Тўқаев Қозоғистонда АЭС бўйича референдум санасини маълум қилди

Қозоғистон президенти Қосим-Жўмарт Тўқаев халққа анъанавий мурожаатномаси доирасида мамлакатда атом электр станцияларини қуриш бўйича умумхалқ референдуми ўтказиладиган санани маълум қилди. У 6 октябр куни бўлиб ўтади, деб хабар беради DW’нинг Қозоғистондаги мухбири 2 сентябр, душанба куни. Тўқаев атом энергетикасига бўлган талабни «глобал энергия танқислиги» кучайиши ва Қозоғистоннинг «ишончли ва тоза энергия манбаларига» шошилинч эҳтиёжи билан боғлади. 

Аниқлик киритилишича, Қозоғистон ҳукумати келажакда бир эмас, учта АЭС қуришни кўриб чиқмоқда. Қурилиш учун яроқли жойлар орасида мамлакат энергетика вазири Алмасадам Саткалиев аввалроқ Балхаш кўли қирғоғи, Иртишдаги Курчатов шаҳри ва Ғарбий Қозоғистонда ўрта электр станцияси ишлаган жойни илгари сурган эди. 

2023 йилда Қозоғистон Энергетика вазирлиги мамлакатда атом электр станцияларини қуриш учун даъвогарлар қаторида тўрт компания борлиги ҳақида маълумот тарқатди. Гап Хитойнинг CNNC корпорацияси, Жанубий Кореянинг KHNP, Франциянинг EDF ва Россиянинг «Росатом» компанияси ҳақида бормоқда. 

АЭСга қарши бўлганлар қурилиш хавфи ҳақида

1990-йиллар ўрталарида бўлгани каби, Қозоғистон жамияти атом электр станциясини қуриш масаласида яна иккига бўлинди. Шундай қилиб, иқтисодчи Айдар Алибоев аввалроқ DW билан суҳбатда иқтисодий нуқтайи назардан бундай қурилиш мақсадга мувофиқ эмас, деган фикрни билдирган эди. «Қозоғистоннинг электр энергияси ишлаб чиқариш қуввати етарлича, аммо Назарбоев даврида улар қаровсиз ҳолатда қолиб кетган эди. Иссиқлик электр станциялари ва гидроэлектр станцияларини тўлиқ модернизация қилиш, шунингдек, электр энергиясини узатишда мавжуд йўқотишларни бартараф этиш зарур», - деди Алибоев. 

Шунингдек, у Қозоғистонда атом электр станциясини қуриш учун шароит йўқ, деб ҳисоблайди. DW суҳбатдошига кўра, Балхашда атом электр станциясининг пайдо бўлиши нафақат ноёб кўл экологиясига, балки бу ердаги шамол кўтарилиши ўзига хос хусусиятлари туфайли бутун мамлакат учун хавф туғдиради. «Бизга атом электр станциялари керак эмас, чунки булар мамлакатимизни мустақилликдан маҳрум қиладиган сиёсий лойиҳалар, айниқса, агар Россия бу станцияларни қурса», - дейди Алибоев. 

АЭС тарафдорлари энергия танқислиги бартараф этилиши ҳақида гапиряпти

Ўз навбатида, энергетика соҳасида 20 йилдан ортиқ ишлаган тадбиркор Чингиз Сериков, аксинча, Қозоғистоннинг келажакдаги энергетик мустақиллиги фақат атом энергетикасини ривожлантириш билан боғлиқлигига ишонч билдирди. У ўзининг асосий далиллари сифатида бир қанча муҳим омилларни келтириб ўтди – Қозоғистон уран захиралари сони бўйича дунёда иккинчи ўринда туради, қазиб чиқариш бўйича биринчи ўринда туради, ёнилғи элементлари ишлаб чиқариш ривожланган, уни турли мамлакатларга экспорт қилади. 

«Атом электр станциясини қуриш қолди, бу мавжуд электр энергияси тақчиллиги муаммосини ҳал қилади, биз доимий равишда мамлакатда истеъмол қилинадиган энергиянинг 20 фоизини Россиядан сотиб олишга мажбурмиз», деди Сериков DW билан суҳбатда. Унинг сўзларига кўра, 1930-50-йилларда қурилган иссиқлик ва гидроэлектр станцияларини модернизация қилиш жуда қимматга тушади, чунки «деярли ҳамма нарсани ўзгартириш керак бўлади – жиҳозлардан тортиб биноларгача».