bor, bolaning ulg‘ayishini nishonlashadi. Masalan, bola o‘z yaqinlari, qarindoshlari, do‘stlari oldida qanaqadir nutq ham so‘zlaydi oxirida. Meniki ham 15 yoshimda bo‘lgan. Ancha uyatchan bo‘lganim uchun hatto o‘z oila a’zolarim orasida ham nima deyishni bilmay, o‘zimni noqulay his qilganman. Endi esa, bir yilgina o‘tib, «Real»ning matbuot anjumanidaman. Buning ustiga yo‘l-yo‘l jyemperda. Dahshat.

Menimcha, yuzimdagi qo‘rquvni siz ham sezgan bo‘lishingiz kerak.

Navbat menga keldi. Katta quloqchinlarni taqaman-da, norveg tilida bir nimalar deya boshladim – «ha, bu katta yutuq, men faxrlanaman.. va hokazolar».

Zo‘rmi? Bir tomondan balkim, bu holat odamlarning meni qabul qilishida yordam berdi, deb ham o‘ylayman. Qiziq, mashhur bo‘lishing bilan odamlar sendan har jabhaga mos bo‘lishni talab qilishadi, go‘yoki, men futbolni yaxshi o‘ynaymanmi, demak, yaxshi gapirishim ham kerak, o‘zimga ishonchim ham katta bo‘lishi shart. Shunga o‘xshash. Lekin bu imkonsiz.

O‘sha matbuot anjumani odamlar uchun men oddiy, 16 yoshli uyatchan bola ekanimni ham ko‘rsatib berdi. Klublar orasida yurib, o‘ziga jamoa tanlagan qandaydir robot emas, oddiy bolakay.

Taqdimotdan bir necha kun o‘tib, birinchi marta mashg‘ulotga bordim. Hali mashina minish bilmayman, tasavvur qiling, otam xuddi meni maktabga olib borayotgandek Ronaldu, Isko, Ramos, Modrich, Beyl, Benzemalar bilan shug‘ullangani olib kelmoqda.

Boshim g‘ovlab ketgan. Bu yulduzlar kiyim almashtirish xonasiga kirganimda meni qanday qabul qiladi? Ispanchada gapirishni bilmaydigan oddiy bolakay bo‘lsam. Lekin hammasi juda muloyim edi, hatto inglizchani biladigan Kroos, Modrich va Ronaldu menga boshida g‘amxo‘rlik qilishdi ham. Ko‘p maslahatlar berishardi. Lekin rostini aytsam, 16 yoshli bolakay jamoada ularning o‘rnini olib qo‘yishi mumkinligini xayollariga ham keltirmagan, nazarimda.

Kelishuvga ko‘ra, men asosiy jamoa bilan doimiy mashg‘ulotlarga qatnashaman, ammo «B» jamoada o‘ynayman. Bu o‘z holicha aqlli yechim edi, ammo o‘ylaymanki, har ikki tomonda ham o‘z o‘rnimga ega bo‘lolmadim. Ikkinchi jamoa mashg‘ulotlarida qatnashmasdim, tabiiyki, sheriklarim bilan o‘zaro tushunish qiyin kechardi, asosiy tarkibda esa, faqat mashg‘ulotlarda qatnashar, o‘zimni autsayderdek his qilardim. Orada qolib ketdim.

O‘yinimdagi o‘t yo‘qoldi, qaysidir muddat o‘ta ehtiyotkorlik qilar, xato qilishdan qo‘rqardim. Shu paytgacha o‘yinni o‘zgartirish, qiyin uzatmalarni amalga oshirishga o‘rgangan futbolchi sifatida bu holat menga qiyin edi. O‘zimni yo‘qotib qo‘ygandim. Ancha yosh bo‘lsam ham tushundimki, maydonda haqqoniy bo‘lish shart ekan. Ma’lum vaqt o‘tib, o‘sishdan to‘xtadim.

Matbuot esa, meni ta’qib qilishni kuchaytirdi. Oson nishon edim. Bir sarlavhani qarang – «Martin Edegor uchun hal qiluvchi palla keldi». Faoliyatimda burilish nuqtasida turgan ekanman. Menmi? Hali 18 yoshli bola!

