Ozod etilgan belaruslar boshqalar ozodligi uchun ham kurashishga chaqirdi

Belarus hokimiyati tomonidan ozod etilgan siyosiy mahbuslar Chernixiv viloyatida birinchi matbuot anjumanini o‘tkazdi. Muxolifat siyosatchilari Mariya Kolesnikova va Viktor Babariko, huquq himoyachisi Vladimir Labkovich hamda siyosatshunos Aleksandr Feduta yakshanba kuni, 14 dekabrda qamoqda bo‘lgan davri va ozod etilgani haqidagi holatlarni bayon qildi. Ozod etish bir kun oldin, Minskda AQSh delegatsiyasi bilan Belarus hokimiyati o‘rtasidagi muzokaralar natijasi sifatida amalga oshgan.

Mariya Kolesnikova 2020 yilda Belarusni tark etishdan bosh tortgani va shundan keyin qo‘lga olingani haqida afsuslanmasligini aytdi. «Shunday paytlar bo‘ladiki, hayot oldimizga shunday savollarni qo‘yadi va biz qiyin tanlov qilishimizga to‘g‘ri keladi. Men bu qiyin tanlovni juda oson qildim, chunki men Viktor Dmitriyevich (Babariko — tahr.) va uning o‘g‘li Eduard ifoda etayotgan to‘g‘ri g‘oyani qo‘llab-quvvatlaganimga, qadriyatlarimni himoya qilganimga ishonganman va hanuz shunday. Men yolg‘iz emasman, bundaylar ko‘p», — dedi u.

Kolesnikova ozodlikka chiqqani uchun AQSh va Ukraina prezidentlari Donald Tramp va Volodimir Zelenskiyga minnatdorlik bildirdi. «Hozir sodir bo‘layotgan ishlar, ishning o‘lik nuqtadan siljishi va ijobiy o‘zgarishlarga umid paydo bo‘lgani uchun Donald Tramp va uning jamoasiga rahmat aytmoqchiman. Prezident Zelenskiyga va butun Ukraina xalqiga — bizlarni qabul qilganingiz, kecha va bugun sizning muhabbatingiz va qo‘llab-quvvatlashingizni his qilayotganimiz uchun rahmat», — dedi u Ukrainadagi matbuot anjumanida.

U, shuningdek, Belarus rahbari Aleksandr Lukashenkoning siyosiy mahbuslarni ozod qilishga rozi bo‘lgani uchun ham minnatdorlik bildirdi va bu yo‘nalishda keyingi qadamlar bo‘lishiga umid bildirdi. «Agar biz bu yo‘nalishda nimadir qila olsak, albatta qilamiz. Lekin hozir hammasi mutlaqo bizga bog‘liq emas, deb o‘ylayman. Biz qamoqda qolganlarning barchasi ozod bo‘lgan kunni mamnuniyat bilan qarshi olamiz, va hammamiz uyga qaytishimiz — biz uchun juda og‘riqli masala. Ilk qadamlar optimizm bag‘ishlayapti, umid qilamiz, bu davom etadi», — dedi sobiq siyosiy mahbus.

Kolesnikova, shuningdek, ozod qilinganlar orasida birinchi bo‘lib Ukraina hududiga chiqqanini va eng avvalo «shaxsan Ukraina prezidentiga rahmat aytganini» ma’lum qildi. Keyin u boshqa belaruslik siyosiy mahbuslar keltirilayotgan avtobuslarni ko‘rgan — ular orasida Viktor Babariko, Maksim Znak va Marina Zolotova ham bo‘lgan. «Quvonchimni so‘z bilan ifoda qilish qiyin. Bu yerda eng muhimi — o‘sha lahzaning o‘zi sodir bo‘lgani. Albatta, yana takror aytaman: bu ishda qatnashgan barcha tomonlarga — siyosatchilarga, diplomatlarga, maxsus xizmatlarga chin dildan minnatdorman», — deya qo‘shimcha qildi u.

Viktor Babariko o‘z navbatida so‘nggi uch yil davomida to‘liq yakkalangan holda saqlanganini, unda xat olish yoki qo‘ng‘iroq qilish imkoniyati bo‘lmaganini aytdi. «O‘g‘lim bilan nima bo‘layotgani haqidagi ma’lumot esa faqat odamlar bir-biriga qandaydir yo‘llar bilan yetkaza oladigan imkoniyatlar doirasida kelib turardi. Kecha men aniq ma’lumot oldim: u hozir Orshadagi qattiq rejimli koloniyada ekan, unga 411-modda bo‘yicha yana 2 yil qo‘shib berilgan. Juda xavotirdaman, lekin u bor sinovlarni munosib yengib o‘tayotganidan faxrlanaman», — dedi u.

Belarus prezidenti lavozimiga sobiq da’vogar qamoqda hali ham taxminan ming nafar odam qolganini eslatdi. «Tushunish kerak: bu ozod qilish yetarlicha mediyaviy, mashhur insonlarga tegdi. Lekin biz hech qachon familiyasini eshitmagan odamlarni unutmasligimiz kerak», — dedi u.

