O‘zbekiston | 12:29 / 10.03.2025
28837
7 daqiqa o‘qiladi

Kvartirasida yolg‘iz vafot etayotgan keksalar – ularni kim topib oladi?

Rivojlangan davlatlarning ayrimlarida odamlar kvartirasida kimsasiz vafot etadi. Ba’zan jasadlardan oylab, hatto yillab hech kimning xabari bo‘lmaydi. O‘lim haqida yig‘ilib qolgan kommunal qarzdorlik, ba’zan xonadondan chiqqan noxush hid sabab bilib qolishadi. Xo‘sh, ularning tanasi oxirgi manzilga qanday kuzatiladi?

Foto: AP

Nega odamlar yolg‘iz vafot etadi?

Uyda kimsasiz vafot etish Yaponiya, Janubiy Koreya va Yevropaning ayrim davlatlarida uchrab turadi. Shaharlashuv baland hududlarda yolg‘izlik va demografik o‘zgarishlar kuzatiladi. Bu aholining qarishi, oilaviy aloqalarning zaiflashishidan kelib chiqadi.

Shuningdek, ijtimoiy izolyatsiya, ya’ni odamlar yakkalanib yashashi, qo‘shnilar va qarindoshlar bilan aloqa sustligi, uy-joy bozoridagi sharoitlar, ijtimoiy tizimning yaxshi yo‘lga qo‘yilmagani yolg‘iz o‘limlarga sabab bo‘ladi.

Kodokushi” pandemiyasi

Yolg‘iz o‘lim eng ko‘p uchraydigan davlat Yaponiya. Davlatda “Kodokushi”, ya’ni “yolg‘iz o‘lim” keng tarqalgan va jiddiy ijtimoiy muammoga aylangan. Buning asosiy sabablari yoshi katta aholining ko‘pligida. Yaponiya dunyoda eng keksa davlatlardan biri. Aholining 30 foizdan ortig‘i 65 yoshdan katta. Ilgari keksalar farzandlari yoki qarindoshlari bilan yashagan bo‘lsa, hozir yoshlar mustaqil hayot kechirishni afzal ko‘rishmoqda.

Masalan, 2008 yilda Osakada bir erkak jasadi kvartirada 6 oy qolib ketgan. 2017 yilda esa Tokioda bir ayolning jasadi kvartirada 5 yil davomida topilmay qolgan. To‘lovlar avtomatik tarzda bankdan o‘tib turgan, shuning uchun o‘limdan kech xabar topishgan.

Janubiy Koreya – “Godoksa” muammosi

Koreyada bu holat “Godoksa” deb ataladi va u oxirgi yillarda juda jiddiy muammoga aylangan. Bunga sabab yolg‘iz yashovchi aholi ko‘payishida. 2021 yilda Seuldagi uy xo‘jaliklarining 40 foizi yolg‘iz yashovchilardan iborat bo‘lgan.

Koreyada ham oilaviy aloqalar susaygan. Ilgari koreys oilalarida katta avlodni hurmat qilish va ularga qarash muhim sanalgan. Hozir bu an’ana sustlashgan. Bundan tashqari, kuchli ish bosimi va depressiya keng tarqalgan. 2013 yilda Seulda bir ayol kvartirasida 6 oy davomida topilmagan. Qo‘shnilar yomon hid kelayotgani sabab politsiyaga xabar bergan.

Yevropa davlatlari

Amerika va Yevropada ham yolg‘iz vafot etish holatlari uchraydi. Masalan, 2014 yilda Angliyada bir kishining jasadi o‘z kvartirasida 2 yil davomida qolib ketgan. Ijara to‘lovlari avtomatik qabul qilingani sabab buni hech kim sezmagan.

Rossiyada ham bu muammo dolzarb, ayniqsa Moskva va Sankt-Peterburg kabi yirik shaharlarda. Odamlar ichkilik yoki giyohvand moddalar iste’mol qilib vafot etadi va uzoq vaqt topilmaydi. Misol uchun, 2019 yilda Moskvada bir odam jasadi kvartirasida 1 yil qolgan. Elektr energiyasidan qarzdorlik sababli mutasaddilar eshikni ochishga majbur bo‘lgan.

Jasadlar qancha vaqtgacha topilmay qolishi mumkin?

Bunday holatlar tarixda ko‘p sodir bo‘lgan. Uyida kimsasiz vafot etganlarning qo‘shnilari, oila a’zolari, ijaraga beruvchi, ishxonasidagi hamkasblari yo‘qligini sezib shubhalanishga borishi mumkin. Bundan tashqari, pochta yoki kommunal to‘lovlar yig‘ilib qolsa, uydan noxush hid chiqsa shubha uyg‘onishi mumkin.

