Samarqand viloyati Past Darg‘om tumanidagi «Temir daftar» va «1000 ta jo‘ja» voqeasi ko‘pchilikning yodidan ko‘tarilib ulgurmagan bo‘lsa kerak. Navbatdagi shunga o‘xshash hangoma Qashqadaryo viloyatining Kitob tumanida sodir bo‘ldi.
Shu yilning 7–8 sentabr kunlari AOKA tomonidan jurnalistlar uchun kambag‘allik ro‘yxati («temir daftar»)ga olingan oilalar holati bilan tanishish, ularga ko‘rsatilayotgan yordamlarni o‘rganish maqsadida Qashqadaryo viloyatiga press-tur tashkil qilindi.
Press-tur davomida viloyatning qator hududlarida aholi vakillariga ko‘rsatilayotgan yordamlar, odamlarni daromadli qilish borasida qilinayotgan ishlar bizni xursand qilgan bo‘lsa, yana ayrim hududlarda ko‘rganimiz xo‘jako‘rsinga qilinayotgan ishlar hafsalamizni pir qilgani ham bor gap.
Quyida Qashqadaryo viloyati Kitob tumanidagi bir mahalla misolidagi o‘rganishlarimiz haqida so‘z boradi.
8 sentabr kuni, erta tongdan tuman hokimi Alisher Zokirov ijodiy jamoamizni Yakkatut mahallasiga boshladi. Uning aytishicha, mahallada 81 nafar fuqaro oilaviy sharoiti og‘irligi va pandemiya vaqtida daromadini yo‘qotgani uchun «temir daftar»ga olingan.
Zokirovning qo‘shimcha qilishicha, ushbu fuqarolarning 6 nafariga mahalla hududidagi samarasiz deya hisoblangan 10 gektar bog‘ hududi sabzavotchilik fermer xo‘jaligi sifatida bo‘lib berilgan.
Mazkur dala hududida bizni kutib olgan Yakkatut mahallasi raisi Bahodir Yangiboyev bizni :«Bu odamlar «temir daftar»da bo‘lgani uchun ularga yer berdik va yaqin orada kambag‘allik ro‘yxatidan ham chiqarmoqchimiz, chunki endi ular doimiy daromadli kishilar», deya mahallaning 6 nafar fuqarosi bilan uchrashtirdi.
Qarangki, bizga tanishtirilgan kishilar ham mahalla raisining gaplarini tasdiqladi. Ya'ni ular o‘zini «temir daftar»da bo‘lgani uchun yer olgan kishilar sifatida ko‘rsatishdi.
Ammo biz barchasiga yana bir bor ishonch hosil qilish uchun ushbu fuqarolarning ism-shariflarini mahallaning «temir daftar»idagi fuqarolar ro‘yxati bilan solishtirib ko‘rmoqchi bo‘ldik. Ammo solishtirishda ma'lum bo‘ldiki, bizga ko‘rsatilgan 6 nafar fuqarodan faqatgina bir nafari mahallaning «temir daftar»iga kiritilgan ekan. Yana bir fuqaroning holati esa bahsli. Bu haqda sal keyinroq.
Biz dastlab «temir daftar»da bo‘lmagan, ammo bizga ro‘yxatda deya ko‘rsatilgan 6 nafar fuqaroning holati yuzasidan mahalla raisi Bahodir Yangiboyevdan izoh so‘radik. Ammo Yangiboyevning javobi juda mujmal. Xuddiki, barchasiga yer olgan odamlarning o‘zi va ularning bilimsizligi sabab.
«Shu yerda kartoshka ekkanlar biz ham «temir daftar»da bormiz, deb o‘ylashdi. Ular tushunmagan», – deya vaziyatni izohladi mahalla raisi.
Bizni dalaga boshlab kelgan tuman hokimi Alisher Zokirovga mikrofon tutdik.
«Shu holat yuz berganda men ham bor edim, hammasini eshitdim. Biz borgan joy azaldan samarasiz bog‘ bo‘lgan. Shu samarasiz bog‘ni buzib, fermerlarga bo‘lib berdik.
Bo‘linish jarayonida yer olganlardan ikkitasi haqiqatan ham «temir daftar»dagilar edi. O‘sha paytda siz savol berganingizda mahalla raisi 6 kishi deb aytdi. Surishtirib ko‘rganimizda esa men adashdim, deyapti. Lekin o‘sha joyda siz ko‘rgan insonlarning barchasi kam taminlangan kishilar edi, ammo ularning hammasi ham «temir daftar»ga kirmagan», – dedi tuman hokimi.
Xullas, bu vaziyatda mahalla raisi aholi vakillarini, tuman hokimi esa mahalla raisini ayblamoqda. Ammo keyinroq vaziyatdan xabardor kishilarning bizga ma'lum qilishicha, Bahodir Yangiboyevga ham topshiriq tuman mutasaddilaridan bo‘lgan ekan. Ya'ni jurnalistlar tumanga borgunicha mutasaddilar va ular bergan topshiriq bo‘yicha mahalla raisi odamlar bilan birgalikda tayyorgarlik ko‘rishgan (Kun.uz buni tasdiqlovchi dalillarga ega).
Biz holatga keragicha aniqlik kiritgach, mahalladagi «temir daftar»da bo‘lgan va shu sababli 1 gektar yer maydonini olib kartoshka yetishtirayotgan Shuhrat Ortiqov bilan suhbatda bo‘ldik.
Uning aytishicha, Rossiyada kechgan mehnat jarayonida unchalik omadi chopmaydi. Kamiga mamlakatda bo‘lish qoidalarini buzgani uchun O‘zbekistonga deportatsiya qilinadi.
