Ichki ishlar vazirligini kimlar boshqargan?

25 oktyabr kuni mustaqil O‘zbekistonning Ichki ishlar vazirligi tashkil etilganiga 34 yil to‘ldi. O‘tgan vaqt davomida tizimga 6 nafar general rahbarlik qildi. Birinchi va eng uzoq ishlagan ichki ishlar vaziri – Zokirjon Almatov. U tizimni 14 yildan ko‘proq boshqargan. Vazirlardan yana biri bu lavozimda 8 oy ishlagani bilan, boshqa biri esa jiddiy siyosiy ayblovga uchragani bilan ajralib turadi.

{Yii::t(}

O'tkazib yuborish 6s

O'tkazib yuborish

Bundan 34 yil avval, Vazirlar Mahkamasining 1991 yil 25 oktyabrdagi 270-sonli qarori bilan, mustaqil O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligiga asos solingan edi. To‘g‘ri, mustaqillikdan oldin ham Ichki ishlar vazirligi bo‘lgan. Lekin 1991 yilda qayta tashkil etilgani tufayli vazirlik o‘z “tug‘ilgan kuni”ni 25 oktyabr deb biladi.

Kun.uz ushbu sana munosabati bilan tizimga hozirgacha kimlar rahbarlik qilganini yodga oldi.

Zokirjon Almatov (1991 yil 16 sentabr – 2006 yil 5 yanvar)

Mustaqil O‘zbekistonning birinchi va eng uzoq ishlagan ichki ishlar vaziri bu – Zokirjon Almatov. U 1949 yilda Toshkent viloyati Zangiota tumanida tug‘ilgan. Vazir etib tayinlangunga qadar, 20 yil davomida ichki ishlar tizimida faoliyat olib borgan. Xususan, Almatov 1988-1990 yillarda Parkent tumani IIB, 1990-1991 yillarda Toshkent viloyati IIB boshlig‘i bo‘lib ishlagan. 1991 yil 15 sentabrda birinchi prezident Islom Karimov tomonidan ichki ishlar vaziri etib tayinlanadi. O‘sha paytda u 42 yoshda edi.

Zokirjon Almatov vazirlikka kelishi haqida xalq orasida qiziq bir gap yuradi. Bu mish-mishlarga ko‘ra, Karimovda 2 nafar nomzod bor edi va ulardan narigisi tasdiqlanadi. Lekin tasdiqlangan vazir o‘sha kuni uyida katta bazm beradi va lavozimni “yuvadi”. Bu prezidentning qulog‘iga yetib boradi va tayinlovga oid farmonni yangilab, Almatovni vazir qilib qo‘yadi.

Zokirjon Almatov militsiyani to‘liq vertikal boshqaruv ostiga olgan, qat’iy buyruqlar tizimini yaratgan rahbar sifatida xotirlanadi. Hamkasblari uni qattiqqo‘l va o‘z prinsiplariga ega shaxs deb ta’riflaydi. U vazirlik davrida jiddiy sinovlardan o‘tgan. Xususan, 1990-yillarning o‘rtalariga kelib, qo‘shni davlatlar: Tojikistonda fuqarolar urushi, Afg‘onistonda “Tolibon” harakati, Qirg‘izistonda siyosiy beqarorlik kuchayadi. O‘zbekistonning o‘zida ham uyushgan jinoyatchilik va terrorizm xavfi ortib, hududlarda tinimsiz portlashlar kuzatiladi. Shunday vaziyatda Almatov boshchiligidagi IIV ichki barqarorlikni ta’minlab tura olgan. U Karimov davridagi kuchishlatar tizimning asosiy poydevorini qo‘ygan shaxslardan biriga aylanadi.

Almatovning ishdan olinishi 2005 yilning may oyidagi qonli Andijon voqealariga bog‘lanadi. Rasmiy xabarda uning 2006 yil yanvarda sog‘ligi bilan bog‘liq muammolar tufayli nafaqaga kuzatilgani keltirilgan.

