O‘qituvchiga ko‘tarilgan qo‘llar: maktabda ustozlar o‘zini xavfsiz his qiladimi?

Yaqinda ham Sirdaryo, ham Qashqadaryoda o‘qituvchi kaltaklangani aks etgan videolar ijtimoiy tarmoqlarda tarqab, jamoatchilikning keskin tanqidlariga sabab bo‘ldi. Muallimlar qanchalik ulug‘lanmasin, real hayotda zo‘ravonlikdan to‘liq qutulolgani yo‘q. Afsuski, o‘qituvchini qadrlashning yuridik asoslari mo‘rt va ularni do‘pposlaganlar yengil jazolar bilan qutulmoqda. Xo‘sh, maktablarga erkin kirib chiqish qanchalik to‘g‘ri va bu maktablarda o‘qituvchilar o‘zini xavfsiz his qiladimi?

Jamiyatimizda o‘qituvchilarning o‘rni qayerda?

Sanoqli kunlar avval Sirdaryo viloyati Sardoba tumanidagi maktabda o‘quvchining onasi o‘qituvchini butun sinf oldida jiddiy kaltaklagani aks etgan video tarqalar ekan, jamoatchilik bundan g‘azablandi. Keyinchalik bu ayol aqli zaifligi sabab ruhiy kasalliklar shifoxonasiga yotqizilgani xabar qilindi. Qashqadaryodagi maktabda esa o‘quvchining o‘zi ustozini kaltaklagan. Umuman olganda, oxirgi yillarda o‘nlab o‘qituvchilar zo‘ravonlikdan aziyat chekkaniga guvoh bo‘ldik. O‘quvchi, ularning ota-onasi, qarindoshi, direktor, maktab qorovulidan tortib direktor o‘rinbosarigacha o‘qituvchini do‘pposlagan holatlar kuzatilmoqda. Biroq bunday munosabatga javobgarlik, afsuski, yumshoqligicha qolyapti.

Kun.uz suhbatlashgan ekspert va soha mutaxassislariga ko‘ra, rostdan ham o‘qituvchiga ko‘tarilgan qo‘lni oqlab bo‘lmaydi. Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi xodimi Sardor Rahimboyev fikricha, maktabga kirish bugun qiyin ish emas, ayniqsa chekka hududlarda. Bundan tashqari, qishloq joylarida hamma bir-birovini tanigani bois maktablarga kirishda tekshiruv ham yo‘q.

“O‘qituvchiga tushirilgan musht – ta’lim tizimiga tushirilgan musht. Ayol kimningdir onasi, singlisi yoki qizi. Pedagoglarning kasbiy faoliyatiga asossiz aralashish mumkin emasligi belgilangan. Davlatimizda nafaqat o‘qituvchi, balki hech kimga musht tushirishga ruxsat berilmagan. Masala – jazoni berishda. Har qanday holatda ham o‘qituvchiga qo‘l ko‘tarishni qabul qilib bo‘lmaydi” – Sardor Rahimboyev, Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi xodimi

Ta’lim bo‘yicha ekspert Shokir Tursunga ko‘ra, o‘qituvchilarning obro‘yi jamiyatimizda pastligicha qolmoqda. Avvalo, o‘rtacha ish haqida kam maosh olishi hamda uzoq yillar davomida ustozga nisbatan hurmatsizlik, majburiy mehnat sharoitlari bu kasb egalarining qadrini tushirib yuborgan.

“O‘qituvchilar jamiyatning eng oldi vakili bo‘lishi, hamma ularni hurmat qilishi kerak. Sotsiologiyada avtoritetlar yaratiladi, kasblar orqali tanlanadi, hukumat esa unga signallar beradi. O‘zbekistonda biz o‘qituvchini avtoritetga olib chiqolmadik, sababi ular hali ham o‘rtacha oylikdan kam maosh oladi. Asosiy muammomiz – o‘qituvchining jamiyatdagi o‘rnini shakllantira olmadik” – Shokir Tursun, ta’lim bo‘yicha ekspert

Aqli zaif ayol bolasini asrab olgani aytilmoqda

Vazirlik xodimiga ko‘ra, Sirdaryodagi holatda o‘qituvchi o‘quvchiga past baho qo‘ygan va o‘quvchi onasiga bu haqida noto‘g‘ri ma’lumotni yetkazgan. Onasi esa maktabning orqa eshigidan sinf xonasigacha kirib kelib, muallimga nisbatan kuch ishlatgan. Maktabdagilar tashvish tugmasini bosib, qo‘riqlash xizmatiga xabar bergan. 5 daqiqada yetib kelgan guruh o‘qituvchini kaltaklagan onani qo‘lga olgan. Ma’lum bo‘lishicha, u 2014 yildan beri aqli zaif sifatida ro‘yxatda turadi.

