Oltin uchun "poyga": 2000 yildan beri zaxiralarini eng ko‘p oshirgan davlatlar

Keltirilgan infografika 2000–2024 yillar oralig‘ida rasmiy oltin zaxiralarining sof o‘sishini yaqqol ko‘rsatadi. Vizualizatsiya asosidagi ma’lumotlar Jahon oltin kengashi, XVJ, Jahon banki va markaziy banklar bilan bog‘liq boshqa manbalardan olingan.

Absolyut yetakchi — Rossiya: u 2000 yildan beri oltin zaxiralarini ta’sirchan darajada, +1948 tonnaga oshirgan va faqat ozgina farq bilan Xitoyni ortda qoldirgan. Xitoy esa +1885 tonna qo‘shgan. Umuman olganda, shu ikki davlat ko‘rib chiqilayotgan davrda markaziy banklar tomonidan xarid qilingan oltinning yarmidan ko‘pini ta’minlagan.

Rossiya va Xitoyda oltin zaxiralarining keskin o‘sishi dollarga qaramlikni kamaytirishga qaratilgan kengroq strategiyaning bir qismi bo‘ldi. G‘arb sanksiyalari joriy etilganidan keyin Rossiya dedollarizatsiya yo‘nalishini ancha tezlashtirdi va muzlatib qo‘yish yoki qadrsizlanish xavfi kamroq bo‘lgan aktiv sifatida oltinga tayana boshladi.

Xitoyning motivlari ham strategik tusga ega. AQSh bilan savdo qarama-qarshiliklari va yuanga xalqaro maqom berish istagi sharoitida Pekin oltin zaxiralarini bosqichma-bosqich ko‘paytirmoqda — ko‘pincha bu markaziy bankning ko‘zga tashlanmaydigan xaridlari va ichki konlardan olinayotgan oltinni zaxiraga o‘tkazish orqali amalga oshiriladi.

Bundan tashqari, Rossiya va Xitoy AQSh moliyaviy tizimini chetlab o‘tadigan, oltin savdosiga doir tarixiy ikki tomonlama kelishuvlar ham tuzgan.

Bu qadamlarning barchasi yanada keng global trendga mos keladi: bugun markaziy banklar jami hisobda AQSh xazina obligatsiyalariga qaraganda oltinni ko‘proq hajmda ushlab turibdi. Bu siyosiy jihatdan tarang va parchalangan dunyoda oltinning jozibadorligi ortib borayotganini ko‘rsatadi.

Rossiya va Xitoy xarid hajmi bo‘yicha boshqalardan ancha oldinda ketsa-da, bir qator rivojlanayotgan iqtisodiyotlar ham oltin zaxiralarini faol oshirmoqda:

• Hindiston (+518 tonna) — valuta beqarorligi va inflatsiya xavflari fonida zaxiralarni ko‘paytirdi;
• Turkiya (+501 tonna) — iqtisodiy turbulentlik va liraning qadrsizlanishi sharoitida oltindan faol foydalanmoqda;
• Polsha va Qozog‘iston — zaxiralarni diversifikatsiya qilish strategiyasi doirasida yuzlab tonna oltin qo‘shdi.

Fors ko‘rfazi mamlakatlari — xususan Saudiya Arabistoni va Qatar ham oltin ulushini oshirmoqda. Bu ularning Vision 2030 va shunga o‘xshash milliy tashabbuslarini o‘z ichiga olgan keng qamrovli iqtisodiy transformatsiya dasturlariga uyg‘unlashtirilmoqda.