“Meni ko‘p tanqid qilib gapirishadi, Andijon voqealari sababchisi deb. Men buni ochiq-oydin gapiraman: ha, men o‘sha yerda shtab boshlig‘i bo‘lganman, qarorni men qabul qilganman. Lekin kim Andijonga qurol ko‘tarib keldi? Kim chegaradan qurol bilan o‘tdi? Xo‘p, uning ichida Andijon xalqidan ham vakillar bo‘lgan. Kim IIVga qarashli post-patrul xizmati idorasini o‘qqa tutib, u yerni egalladi, qurol-yarog‘ga ega chiqdi? Kim harbiy qismga hujum qilib, u yerdagi qurol-yarog‘ni oldi? Kim tergov hibsxonasiga hujum qilib, 500 dan ortiq ashaddiy jinoyatchilarni chiqarib yubordi? Kim hokimlik binosini egallab, unga o‘t qo‘ydi? Kim 100 ga yaqin sud-huquq tizimidagi xodimlarni qo‘lga olib, tutqunda ushlab turdi, ko‘pini qatl etishdi? Maqsad nima edi? Xo‘sh, hukumat nima qiladi, qarab turishi kerakmi?” – degandi u Kun.uz'ga bergan intervyusida.

2018 yilga kelib Almatov 13 yillik tanaffusdan keyin ichki ishlar tizimiga yana qaytarildi va ayni paytda ham vazir maslahatchisi sifatida faoliyat olib boryapti.

Bahodir Matlubov (2006 yil 6 yanvar – 2013 yil 13 dekabr)

1952 yilda Samarqand shahrida tug‘ilgan Bahodir Matlubov 2006 yilning boshidan 2013 yil oxirigacha, qariyb 8 yil ichki ishlar tizimini boshqardi.

U mehnat faoliyatini Samarqand viloyati IIBning jinoyat-qidiruv bo‘limida boshlagan. Vazirlikka kelgunga qadar 2004-2006 yillarda Davlat bojxona qo‘mitasi raisi lavozimida faoliyat yuritgan.

Matlubov ham vazirlikka oson davrda kelmadi. Andijon voqealaridan so‘ng O‘zbekiston xalqaro maydonda keskin tanqid ostida qolgan, mamlakat ichkarisida esa tizimga nisbatan ishonchsizlik paydo bo‘lgandi. Shu jihatdan uning boshqaruvini kuzatuvchilar “temir intizom”dan nisbatan “yumshoqroq” davrga o‘tish sifatida ham baholashadi.

Bahodir Matlubov 2013 yilning 6 dekabr kuni “pensiyaga chiqayotgani” sababi bilan vazirlikdan ketadi. U ham xuddi Almatov singari hozirgi ma’muriyat davrida yana tizimga qaytgan. Xususan, 2016-2021 yillarda Ichki ishlar akademiyasi rahbari sifatida ishladi.

Adham Ahmadboyev (2013 yil 13 dekabr – 2017 yil 4 yanvar)

O‘zbekistonning uchinchi ichki ishlar vaziri Adham Ahmadboyev 1964 yilda Toshkent shahrida tug‘ilgan. Ichki ishlar idoralaridagi faoliyatini 1984 yilda Toshkent shahar Shayxontohur tumani militsiyasida uchastka noziri lavozimidan boshlagan.

Vazirlikka 2013 yilning dekabridan 2017 yilning yanvarigacha rahbarlik qilgan. Keyin prezidentning huquq-tartibot organlari bo‘yicha maslahatchisi lavozimiga o‘tkaziladi. Ammo Shavkat Mirziyoyev Oliy Majlis Senati va Qonunchilik palatasi a’zolariga murojaatnomasi vaqtida, Ahmadboyevni xiyonatda ayblagandi.

“Ahmadboyevning hamma generallari qayerda yurganini bilamizmi? Uni xiyonat qilgani uchun olib tashladim”, degandi prezident.

Abdusalom Azizov (2017 yil 4 yanvar – 2017 yil 4 sentabr)

2017 yilning yanvar oyida vazirlikka kelgan Abdusalom Azizov eng kam muddat – 8 oy ichki ishlar tizimiga rahbarlik qildi.

1960 yilda Toshkentda tug‘ilgan Azizov bunga qadar ham turli lavozimlarda ishlagan. Jumladan, 2005–2006 yillarda Toshkent shahar IIBB boshlig‘i, 2006 yilda “O‘zbekneftgaz” kompaniyasi raisi, 2006–2008 yillarda “O‘zneftmahsulot” raisi, 2008–2009 yillarda ichki ishlar vazirining birinchi o‘rinbosari, 2009–2017 yillarda Jizzax viloyati IIB boshlig‘i bo‘lgan.