2006 yil Fransiyada bir ayolning jasadi Parijdagi kvartirasida taxminan uch yil yotgan. Uydan doimiy ravishda ijara to‘lovi avtomatik ravishda yechib borilgani uchun hech kim shubhalanmagan. Bank hisobvarag‘ida pul tugagandan keyin uy egasi tekshirishga kelganda bilib qolgan.

2013 yil Yaponiyada 50 yoshli ayolning taxminan 10 yil davomida o‘z kvartirasida o‘ligi yotgan. Uni ham uy egasi ijara to‘lovi uchun kelganda bilgan.

2003 yil Buyuk Britaniyada 38 yoshli ayol Londondagi kvartirasida taxminan ikki yil davomida vafot etgan holda yotgan. Uni topishganda televizori hali ham yoqiq bo‘lgan.

2020 yil Yaponiyada 70 yoshli erkak uch yil davomida kvartirasida hech kim sezmagan holda o‘lik holda yotgan.

2019 yil AQShda 75 yoshli erkakning jasadi taxminan 6 oy davomida Bruklindagi kvartirasida topilmay qolgan. Qo‘shnilar yomon hid sezib, politsiyaga xabar bergach, hid jasaddan chiqayotgani aniqlangan.

Jasadning ahvoli qanday bo‘ladi?

Odam vafot etganidan keyin dastlabki 1-7 kunlarda tana qotadi va keyin yana yumshaydi. Ichki a’zolar parchalanishni boshlaydi. Tananing rangi o‘zgarib, ko‘karish va qizarish paydo bo‘ladi.

Keyingi 1-4 hafta ichida esa badan shishib ketadi, ichki gazlar to‘planadi, teri yorilib, suyuqlik chiqishi mumkin. Agar issiq ob-havo bo‘lsa, jasad tezroq buziladi. Bu jarayonni hasharot va bakteriyalar tezlashtiradi.

Bir necha oy, yillar o‘tib tana butunlay parchalanadi, faqat suyaklar qoladi. Qurigan joyda yoki sovuq ob-havoda tana mumiyolanishi mumkin. Suvda yoki nam joyda esa jasad shilimshiq massa holiga kelishi mumkin.

Marhumni yig‘ishtirib olish qanday davom etadi?

Agar jasad uzoq vaqt topilmay qolgan bo‘lsa, uni maxsus xizmatlar yig‘ishtiradi. Dastlab politsiya va ekspertlar keladi. Jasad aniqlangan joy tibbiy ekspertlar tomonidan o‘rganiladi. Shaxsini aniqlash uchun DNK, tish izlari yoki shaxsiy buyumlar tekshiriladi. Ayni paytda jasadning o‘lim sababi va taxminiy vaqti aniqlanadi.

Jasadni olib chiqish ham bir necha xil bo‘lishi mumkin. Agar tana suyuqlikka aylangan bo‘lsa, maxsus niqob va qo‘lqop kiygan ekspertlar matolar yoki maxsus vositalar bilan yig‘ishtirishadi. Agar suyaklar qolgan bo‘lsa, ehtiyotkorlik bilan sud ekspertizasi laboratoriyasiga olib ketiladi.

Jasad olib ketilgandan keyin dezinfeksiya va tozalash boshlanadi. Xona yoki joy maxsus kimyoviy vositalar bilan tozalanadi. Qattiq hidi bo‘lsa, havo tozalash tizimlari ishlatiladi. Ba’zan, pol yoki devor qoplamalari almashtirilishi kerak bo‘ladi.

Uni kim dafn qiladi?

Bunday holatlarda odamlarning qanday dafn qilinishi ularning oilasi, jamiyatdagi holati va mahalliy qonunlarga bog‘liq. Agar oila yoki yaqinlari topilsa, jasad ularga topshiriladi. Hech qanday oila yoki do‘stlari bo‘lmasa, davlat yoki mahalliy hokimiyat marhumning jasadini o‘z zimmasiga oladi. Odatda ommaviy qabriston yoki qashshoq qabristoni deb ataladigan joylarda dafn qilinadi. Ba’zi davlatlarda bunday jasadlar davlat mablag‘lari hisobidan krematsiya qilinadi va kul qabristonda saqlanadi. Agar marhum ancha vaqtdan keyin topilgan bo‘lib, shaxsni aniqlab bo‘lmasa, jasad noma’lum shaxs sifatida dafn qilinadi.

 

Mavzuga oid