Ukraina Bolgariyadan ikkita yadroviy reaktor sotib olish bo‘yicha kelishuvga erishdi

Ukraina parlamenti Bolgariyada qurilishi tugallanmagan AES reaktorlarini sotib olishga ruxsat beruvchi qonunni qabul qildi. Sovet ittifoqi davrida qurilishi boshlangan ushbu reaktorlar Ukrainaga Rossiya bosib olgan Zaporojye AES yo‘qotishlarini qisman qoplash va Rossiya havo hujumlari natijasida zararlangan energetika tizimini tiklash imkonini beradi.

Reaktorlarni sotish bo‘yicha muzokaralar 2023 yil yozida boshlangan. Ukrainaning «Energoatom» kompaniyasi 2024 yil iyunida ularni o‘rnatishni rejalashtirgan, ammo tegishli qonun mavjud bo‘lmagani uchun jarayon kechikkan. Loyiha ba’zi deputatlar va energetiklar tomonidan tanqid qilingan, ammo 12 fevral kuni Oliy rada qonunni qabul qildi. Bitimning aniq summasi e’lon qilinmagan, ammo avvalroq ukrainalik amaldorlar Bolgariya 600 million dollar so‘ragani haqida gapirgandi.

Ushbu reaktorlar mamlakat g‘arbidagi Xmelnitskiy AESiga o‘rnatilishi kerak: stansiya to‘rt reaktorli loyiha sifatida rejalashtirilgan, ammo Chernobil AESdagi avariya tufayli faqat ikki reaktor qurilib, qolgan ikkitasi loyihadan olib tashlangan edi.

Bolgariyaning «Belene» AESini qurish sovet davrida boshlangan, 20 yillik tanaffusdan keyin «Rosatom» bu ishlarni qayta tiklagan, ammo 2012 yilda loyiha yana to‘xtatilgan. Rossiya bu loyiha uchun 15 yildan ortiq kurashgan, jumladan, sudlar orqali jamoatchilik fikrini o‘z foydasiga o‘zgartirishga uringan.

Ayni paytda Ukrainada atom energetikasi elektr energiyasining 60 foizini ta’minlamoqda. 2023 yil avgust oyida Rossiya hujumlari oqibatida Ukrainadagi issiqlik generatsiyasining 90 foizi va gidroelektr energiya manbalarining 40 foizi yo‘q qilingan.

Ukraina Energetika vazirligi hisob-kitobiga ko‘ra, Bolgariya reaktorlaridan birinchisi yaqin 2-3 yil ichida ishga tushirish mumkin. Volodimir Zelenskiy Oliy radaning bu qarorini Ukraina uchun energetik xavfsizlik borasida muhim qadam deb baholadi: «Tayyor reaktorlar Ukrainaga qish oylarini elektr importisiz o‘tkazish imkonini beradi».