Аляскадан кейин Трампнинг позицияси қандай ўзгарди?

Доналд Трампнинг Украинадаги уруш қандай тугаши кераклиги ҳақидаги қарашлари Аляскада Россия раҳбари билан учрашувдан кейин ўзгарди, деб ёзади Ғарбнинг етакчи нашрлари ўз манбаларига таяниб.

Агар бу манбаларга ишонилса, бу Украина учун ҳам яхши, ҳам ёмон янгилик дегани. BBC бу борадаги сўнгги хабарларни бир жойга жамлади.

Ўт очишни тўхтатиш ўрнига тинчлик шартномаси

Ўз позициясидаги биринчи ўзгариш ҳақида Трампнинг ўзи маълум қилди: Владимир Путин билан учрашувдан сўнг у тезкор сулҳ эмас, балки тинчлик шартномаси бўйича келишиб олиш керак, деган қарорга келди. Жума куниёқ Трамп Аляскага йўл оларкан, биринчи навбатда ўт очишни тўхтатишга эришишга умид қилганди. Украина президенти Володимир Зеленский ўт очишни тўхтатишга чақирмоқда ва уни Европа давлатлари қўллаб-қувватламоқда.

Аммо фронтдаги вазият Путиннинг фойдасига ҳал бўлмоқда ва у сулҳ тузишни истамаяпти – ва бунинг ўрнига ўз шартлари асосида тинчлик шартномасини талаб қилмоқда. Экспертлар тахминига кўра, Путин Трампни ўз позициясига ишонтирган бўлиши мумкин – ёки Трамп шунчаки Кремл кўриб чиқишдан бош тортган сценарийни талаб қилишни мақсадга мувофиқ эмас деб ҳисоблаган.

Бу позициянинг ўзгариши Киев ва унинг европалик иттифоқчиларининг ҳафсаласини пир қилган бўлиши керак, деб ёзади BBC дипломатик мухбири Пол Адамс. Путин эса Американинг янги санкцияларидан қутулиб қолди ва урушни давом эттириш учун вақтдан ютди.

Россиянинг БМТдаги доимий вакили ўринбосари Дмитрий Полянский BBC Жаҳон хизматининг Newshour радиоэшиттириши эфирида икки президент нималарни муҳокама қилгани ҳақида чиққан мақолалар шунчаки тахминлар эканини айтди.

Шу билан бирга, Зеленский душанба куни Вашингтонга ташрифи чоғида Трампнинг позицияси нега бунчалик ўзгарганига изоҳ олишга ҳаракат қилади, деб ёзади New York Times.

Украина учун хавфсизлик кафолати

Украина учун яхши янгилик шундаки, Трамп унга АҚШ + Европа Иттифоқи форматида, аммо НАТО иштирокисиз хавфсизлик кафолатларини тақдим этишга тайёр – бу ҳақда Wall Street Journal ўз манбаларига таяниб ёзмоқда. Путиннинг Аляскада Украина учун хавфсизлик кафолатлари зарурлиги масаласида Трамп билан келишиб олгани ҳақидаги сўзлари, шунингдек, Америка президентининг учрашувдан кейин Fox News телеканалига берган интервюсидаги қисқа изоҳи бунинг билвосита тасдиғидир.

Аввалроқ Трамп Американинг хавфсизлик кафолатларига қарши бўлган ва уларни Украина билан нодир металлар бўйича келишув билан алмаштириш мумкин деб ҳисоблаган. Агар Украина шарқида Америка компаниялари ишлайдиган бўлса, бу Россия яна ҳужум қилмаслиги учун етарли, деб тушунтиради Оқ уйдагилар. Аммо Аляскадаги учрашув арафасида Зеленский яна бир бор АҚШ томонидан ишончли хавфсизлик кафолатлари бўлган тақдирдагина ҳудудий ён беришларни муҳокама қилишга тайёрлигини билдирди ва бу борада уни европалик иттифоқчилар қўллаб-қувватлади.

Путин билан учрашувдан сўнг АҚШ президенти Зеленский ва Европа етакчиларига қўнғироқ қилиб, Украинага хавфсизлик кафолатларини тақдим этишда иштирок этишга тайёрлигини маълум қилди, деб ёзади Bloomberg агентлиги ўз манбаларига таяниб.