Azizov 2017 yilning sentabr oyida Ichki ishlar vazirligidan Mudofaa vazirligi rahbarligiga o‘tkazildi. Keyinchalik 2019 yildan 2024 yilgacha DXX raisi sifatida ishladi. Ayni paytda u – prezident maslahatchisining yoshlar masalalari bo‘yicha o‘rinbosari.

Po‘lat Bobojonov (2017 yil 4 sentabr – 2025 yil 3 mart)

Xorazm viloyati Bog‘ot tumanidan bo‘lgan Po‘lat Bobojonov vazir lavozimiga 2017 yil 4 sentabrda tayinlangandi.

Bobojonov mehnat faoliyatini 1982 yilda Gurlan tumani prokurorining yordamchisi sifatida boshlagan va qariyb 30 yil prokuratura tizimida ishlagan. Shundan keyin 2012–2017 yillarda Xorazm viloyati hokimi bo‘lgan.

Bobojonov islohot e’lon qilgan O‘zbekistonning ikkinchi ma’muriyati davrida IIVga rahbarlik qildik. Lavozimiga endigina tayinlangan payti, bir qancha o‘zgarishlarni amalga oshirgandi. Masalan, dastlabki 11 oyda 200 nafar ichki ishlar xodimini jinoiy javobgarlikka torttirgan. Bu amaliyot fuqarolarning haqli e’tirozlariga sababchi bo‘layotgan, nopok, tamagirlik va “ichki ishlar organlari xodimi” degan nomga dog‘ tushirishi mumkin bo‘lgan kadrlarga qarshi kurash sifatida baholangandi.

“Jasliq” qamoqxonasining yopilishi ham 2019 yilda, aynan Bobojonovning vazirlik faoliyati gurkiragan paytda ro‘y beradi. Ammo 2020 yildan boshlab, u jamoatchilik uchun yopila boshladi.

Nisbatan ochiqlik davri bo‘lgani uchunmi, Bobojonov kelganidan keyin IIVga, uning quyi tashkilotlariga tanqidlar ham ko‘paydi. Bu asosan inson huquqlari bilan bog‘liq edi: har yili bir necha marotaba ichki ishlar binolariga olib borilgan fuqarolarning o‘limi kuzatildi. “15 sutkalik qamoq”lar dolzarb masalaligicha qoldi.

Bundan tashqari, sobiq vazir ochiqlik yillarida ishlagan bo‘lsa-da, biror marta OAV vakillari bilan ochiq matbuot anjumani o‘tkazib, bahsli savollarga javob bermagan.

2022 yillarda prezident Shavkat Mirziyoyev inson huquqlari masalasida Po‘lat Bobojonovga talab ham qo‘ygan edi.

“Oxirgi paytlarda ayrim ushlab turish joylarida inson huquqlari buzilishi bo‘yicha og‘riqli masalalar ko‘tarilmoqda”, degandi davlat rahbari bosh prokuror va ichki ishlar vaziriga yuzlanib. Mirziyoyev ulardan qonun va inson huquqlari oliy qadriyat ekanini o‘z tizimidagi har bitta xodimga yetkazishni talab qilgandi.

Aziz Toshpo‘latov (2025 yil 3 martdan buyon)

O‘zbekistonning oltinchi va amaldagi ichki ishlar vaziri – Aziz Toshpo‘latov. U tayinlovga qadar Toshkent shahri IIBB boshlig‘i edi.

Toshpo‘latov bilan ishlagan Kun.uz manbalariga ko‘ra, general oddiy va jaydari odam. “Kim yaxshi ishlasa o‘sha bilan yaqin bo‘ladi. Eng yaxshi tomoni – guruhbozlik qilmaydi. Nisbatan ochiq odam va o‘rinli tanqidlarni ko‘taradi, tanqid qilinayotgan xizmatni to‘g‘rilashga harakat qiladi”, deydi u bilan ishlagan xodimlardan biri.

Albatta, hammasini vaqt ko‘rsatadi. Jamoatchilik oltinchi vazirdan ham ochiqlik, tizimda tub islohotlar, xususan xodimlar tomonidan fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlariga daxl qilinmasligi uchun shaxsiy javobgarlikni kutib qoladi.