O‘zbekistonda manfaatlar to‘qnashuvini tartibga solish bo‘yicha qonun qabul qilinadi. Unda davlat xizmatchilarining biznes bilan shug‘ullanishi (yoki shug‘ullanmasligi) masalalari qamrab olinadi. Manfaatlar to‘qnashuvi va affillanganlik holatlari natijasida davlatga ko‘p miqdorda zarar yetkazish Jinoyat kodeksiga kiritiladi.
29 mart kuni O‘zbekiston Respublikasi Korrupsiyaga qarshi kurashish milliy kengashining yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi. Unda sog‘liqni saqlash va davlat xaridlari sohalarida korrupsiyaga qarshi kurashish muhokama qilindi.
Senat axborot xizmati Kun.uz'ga taqdim etgan ma’lumotga ko‘ra, Jizzax, Andijon, Navoiy va Xorazm viloyatlaridagi 59 ta qurilish obekti bo‘yicha davlat xaridlarini amalga oshirishda moliyaviy xato va kamchiliklar, shuningdek, manfaatlar to‘qnashuviga yo‘l qo‘yilgani aniqlangan.
Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi o‘rganish natijalari bo‘yicha huquqni muhofaza qiluvchi organlar, vazirlik va idoralar hamda tashkilotlarga 13 ta taqdimnoma kiritib, 25 ta so‘rovnoma va 3 ta ogohlantirish xati yuborgan. Bu so‘rovnomalar bo‘yicha prokuratura organlari tomonidan 14 ta jinoyat ishi qo‘zg‘atilgan.
Yig‘ilishda kengash raisi Tanzila Norboyeva davlat xaridlari sohasidagi muammolarga to‘xtaldi.
«Masalan, davlat xaridlarida manfaatlar to‘qnashuvi va affillanganlik holatlarining oldini olish, xususan buyurtmachi, xarid komissiyalari a’zolari va ishtirokchilar o‘rtasida qarindoshlik yoki boshqa aloqalar mavjudligini aniqlash bo‘yicha mexanizmlar mavjud emas.
Shuningdek, «Davlat xaridlari to‘g‘risida»gi qonun talablari buzilgani, manfaatlar to‘qnashuvi va affillanganlik holatlari natijasida davlatga ko‘p miqdorda zarar yetkazilgan bo‘lsa-da, xarid ishtirokchilariga jinoiy javobgarlik belgilanmagan.
Shu bilan birga, ustav kapitalida davlat ulushi 50 foiz va undan ortiq bo‘lgan yuridik shaxslar muassisligida tashkil qilinayotgan sub’yektlarning aksariyati davlat xaridlari portalida ro‘yxatdan o‘tmay xo‘jalik faoliyatini amalga oshirmoqda, korporativ buyurtmachilarning muntazam yangilanib boriladigan reyestri yuritilmayapti», – dedi Senat raisi.
Bu borada Aksilkorrupsiya agentligi (A.Burhonov), Moliya vazirligi (T.Ishmetov) va Davlat xizmatlari agentligi (U.Muhammadiyev)ga 2 oy muddatda davlat xaridlarida manfaatlar to‘qnashuvi va affillanganlik holatlarini axborot texnologiyalarini joriy qilish orqali masofaviy aniqlash va oldini olishga qaratilgan chora-tadbirlarni amalga oshirish vazifasi topshirildi.
Bosh prokuratura (N.Yo‘ldoshev), Aksilkorrupsiya agentligi (A. Burhonov) va Moliya vazirligi (T.Ishmetov)ga 3 oy muddatda davlat xaridlarini amalga oshirishda manfaatlar to‘qnashuvi va affillanganlik holatlari natijasida davlatga ko‘p miqdorda zarar yetkazilganligi aniqlangan taqdirda, yetkazilgan zarar miqdoridan kelib chiqib jinoiy javobgarlik belgilash bo‘yicha taklif ishlab chiqish topshirig‘i berildi.
Davlat aktivlarini boshqarish agentligi (A.Ortiqov) va Moliya vazirligi (T.Ishmetov)ga 3 oy muddatda «Davlat xaridlari to‘g‘risida»gi qonun ta’siriga tushuvchi korporativ buyurtmachilarning to‘liq reyestrini shakllantirib, davlat xaridlari portalida ochiq e’lon qilinishini va kelgusida reyestrning muntazam yangilanib borilishini ta’minlash vazifasi yuklatildi.
Tanzila Norboyeva manfaatlar to‘qnashuvini tartibga solishga oid qonun qabul qilishni tezlashtirish lozimligini aytdi.
«Amaliyotda shunday holatlar kuzatilmoqdaki, unga huquqiy baho berish qiyin.
Hukumatning 2016 yil 2 martdagi qarori bilan «Davlat boshqaruvi organlari va mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari xodimlarining odob-axloq namunaviy qoidalari» tasdiqlangan. Unga ko‘ra, manfaatlar to‘qnashuvi yuzaga kelgan taqdirda davlat xizmatchisi o‘z rahbarini darhol xabardor qilishi, bu to‘g‘risidagi ma’lumotni olgan rahbar uni tartibga keltirish bo‘yicha o‘z vaqtida choralar ko‘rishi shartligi belgilangan.
Qolaversa, davlat xizmatchilarining tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanishi taqiqlangan. Qonunchilikda davlat xizmatchilari o‘z rahbarini tijorat tashkilotlarining ustav kapitalida ishtirok etishi to‘g‘risida xabardor qilishi shartligi ham belgilangan.
Lekin, shunday holatlar sodir bo‘lganda huquqiy bahoni kim beradi? Javobgarlik masalasi qanday bo‘ladi?
Davlat xizmatchilarining tadbirkorlik sub’yektlari ta’sischisi bo‘lishi qanday oqibatlarga olib kelishi mumkin?
Umuman olganda, davlat xizmatchisi nechta tadbirkorlik sub’yektiga ta’sischi bo‘lishi mumkin?
Masalan, Serbiya, Chexiya, Moldova, Xorvatiya, Latviya, Litva, Qirg‘izistonda manfaatlar to‘qnashuvi alohida qonun bilan tartibga solingan.
Fransiya, Germaniya va Latviyada manfaatlar to‘qnashuvi bo‘yicha jinoiy javobgarlik belgilangan», – ta’kidladi Korrupsiyaga qarshi kurashish milliy kengashi raisi.
Norboyeva adliya vaziri Ruslanbek Davletovga quyidagi vazifalarni topshirdi:
- uch oy muddatda manfaatlar to‘qnashuvini tartibga solish bo‘yicha qonun loyihalarini belgilangan tartibda Oliy Majlis Qonunchilik palatasiga kiritishni tezlashtirish;
- bir oy muddatda «Mahalliy davlat hokimiyati to‘g‘risida»gi qonunga mahalliy davlat ijroiya hokimiyati vakillari tomonidan faoliyatni amalga oshirishda manfaatlar to‘qnashuvi yuzaga kelganida o‘zini o‘zi rad qilish to‘g‘risidagi qoidalarni kiritish bo‘yicha takliflarni ishlab chiqish.
