Nadejdin – muxolifat umidimi? Rossiyaliklar kutilmaganda jiddiylashgan nomzod uchun imzo to‘plamoqda

O‘tgan hafta oxirida Rossiyaning ko‘plab shaharlarida mamlakat prezidentligiga nomzodini ko‘rsatgan Boris Nadejdin uchun imzo berishga yig‘ilganlarning uzun navbatlari kuzatildi. Nadejdin parlamentga a’zo bo‘lmagan «Fuqarolik tashabbusi» partiyasidan nomzodini ilgari surgan. Shu sababli uning nomi saylov byulletenida ko‘rsatilishi uchun kamida 100 ming imzo kerak bo‘ladi. Qo‘shimchasiga, Rossiyaning bitta sub’yektidan faqat 2,5 ming ovoz to‘plash mumkin.

Nadejdinning nomzod sifatida ko‘rsatilishi rus muxolifatida noroziliklarga sabab bo‘lgandi, ammo hozirda ko‘plab muxolifatchilar Nadejdinni qo‘llashga chorlamoqda. Masalan, Navalniy jamoasi YouTube'dagi videolarida bu haqda eslatmalar berdi. Muxolifat Nadejdinning nomzodini qo‘llashni urushga qarshi chiqishning legal yo‘li deb hisoblamoqda.

Nadejdinni qo‘llash uchun navbatlar – Kaliningraddan Yoqutistongacha

60 yoshli sobiq deputat Boris Nadejdin o‘tgan yil kuzidayoq prezidentlik saylovda qatnashishini aytib, kampaniya boshlagandi. Dekabr oyi oxirida «Fuqarolik tashabbusi» partiyasi uni nomzod sifatida ro‘yxatdan o‘tkazdi, Markaziy saylov komissiyasi esa imzo to‘plashga ruxsat berdi.

Rossiya qonunlariga ko‘ra, prezidentlik saylovlarida byulletenda nomi ko‘rsatilishi uchun parlament a’zosi bo‘lmagan partiyadan nomzod bo‘lganlar kamida 100 ming imzo yig‘ishi kerak. Har bir sub’yektdan ko‘pi bilan 2,5 ming imzo qabul qilinadi. Imzo yig‘ish 31 yanvargacha davom etadi.

Avvaliga Rossiya muxolifatida Nadejdinning nomzod sifatida ko‘rsatilishiga sovuqqonlik bilan qarashdi. Muxolifatda Nadejdinni «Kremlning Putin uchun tayyorlagan liberallar orasidan navbatdagi sparring raqibi» deb qarashdi. Xuddi shunday vazifani 2018 yilgi saylovlarda Kseniya Sobchak bajarib bergandi.

Nadejdin o‘z nomzodi ro‘yxatdan o‘tkazilgach, buni Kreml bilan maslahatlashmaganini aytdi. Uning tanishilaridan biri esa «Meduza» bilan suhbatda nomzodini ko‘rsatish siyosatchiga prezident ma’muriyatidan taklif qilinganini aytgan.

Nadejdinga gumon bilan qarashlariga uning reputatsiyasi ham rol o‘ynadi. U 90-yillarda avvaliga Boris Nemsovning, keyinroq hozir Rossiya prezidenti ma’muriyati rahbari o‘rinbosari bo‘lgan Sergey Kiriyenkoninng maslahatchisi bo‘lib ishlagan. Kiriyenko hozirda Rossiya ichki siyosatiga javobgar muhim shaxs hisoblanadi.

Rossiya Davlat dumasiga «O‘ngchi kuchlar kengashi» partiyasidan saylangan Nadejdin u yerda faqat bitta chaqiriqda ishlaydi. Partiya tarqalib ketgach esa hukumatga sodiq bo‘lgan «To‘g‘ri yo‘l» partiyasida faoliyat yuritadi. Oxirgi yillarda Nadejdinga Rossiya davlat telekanallarida muxolifat vakili rolini «ishonib topshirishdi».

Shunga qaramay, Boris Nadejdin Ukrainadagi urush davom etishini qo‘llamasligini ochiq aytgan yagona nomzod hisoblanadi. U urush so‘zi o‘rniga ehtiyotkorlik bilan rasmiy lahjada qabul qilinganidek «maxsus harbiy amaliyot» iborasini qo‘llamoqda. Siyosatchi urush boshlash qarorini «falokatli xato» deb atagan. Shuningdek, Putin mamlakatni halokatga yetaklayotgani haqida ochiq gapirgan.

Oxirgi vaqtlarda Rossiyada eri urush boshlanganidan buyon ortga qaytmayotgan ayollar tez-tez norozilik namoyishi o‘tkazmoqda. Ularning ba’zilari bosimga ham uchragan. Nadejdin yanvar oyida shunday ayollar bilan uchrashdi.

Qizig‘i, Nadejdinning kampaniyasida imzo to‘plashga unchalik jiddiy e’tibor berishmayotgandi. Vaziyat o‘tgan haftada, Rossiyaning ko‘plab shaharlarida uni qo‘llovchilar imzo berish uchun uzundan uzun navbatlar tashkil qilgach o‘zgardi.

Yuzlab odamlar Yekaterinburg, Irkutsk, Kaliningrad va Xabarovskda ushbu nomzodni qo‘llab imzo berish uchun navbatda turdi. Yoqutistonda – 45 daraja sovuqda ham odamlar imzo berish uchun o‘z navbatini kutishgan.

Eng ko‘p ovoz beruvchilar Moskva hamda Sankt-Peterburgda qayd etilgan. Nadejdinning shtabi bu ikki shaharda 2,5 ming imzolik limiti allaqachon to‘lib bo‘lgani, ammo boshqa hududda ro‘yxatdan o‘tganlar imzosi hamon qabul qilinayotganini bildirgan.