Balki, agar ispan bo‘lganimda menga o‘sish uchun ko‘proq vaqt bergan bo‘lishardi. Rostini aytsam, bilmayman. Zamonaviy futbolning o‘rtasi yo‘q, yo eng zo‘r futbolchisan yoki hech kim. Bilasizmi, aslida men «Real»dagi faoliyatimdan nolimoqchi emasman. Hech qachon. Men u yerda cho‘qqiga chiqish yo‘llarini o‘rgandim, dunyoning eng zo‘r futbolchilaridan dars oldim. «Bernabeu»da maydonga tushdim. Yanayam qat’iy bo‘lishni, qiyinchiliklarni yengishni o‘rgandim. Shu darajaga kelishimning asosiy sabablaridan biri ham shu. 

Bir paytlar dunyodagi har qanday klublar ichidan tanlash imkoniyati bor edi, ikki yil o‘tib esa, endi men uchun navbatda turishmaganini his qildim. Agar FIFA’dagi «karera» rejimida «Real»dan «Herenven»ga o‘tsangiz, nimadir noto‘g‘ri ketgan bo‘ladi. Erediviziyani tanqid qilmoqchi emasman. Rostini aytganda, ajoyib tajriba ham bo‘ldi. Asosiy tarkibda muntazam o‘ynash orqali, avval «Herenven»da shaxsiyat sifatida, keyin «Vitess»da futbolchi sifatida o‘sdim.

Herenvenda haydovchilik guvohnomasini oldim, mas’uliyatni his qilishni o‘rgandim, «Vitess»da esa Leonid Slutskiy bilan tanishdim. U ajoyib edi. U mening iqtidorimga ishonar, shu bilan birga doim sehrgarlik talab qilmasdi. U menga maydonda to‘g‘ri qaror qabul qilish hamda jamoa uchun o‘ynashni o‘rgatdi.

Niderlandiyadagi ikki yarim yillik faoliyatdan so‘ng, La Ligaga qaytish va «Real Sosedad»da kamida ikki yil to‘p surishga tayyor edim. Ammo biroz boshqacha bo‘ldi. «Sosedad» ajoyib muxlislarga va muhitga ega bo‘lgan jamoa, qaysidir jihatdan bask madaniyati Norvegiyaga ham o‘xshab ketadi. Xalqi biroz sovuqqon va bosiqdek ko‘rinadi, lekin qalbiga yo‘l topsangiz, siz uchun borini beradigan odamlar. Siz ham ulardan biriga aylanasiz. Men u yerni yaxshi ko‘rib qoldim. 

Men yaxshi o‘ynadim va juda baxtli edim. Ammo bir yil o‘tib «Madrid»dan qo‘ng‘iroq bo‘lganda, bu imkoniyatdan foydalanish kerakligini tushunib turardim, axir 16 yoshdan beri meni ta’qib qilayotgan orzu. Buning ustiga, Zidan bilan juda yaxshi munosabatdaman, Madriddaligimda menga ancha g‘amxo‘rlik qilgan, bu safar hammasi yaxshi bo‘lishiga ishondim.

Keyin esa, kovidga chalinib qoldim. 2020/21 yillar mavsumining ilk o‘yinlarida qatnashdim, ammo to‘liq tiklanib ulgurmagandim. O‘zimni yaxshi ko‘rsata olmadim, keyin esa, boshqa imkoniyat berilmadi. Umuman. «Real Sosedad»ning o‘yinlarini tomosha qilar va ular ichida bo‘lishim mumkinligi haqida ham o‘ylay boshlagandim. 

Qishki transfer oynasi yaqinlasha boshlagach, agentimga nimanidir o‘zgartirishni ayta boshladim: «Biror narsa qilish kerak, men shunchaki bu yerda bo‘lish uchun qaytmadim. Men o‘ynashim, yana o‘sishim kerak».

U menga biroz sabr qilishni maslahat berdi, bir taklif uchun boshqa shartnomani buzganimizni eslatdi. Men tabiatan ancha barqaror insonman, ammo besh oy o‘tib yana qarorimni o‘zgartirishga majbur ekanimni tushunib turardim. Qarorim qat’iy.

Madriddan minnatdorman. Ular 16 yoshli bolaga katta pul sarflashdi, albatta, yaxshi niyatda edilar. Hech kimni ayblamayman, ammo men doimiy yashash va o‘ynash uchun o‘z jamoamni topishim kerak. Haqiqiy uy kerak. Shu tariqa, Shimoliy Londonga kelib qoldim.

