“Import benzin uchun aksiz solig‘ining oshirilishi maqsadga muvofiq emas” – Monopoliyaga qarshi kurashish qo‘mitasi

Monopoliyaga qarshi kurashish qo‘mitasi «O‘zbekneftegaz» AJ tomonidan mahalliy neftni qayta ishlab chiqaruvchi korxonalarni qo‘llab-quvvatlash maqsadida benzin mahsuloti importiga aksiz solig‘ini 5 foizdan 20 foizga oshirish yuzasidan bildirilgan taklifiga munosabat bildirdi. Qo‘mitaning qayd etishicha, import benzin uchun aksiz solig‘ining oshirilishi yetarlicha iqtisodiy asoslantirilmagan, shu sababli bu ish maqsadga muvofiq emas

“Ma'lumki, neft mahsulotlari uchun aksiz solig‘i deyarli barcha davlatlarda qo‘llaniladi. Aksiz solig‘i – bu mamlakat ichida ishlab chiqariladigan va importdan keltiriladigan, odatda aniq ro‘yhatini belgilagan holda, tovarlarga nisbatan to‘laniladigan bilvosita soliq hisoblanadi.

Xalqaro tajribada rivojlangan mamlakatlarda aksiz solig‘i davlat budjeti uchun daromad manbai sifati ko‘riladi. Bunda, aksiz solig‘i tovarning mahalliy yoki importdan keltirilganligidan qat'iy nazar yagona stavkada belgilanadi.

Shu bilan birga, aksiz solig‘ini har hil darajada belgilash tajribasi Belarus va Qozog‘istonda kuzatildi. Bunda, iste'mochilar uchun narxni oshishiga yo‘l qo‘ymaslik va aksincha arzonlashtirish, yoki tadbirkorlik sub'yektlariga teng sharoit yaratish nuqtai nazardan amalga oshirilgan. Masalan, Belarusda 28 fevraldan 31 dekabrga qadar mahalliy benzin ishlab chiqaruvchilar tomonidan ishlab chiqarilgan benzinni realizatsiya qilganda, aksiz solig‘i to‘lovchilariga 0,25 koeffitsiyent miqdorida imtiyoz qo‘llanilishi belgilangan. Ya'ni, iste'molchilar manfaatlari ustuvorligini ta'minlagan holda mahalliy ishlab chiqaruvchilarni qo‘llab-quvvatlash masadida import benzinning aksizini ko‘tarmasdan, balki mahalliy benzin uchun aksiz solig‘iga imtiyoz qo‘llanilgan.

Shuningdek, Qozog‘istonda bozorda benzin defitsitini oldinin olish, ijtimoiy ahamiyatga ega bo‘lgan benzin narxini arzon ushash maqsadida avval import benzin uchun aksiz solig‘i mahalliy benzinga nisbatan deyarli uch baravar kam bo‘lgan. Lekin, 2018 yildan boshlab bozor ishtirokchilariga teng sharoit yaratish maqsadida aksiz miqdori tenglashtirildi.

2020 yilga qadar «O‘zbekneftegaz» AJning neftni qayta ishlash korxonalarida bir qator imtiyoz va preferensiyalar qo‘llanib kelingan. Masalan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 14 noyabrdagi PQ-3386-son qarori bilan berilgan shart-sharoitlar shuning jumlasidandir”, deyiladi rasmiy munosabatda.

Monopoliyaga qarshi kurashish qo‘mitasi ta'kidlashicha, ayni paytda O‘zbekistonda neft mahsulotlarini ishlab chiqarish, import qilish va sotish bo‘yicha tadbirkorlik sub'yektlarga teng sharoitlar yaratilgan. Monopol korxona hisoblangan Buxoro va Farg‘ona neftni qayta ishlash zavodlari 2020 yilning may oyidan narxni shakllantirish bo‘yicha qo‘llanib kelingan cheklovlardan ozod etilgan. Endilikda narxlar birja savdolarida talab va taklifdan kelib chiqib shakllana boshlagan.

Qo‘mita «O‘zbekneftegaz» AJ tomonidan import neft mahsulotlarining aksiz solig‘ini oshirilishi bo‘yicha Energetika vazirligiga kiritilgan taklif yetarlicha iqtisodiy asoslantirilmagan hamda sog‘lom raqobat muhitining ta'minlanishi va iste'molchilar manfaatlarini ko‘zlagan holda aksiz solig‘ini oshirilish maqsadga muvofiq emas deb hisoblaydi.

“Shuni ta'kidlash joizki, mahsulotni importiga aksiz solig‘ini belgilash masalasi O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi huzuridagi tarif va notarif tartibga solish Kengashi tomonidan ko‘rib chiqilishi lozim. Kengash mazkur masalani ko‘rib chiqqan taqdirda, Qo‘mita yuqoridagi pozitsiyasi bilan ishtirok etadi va himoya qiladi”, deyiladi qo‘mitasi matbuot xizmati tomonidan e'lon qilingan xabarda.

Avvalroq Kun.uz muxbiriga bergan intervyusida «O‘zbekneftgaz» AJ boshqaruvi raisi o‘rinbosari Ulug‘bek Ashurov nima uchun kompaniya tomonidan benzin importiga aksiz stavkasini 4 baravarga oshirishni taklif qilinayotganiga izoh berarkan, bundan pandemiya sharoitida mahalliy ishlab chiqaruvchilarni himoyalash va xorijdan neft mahsulotlarini xomashyo ko‘rinishida olib kelib, tayyor mahsulotni O‘zbekistonning o‘zida ishlab chiqarishni rag‘batlantirish ko‘zda tutilganini aytgan edi.

Shuningdek, Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi huzuridagi Tarif va notarif tartibga solish bo‘yicha kengash import qilinadigan tayyor neft mahsulotlariga (AI-80, AI-91 va AI-92) qo‘yilgan aksiz solig‘ini uch baravar oshirishni taklif qilgan.