Ekspert Shokir Tursunning aytishicha, unga berilgan ba’zi ma’lumotlarga ko‘ra, bu ona aslida bolasini asrab olgan. Lekin hozirgacha ma’lum hujjatlarda bu qayd etilmagan, faqat ayolning 1 nafar farzandi borligi ma’lum. Tartib har tomondan buzilgan, afsuski, tartibga hamma birdek amal qilmaydi, deydi Sardor Rahimboyev.

Nega maktab qorovuli, direktor va mas’ullar javobgarlikka tortilmadi?

Ta’lim bo‘yicha ekspert Shokir Tursun fikricha, o‘qituvchilar maktablarda o‘zini himoyalagan his qiladimi yoki yo‘qligini tekshirish, ularning fikrini bilish lozim.

“Maktab ma’muriyatiga to‘g‘ridan to‘g‘ri intizomiy jazo qo‘llanishi kerak edi deb hisoblayman. Tasavvur qilaylik, xudo saqlasin, o‘sha aqli noraso va o‘zini boshqara olmaydigan ayol sumkasida sovuq qurol bilan kirib kelganda nima bo‘lardi?” deydi ekspert.

Vazirlik vakili esa ta’limda har bir qabul qilinayotgan qaror 10 mingdan ortiq maktablarga tegishli bo‘lgani uchun shoshilmaslik kerakligini aytadi. Ma’lum bo‘lishicha, Sirdaryodagi vaziyatdan xabar topgan vazir yig‘ilish o‘tkazgan va holatni tanqid qilgan. Maktablarning atrofi to‘liq o‘ralgan-o‘ralmagani aniqlanib, bu ishni yakuniga yetkazishga vazir topshiriq bergan.

Milliy gvardiya qorovullik shtatlari o‘ziga o‘tkazilishini kutmoqda

Suhbatda qatnashgan Milliy gvardiya Qo‘riqlash bosh boshqarmasi xodimi Odiljon Qo‘ldoshevga ko‘ra, hozir maktablardagi xavfsizlik masalasiga bu tashkilot bosh-qosh etib belgilagani bilan hali ishlar real boshlanmagan. Biz 30 mingdan ortiq qorovullik shtatlari Milliy gvardiyaga o‘tkazilishini kutyapmiz, deydi u. Ma’lum bo‘lishicha, hozirgi kunda ikki mingdan ortiq Milliy gvardiya xodimlari maktablarda davomatni tekshirishni davom ettirmoqda. Vazirlikka ko‘ra, bu davomatga yaxshi ta’sir qilgan. Qorovullar shtatini Milliy gvardiya o‘tkazish masalasi esa hali yakunlanmagan, tushunmovchiliklar bor.

Oxirgi voqealardan keyin O‘zbekistonda ham maktablarga kirib-chiqishni qiyinlashtirish kerakdir, degan taklif ham o‘rinli. Vazirlikdan dadilroq qadamlar kutgandik, deydi Shokir Tursun.

“Oilamizda deyarli hamma o‘qituvchi. Biz o‘zimizni vazirlik himoyasida his qilishni xohlaymiz. Pedagogning huquqiy va xavfsizlik tomonlama himoyasi vazirlik bo‘ynida. Bunday holatlar odatda ma’muriy ish ochilishiga sabab bo‘ladi. Lekin o‘qituvchilar boshqalarning ko‘z o‘ngida kaltaklanib, ularning videosi ijtimoiy tarmoqqa tarqayapti. Jinoiy ish ochilishi kerak, deb o‘ylayman” – Shokir Tursun, ta’lim bo‘yicha ekspert

Suhbatda qatnashganlar fikricha, jazolarning qattiq emas, muqarrarligi jinoyatlarni kamaytiradi. Lekin ta’lim sohasi xodimlariga qilingan zo‘ravonlikka munosabat jiddiy bo‘lishi lozim.

Shohrux Majidzoda suhbatlashdi.