Agentim «Arsenal»ning qiziqishi haqida gap ochishi bilan yoshlikdagi xotiralar uyg‘onib ketdi. Telefon orqali Arteta bilan gaplashganimda, u menga loyihasi haqida aytib berdi. O‘sha paytlarda klubdagi ishlar u qadar yaxshi emasdi. Chempionatda ham quyi pog‘onalarda borishardi. Lekin bilasizmi, shu holatda ham Arteta meni sehrlab qo‘ygandi. Rostini aytsam, u bilan ko‘p gaplashmang. Gipnoz qilib qo‘yadi. Tushuntirish qiyin. U juda ehtiros bilan gapiradi, biroz tentakroq, xuddiki, nimaiki desa, albatta, sodir bo‘ladigandek ishona boshlaysiz. U menga o‘z rejalari haqida aytib berdi, jamoada nimani o‘zgartirish lozimligini aniq bilishini tushuntirdi. Saka, Martinelli, Smit Rou kabi ajoyib yosh futbolchilar haqida hikoya qildi. Ularning orasiga meni qanday qo‘shmoqchi ekanini tushuntirdi.

Aslida bunchalik harakat qilish ham shart emasdi, menimcha. Ijtimoiy tarmoqlarda «Arsenal» muxlislaridan juda ko‘p xatlar oldim. Nafaqat men, hatto do‘stlarim, oila a’zolarimga ham yozishar, «Martinga ayt, «Arsenal»ga o‘tsin», qabilida ularni ham bezor qilib tashlashgandi. Hatto men tarmoqlarda belgilagan notanish insonlar ham shu ma’nodagi xatlarni menga ko‘rsatishardi. Dahshat.

Aytishim mumkinki, kelgan paytimdan buyon fanatlar o‘zlarini ajoyib tutishmoqda. Ko‘pchilik futbolchilarga ta’siri yo‘q, deb bilishadi, ammo bu juda muhim. «Emireyts»dagi har bir harakatingiz xuddi gol urgandek olqishlanadi. Bu esa, futbolchiga qo‘shimcha ishonch baxsh etadi.

Ilk mavsumimni (2020/21 yillar) 8-o‘rinda tugatdik, ammo klubda hech kim to‘g‘ri yo‘lda ekanimizga shubha qilmadi. Hamma bizga ishonardi. Hatto o‘tgan mavsum oxirlarida Chempionlar Ligasi yo‘llanmasini boy berganimizda ham, biz kuchliroq, tajribaliroq bo‘lib qaytdik.

Chempionlik uchun kurashdik. Faqat bir narsa aytaman, agar kimdir bu jamoaga to‘liq ishonmasa, bilib qo‘ying, biz erishishimiz mumkin bo‘lmagan cho‘qqi yo‘q. Boshqacha o‘ylay olmayman.

Mana shunday jamoa sardori ekanimdan faxrlanaman va bu yerda uzoq vaqt bo‘lishimni his qilaman.

Boxing Day’da «Vest Hem» ustidan g‘alaba qozonganimizdan so‘ng, Arsen Venger bilan suhbatlashish baxtiga muyassar bo‘ldim. O‘sha kechki ovqat, steyk va kartoshka ustidagi suhbatdan so‘ng, birinchi ko‘rishishimiz edi. Biz yaxshi gaplashib o‘tirdik, u meni «Real»ni tanlaganimdan so‘ng ham e’tibor bilan kuzatganini aytdi. Ma’lum davrda muammolar borligini u ham sezgani va nihoyat o‘zim uchun kerakli muhitda ekanimdan xursand ekanini aytdi.

Ha, u juda sezgir. Norvegiyani tark etganimdan buyon, har bir qadamim o‘zim uchun vaqtinchadek tuyulardi. Menga o‘sha barqarorlik yetishmas, yashagan joyim, o‘ynagan jamoalarimga nisbatan qandaydir chuqur rishtani his qilmasdim. Bu juda muhim.

Endi esa, «Emireyts»da sheriklarimni maydonga boshlab tushar ekanman, bu on o‘zim bilan qoladi. Har safar etim junjikadi.

Ko‘zimni yumaman-da, bolaligimga, Dremmendagi sun’iy qoplamali maydonga qaytaman. O‘sha bolakayga bugungi holatim rasmini ko‘rsatib, «bu sening kelajaging» deyilsa bormi... U buning uchun o‘lishga tayyor bo‘lardi, ishonavering.

Bu juda qiyin va uzoq yo‘l edi, ammo hamon orzularim bilan yashayman.

Nihoyat o‘z uyimdaman.

Va eng yaxshi kunlar hali oldinda...

Martin Edegor, ThePlayersTribune uchun.