Mariya Kolesnikova kabi, Viktor Babariko ham 2020 yilda prezident saylovlari oldidan, hibs xavfiga qaramay, Belarusda qolish qaroridan afsuslanmasligini aytdi. «Men umrim davomida to‘g‘ri va zarur deb bilgan ishimni qildim. Shuning uchun 2020 yilda qo‘limizdan kelganini qildik. Faqat biror ishni oxirigacha qilmagan bo‘lsang, o‘zingni ayblashing mumkin. Demak, qaror qabul qilingan paytda u to‘g‘ri qaror edi», — dedi Babariko.

U qamoq davrida salomatligi bilan bog‘liq muammolar bo‘lganini ham aytdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, 2023 yilda turmada unda «nazorat qilib bo‘lmaydigan hushdan ketishlar» kuzatila boshlagan. «Shunday hushdan ketishlardan birida uyg‘onib ketdim va qovurg‘am singani, o‘pkam yirtilgani, ikki tomonlama o‘pka yallig‘lanishi borligi aniqlandi, menimcha, boshimda 23 ta yoriq ham bor edi. Bu qanday sodir bo‘lganini bilmayman. Chunki hammasi hushimdan ketganimdan keyin bo‘lgan. “Urildim” yoki “meni kaltaklashdi” deb ayta olmayman — men bilan nima bo‘lganini bilmayman», — dedi Babariko.

U Novopolotsk shifokorlariga minnatdorlik bildirdi: ular uni o‘z vaqtida shifoxonaga olib borib, operatsiya qilgan. «Keyin meni respublika shifoxonasiga o‘tkazishdi, u yerda ham professional yordam ko‘rsatildi», — dedi u. Babarikoning aytishicha, o‘sha voqeadan keyin u boshqa hushdan ketmagan.

Huquq himoyachisi Vladimir Labkovich u va ba’zi boshqa ozod etilganlarda pasportlar yo‘qligini eslatdi. «Bizga ozod qilinganimiz haqida ma’lumotnoma berishdi — rasm tushirilgan qog‘ozcha, unda biz ozod qilinayotganimiz va ayrim pasport ma’lumotlarimiz yozilgan. Ukraina tomoniga bizlarni qabul qilgani uchun juda minnatdormiz», — dedi u. U qabul «iliq, qulay va juda mehmondo‘st» bo‘lganini ta’kidladi.

Aleksandr Fedutaning aytishicha, ozod bo‘lganidan keyin Ukrainadagi hospitalda shifokorlar va volontyorlar bilan suhbatlashganda u «mamlakat uchun uyat hissini» tuygan. «Chunki shunday voqealar bo‘layotgan mamlakatda bizlarni iliq va ochiq ko‘ngil bilan qabul qilishyapti, holbuki o‘sha shifokorlar va volontyorlar biz kelishimizdan oldin ham, ketganimizdan keyin ham ehtimol bizdan ko‘proq yordamga muhtoj odamlarga yordam berish bilan shug‘ullanadi. Shuning uchun rahmat sizlarga, ukrainlar», — dedi siyosatshunos.

Aleksandr Feduta, shuningdek, ozod etilishidan oldin uni operatsiyaga tayyorlashganini — u 24 fevralga belgilanganini aytib berdi. «Soat to‘rt yarimlarda meni koloniya boshlig‘ining o‘rinbosari uyg‘otib, kiyinishni va u bilan chiqishni so‘radi. “Etapka” deb ataladigan xonada (tekshiruvdan keyin ko‘chirish shu yer orqali bo‘ladi), u mendan nima bo‘layotganini tushunyapsanmi, deb so‘radi. Men, ehtimol, ozod qilish jarayoni boshlanganini tushundim va narsalarim qayerda, deb so‘radim», — dedi u.

Feduta ozod qilinganda turmada yozgan qo‘lyozmalarini olib chiqishga ruxsat berishmaganini bildirdi. «U yerda siyosiy yozuvlar ham, kundaliklar ham yo‘q edi. Qamoqda bo‘lganimga oid hech qanday ma’lumot ham yo‘q edi. U yerda kino ssenariysi, ikki pesa va she’rlar yozilgan ikki daftar bor edi», — deya tushuntirdi u.

Ozod etilgan belaruslar matbuot anjumani Chernixiv viloyatida kuchaytirilgan xavfsizlik choralari ostida o‘tkazildi. Ukraina hokimiyati OAVga zaldan jonli translatsiya qilishni taqiqladi, shuningdek matbuot anjumani vaqtida va undan keyin yana bir soat davomida ishtirokchilarning suratlari va iqtiboslarini e’lon qilmaslikni so‘radi. Bunga sabab — tadbir o‘tkazilayotgan joy oshkor bo‘lib qolsa, RF qo‘shinlari zarba berishi mumkin, degan xavotir edi.

Belarus hokimiyati 123 kishining siyosiy qamoqdan ozod etilganini 13 dekabr kuni — Lukashenko va AQSh delegatsiyasi o‘rtasida ikki kunlik muzokaralardan so‘ng e’lon qildi.