«Xullas, ishimiz o‘xshamadi va O‘zbekistonga qaytdik. Yaqinda mahalladagi bog‘ hududi buzilishi va fermerlik sifatida tarqatilishini aytib qolishdi. Men shu jarayonda 1 gektar yer oldim. Hozir shu maydonga 3 tonna kartoshka urug‘ini ekkanman. Nasib bo‘lsa, 30–40 tonna hosil olishni reja qilyapman. 1 kilosini 3–4 ming so‘mdan sotganimda ham 100 million nari-beri foyda qilishni rejalashtiryapman», – deydi u.
Yakkatut mahallasida «Temir daftar»dagi oilalar bo‘yicha ko‘rgan shubhali holatimiz bizni ro‘yxatdagi boshqa fuqarolar bilan ham uchrashishga, ular bilan suhbatga undadi.
Yashash tarzi el qatori ekanini ta'kidlar ekan, Hamro Yo‘ldoshev «temir daftar»ga olinganmisiz, deya bergan savolimizga «yo‘q, bu ro‘yxatda turmayman», deya javob berdi.
Vaholanki, mahalla raisining ro‘yxatida Hamro Yo‘ldoshevning ism sharifi ham keltirilgan edi. Yo‘ldoshev bir necha oy avval fermerlik uchun bog‘ hududi yer bo‘lib berilgani va u ham 1 gektar yer olib kartoshka ekkanini tasdiqladi. Qizig‘i, suhbatga keyinroq qo‘shilgan Hamro Yo‘ldoshevning turmush o‘rtog‘i ham oilasi «temir daftar»ga olinganidan xabarsiz ekanini aytdi.
Yakkatutda «temir daftar»da turgan va biz mehmon bo‘lgan yana bir xonadon 80 yoshli Norchuchuk Begaliyevaga tegishli. O‘zining aytib berishicha, ayni vaqtda momo 4 nabiraga ham ota, ham ona. Chunki momo chamasi 15-16 yillar avval ketma-ket farzand dog‘iga uchragan. Momo dastlab kelini, ko‘p o‘tmay o‘g‘li traktorda halokatga uchrab vafot etganini aytadi.
«Shu to‘rt nabirani uyli-joyli qilay deb yashayapman. Bir nabiram oilali bo‘lib ketgan. Kichiklariga umrim yetadimi-yo‘qmi bilmadim, shu ikkinchi nabiramni ham uy-joyli qilsam bo‘ldi edi», – deydi Norchuchuk momo.
Momodan mahalla va tuman hokimligi unga qanday yordam ko‘rsatayotgani haqida ham so‘radik.
«Un, moy, guruch, makaron va go‘sht berib turishibdi. Yaqinda ham 1 million pul berib ketishdi», – dedi u.
O‘rganishlarimiz davomida mahalladagi yana bir nechta oilalar turli ko‘rinishdagi yordamlarni olib kelayotganini bildirishdi.
Kitob tumanining Yakkatut mahallasidagi «Temir daftar» bo‘yicha aniqlaganlarimiz shular. Kimdir moddiy yordamlarni o‘z vaqtida olgan, yana kimlarningdir holati chalkash, qaysidir vaziyatda esa tuman mutasaddilari bizga hammasi risoladagidek ekanini ko‘rsatish uchun yolg‘on gapirmoqda.
O‘ylaymizki, misi chiqib qolgan va yakunda kutilgan «natija»ni bermagan rejadan keyin mutasaddilar yetarlicha xulosa qilishadi. Hududiy rahbar jamoatchilikka yolg‘on axborot berishining oqibatiga Past Darg‘omdagi ko‘zbo‘yamachilik misolida guvoh bo‘lgandik. Mahalla tizimini obro‘sizlantiruvchi, davlatning kambag‘allikka qarshi olib borayotgan kurashiga ishonch susayishiga olib keladigan navbatdagi holatga ham yangi tuzilgan mas'ul vazirlik va viloyat hokimligidan munosabat kutib qolamiz.
Ilyos Safarov tayyorladi.
Tasvirchi – Asad Allanazarov.
Tahririyatdan:
Kun.uz muxbirlari tomonidan Qashqadaryoga uyushtirilgan press-tur chog‘ida tayyorlangan ushbu maqola e'lon qilingach, turli shaxslar o‘z amal va "imkoniyat"laridan foydalanib, qo‘ng‘iroqlar bilan maqolani saytdan o‘chirtirishdi. Biroq, bu xatti-harakat teskari samara berib, jurnalist va blogerlarning diqqat markaziga tushdi va maqola boshqa platformalar orqali yanada kengroq tarqala boshladi.
Chunki maqolada hech kimga tuhmat qilinmagan, voqea bor bo‘y-basti bilan ko‘rsatilgan. Zero, davlat rahbari va hukumatning aholiga ijtimoiy yordam berish borasidagi qarorlari va topshiriqlarini bajarishda joylardagi rahbarlar haybarakallachilik va ko‘zbo‘yamachilikka yo‘l qo‘yishayotgani hammada haqli e'tiroz uyg‘otmoqda.
Boz ustiga, davlat rahbari har chiqishida so‘z erkinligini ta'minlash va jamoat nazoratini kuchaytirish haqida gapirib turgan bir davrda eskicha ishlashga o‘rganib qolgan ayrim amaldorlarning ko‘zbo‘yamachilik va so‘z erkinligini bo‘g‘ishga qaratilgan xatti-harakatlari bundan buyon mana shunday teskari samara berishini anglab olishlari kerakmikan...