«Бизнинг аниқ позициямиз: Украина ўз суверенитети ва ҳудудий яхлитлигини самарали ҳимоя қилиш учун метин хавфсизлик кафолатларини олиши керак. Биз президент Трампнинг АҚШ ўз хавфсизлик кафолатларини тақдим этишга тайёрлиги ҳақидаги баёнотини олқишлаймиз», – дейилади Буюк Британия, Франция, Германия, Полша, Финландия етакчилари ҳамда Европа кенгаши ва Еврокомиссия раҳбарларининг қўшма баёнотида.

Бироқ, Axios нашрининг Оқ уйга яқин бўлган манбалари қарама-қарши манзарани кўрсатади. Уларнинг таъкидлашича, Трамп ва Путин Украина учун хавфсизлик кафолатларини муҳокама қилган бўлса-да, улар ҳеч нарса ҳақида келишиб олмаган, Путин эса салоҳиятли кафолат сифатида Ғарб давлатларини эмас, Хитойни тилга олган.

Донбасс топширилиши ва фронт чизиғи музлатилиши

Зеленский ва европаликлар билан бўлган ўша қўнғироқ чоғида Трамп Россия Федерацияси Киевдан қисман босиб олинган Донецк областини тўлиғича топширишини кутаётганини айтди, деб ёзади Bloomberg. Шу билан бирга, Путин Запорижжя ва Херсон областларига нисбатан худди шундай талабдан воз кечишга ва бунинг ўрнига фронт чизиғини ҳозирги ҳолатида музлатишга тайёр, дейди нашр суҳбатдошлари.

Кейинчалик Financial Times газетаси ҳам худди шу ҳақда ёзди – газетанинг тўртта манбасига кўра, Аляскадаги музокараларда Россия президенти урушни тугатиш шарти сифатида Украина қуролли кучларининг Донецк областидан тўлиқ чиқиб кетишини талаб қилган. Бунинг эвазига Путин Херсон ва Запорижжя областларидаги фронт чизиғини музлатишга ва кўпроқ ҳудудни эгаллашга уринмасликка рози, деб ёзади FT. Шу билан бирга, Путин ўзининг асосий талабларини олиб ташламаяпти, улар можаронинг асосий сабаблари деб атаган нарсани – Украинада унинг иродасини бажарадиган режим йўқлиги ва мамлакатнинг Европа Иттифоқи ва НАТОга қўшилишга интилишини бартараф этишга қаратилган.

Путиннинг Донецк областининг бутун ҳудудини, шунингдек, шундоқ ҳам деярли тўлиқ босиб олинган Луҳанск областини тарк этиш талаби ҳақида кейинроқ Reuters манбаси ҳам маълум қилди.

Бу ҳафта Зеленский Донецк областидаги ҳудудларни топширишни яна истисно қилди ва Украина Донбассдан чиқмаслигини айтди. Аммо у ҳудудлар масаласини Украина Конституцияси рухсат берган доирада муҳокама қилишга тайёрлигини билдирган. НАТО бош котиби назарий сценарийни тасвирлаб берди, унда Киев амалда ўз ҳудудларини вақтинча йўқотишни қабул қилади, аммо қонуний равишда уларни босиб олинган деб ҳисоблашда давом этади.

Трамп Европа етакчиларига агар Зеленский Донбасснинг оккупация қилинмаган қисмларини топширишга рози бўлса, тинчлик шартномасини тезда тузиш мумкин деб ҳисоблашини айтди, деб ёзади New York Times Европанинг юқори мартабали мулозимларига таяниб. Уларнинг сўзларига кўра, бунинг эвазига Путин келгусида ҳужум қилмаслик ҳақида ёзма кафолат беришга тайёр.

Путиннинг Аляскада эълон қилган бошқа шартлари орасида Украинада рус тилига расмий тил мақомини бериш ҳам бор, деб ёзади CBS.

Россия раҳбари ён бериш сифатида Харкив ва Суми областларининг босиб олинган қисмларидан қўшинларни олиб чиқишни таклиф қилмоқда, деб ёзган Axios. Украина қуролли кучлари айни вақтда Донецк областининг 30 фоизини – жами 6600 километр квадрат майдонни назорат қилмоқда, Харкив ва Суми областларида руслар қўлида қолаётган ҳудудлар эса анча кичик (440 километр квадрат ) ва стратегик жиҳатдан камроқ аҳамиятга эга.