Rossiyadan tashqarida ham Nadejdin uchun ovoz berish ishlari qizg‘in davom etmoqda. Tbilisi, Praga, Parij, Barselona, Tel-Aviv, Belgrad, Yerevan, Amsterdam, Berlin kabi Yevropaning yirik shaharlarida yashayotgan Rossiya fuqarolari Boris Nadejdin saylovda qatnashishi uchun imzo bermoqda.

21 yanvar kuni uning jamoasi 77 mingta imzo to‘planganini e’lon qilgandi. 23 yanvar kuni esa Nadejdin uchun allaqachon 101 ming rossiyalik imzo bergani ma’lum bo‘ldi. Ammo siyosatchi MSKga 105 mingta «ideal imzo» kerakligi, to‘plangan imzolarning barchasi ham ideal imzo bo‘lmay qolishi mumkinligini hisobga olish kerakligini aytdi. Ammo ideal deganda nimani nazarda tutganiga aniqlik kiritmadi. Shu sabab muammo bo‘lmasligi uchun kamida 150 mingta imzo to‘plashga harakat qilinmoqda.

Moskva va Sankt-Peterburgdan tashqari Nijyegorod, Sverdlovsk, Novosibirsk, Rostov, Voronej va Perm oblastlarida ham maksimal 2,5 ming ovoz to‘plab bo‘lingan. Hozirda Rossiyaning 67 ta hududida Nadejdin uchun ovoz to‘plash shtablari ishlamoqda. Shtablarda «Fuqarolik tashabbusi» partiyasi a’zolari, mahalliy siyosatchilar, faollar va Nadejdin nomzodiga befarq bo‘lmagan ko‘ngillilar ishlamoqda.

«Xuddi nimadir qilgandek hissiyot tuydik»

Boris Nadejdin uchun imzo to‘plashda navbatlar kuzatilayotgani Rossiya muxolifati a’zolari, xususan, urush boshlangach mamlakatni tark etganlarning e’tiborini o‘ziga qaratdi. Aksar muxolifatchilar Nadejdin uchun ovoz berishga chaqirishdi. Ularning fikricha, bu nomzodni qo‘llash hozir Rossiyada urushga qarshi bo‘lishning yagona qonuniy yo‘li hisoblanadi.

«Boris Nadejdin uchun imzo qo‘ying. U sizning nomzodingiz bo‘lmasa-da, sizda shu ish orqali urushga qarshi ekaningizni ifoda etish uchun ikki hafta vaqt qoldi», deb yozdi muxolifatchi Mixail Xodorkovskiy.

«Nadejdin haqida fikrimni o‘zgartirmagan holda uning nomzodi uchun imzo berishni qo‘llayman. Imzo ovoz degani emas, u imzolovchini hech narsaga majburlamaydi. Ammo shu orqali Rossiya jamiyatida yangi ovozga ehtiyoj borligini ko‘rsatish mumkin», degan Aleksey Navalniyning jamoadoshi Lyubov Sobol.

«Boris Nadejdin katta va bahsli tarixga ega inson. Unga imzo berishni qo‘llayman, sizni ham bu ishni qilishga chaqiraman», dedi Navalniy jamoasi yetakchilaridan biri Ivan Jdanov. Nadejdin uchun imzo berishni Navalniy jamoasining Ruslan Shaveddinov va Georgiy Alburov kabi boshqa a’zolari ham qo‘llagan. Nadejdinni qo‘llab rus muxolifatchilari va muxolif kayfiyatdagi boshqa mashhurlar chiqish qildi: Yekaterina Shulman, Maksim Kats, Ilya Varlamov, Maykl Naki, nomzodi o‘tkazilmagan Yekaterina Dunsova.

Jurnalist Dmitriy Kolezev Nadejdin nomzodi uchun imzo qo‘ymoqchi bo‘layotganlar navbati tasvirlangan foto va videolar insonlarga ko‘tarinkilik bag‘ishlayotgani, bu mamlakatda hamon muxolif kayfiyat saqlanib qolayotganidan dololat berayotganini aytgan.

«Boris Nadejdin urushga qarshi ekanini ochiq aytayotgan ekan, buni o‘ziga xos urushga qarshi aksiya deyish ham mumkin. To‘plangan odamlar qandaydir kollektiv xursandchilik tuyib, xuddi nimadir qilgandek taassurot his qilishardi», degan jurnalist.

Siyosatchi Fyodor Krashennikovning fikricha, Rossiya Markaziy saylov komissiyasi katta ehtimol bilan Nadejdinni nomzod sifatida ro‘yxatdan o‘tkazmaydi. «Nadejdin umidsiz nomzoddek ko‘ringandi, ammo hozir uning atrofiga Kremlga yoqmaydigan odamlar to‘plandi. Shunday ekan, uni nomzod sifatida ro‘yxatdan o‘tkazishlariga asos ko‘rmayapman. 85 foiz ishonchim komilki, uni imzo yig‘ish jarayonidan nariga o‘tkazishmaydi, ularning soni qanday bo‘lishidan qat’i nazar», degan siyosatchi.

«Meduza»ning Kremlga yaqin manbasi saylov byulletenlarida hech qanday urushga qarshi nomzod bo‘lmasligini aytgan. Uning qo‘shimcha qilishicha, prezident ma’muriyatida bunday bo‘lishi ko‘cha namoyishlari kabi norozilik aksiyalari boshlanishiga olib kelmaydi degan qarorga kelishgan.