Болаларни пул жамғаришга қандай ўргатиш мумкин?

Болаларимизга ёшлигиданоқ пул фақат сарфлаш учун эмас, балки жамғариш учун ҳам кераклигини англатиш билан, уларни катта ҳаётга тайёрлаб боришимиз мумкин. Ҳаётда маблағни тўғри бошқаришни билган инсон иқтисодий эркинликка эриша олади. Шунинг учун бола жамғаришни қанча эрта ўрганса, катта ҳаётга шунчалик пухта тайёр бўлади.

Бунинг учун қуйида бир неча тавсиялар бериб ўтамиз.

Шахсий жамғарма идишини совға қилинг

Бола учун алоҳида пул тўплаш идиши ёки қизиқарли шаклдаги жамғарма қутисини олиб беринг. Унинг кўзига кўринган, фақат ўзиники бўлган жамғарма қутисида пул йиғиш болага илҳом беради. Шу орқали у ўз маблағига масъулият билан қарашни ўрганади.

Дуч келган бир қутини олиб, скотчлаб берманг. Болага таълим беришда қизиқарли услубларни танлаш муҳимдир.

Кичик мақсад қўйинг

«Велосипед олиш учун жамғарамиз» ёки «Янги ўйинчоқ учун пул тўплаймиз» деган мақсадлар болага мотивация беради. Мақсадсиз жамғариш унга зерикарли ва тушунарсиз бўлиб туюлади.

Ҳар қандай жамғарма аниқ мақсад билан бўлгандагина муваффақиятли кечиши мумкин. Шунинг учун ҳам айрим болалар пул жамғара олмайди, чунки ота-онаси “Пулингнинг бир қисмини жамғариб бор” дейди-ю, лекин нима учун жамғариш кераклигини тушунтирмайди. Натижада бола озроқ пул йиғилиши билан уни сарфлашга қизиқа бошлайди.

Тўғрисиям-да, буёқда шириндан-ширин шокаладлар, рангли ичимликлар турганда пулни мақсадсиз равишда қутига солиш мантиқсизлик ахир.

Доимий тушум тизимини жорий этинг

Ҳар ҳафталик кичик “чўнтак пули” ёки баъзи бир ишлар учун мукофот тариқасида оз миқдорда пул бериш мумкин. Масалан, хонани тозалагани ёки ўқишдаги муваффақияти учун. Бу пулни қандай сарфлашни ва қайси қисмини жамғаришни эса ўзи ҳал қилади. Бола шундай услубда мустақил қарор қабул қилишни ўрганади.

Унга пул жамғаришни мукаммал ўргатганимиз билан, қўлига пул тушмаса, қаердан пул йиғсин?! Шунинг учун таълим бериш мақсадида бўлса ҳам, ўрганганларини амалда қўллаши учун ҳам унга баъзида пул бериб туришни одат қилинг. У пулларни бошқара олишига қараб, миқдорини ўзартиришингиз мумкин.

Сарфлаш ва жамғариш нисбатини тушунтиринг

Болада иқтисодий онг шаклланиши учун тушумни қандай тақсимланишини содда ва аниқ қилиб кўрсатиш зарур: «Даромадингнинг 10 фоизини жамғармага ажрат, яна 10 фоизини эҳсон қил, қолганини хоҳлаганингча ишлат» каби қоидаларни аста-секин ўргатиш мумкин.

Бу билан нафaқaт жамғаришни, балки саховат ва эҳтиёжлар ўртасидаги мувозанатни ҳам ўргатган бўласиз.

Ўзингиз намуна бўлинг

Бола сўзингиздан кўра амалиётингизга кўпроқ эътибор беради. Агар сиз ҳар бир харидни ўйлаб амалга оширсангиз, ортиқча сарф-харажатлардан қочсангиз, фарзандингиз сиздан шуни ўрганади. Пулни оқилона ишлатишни кўрган бола шунга ўхшаш ҳаракат қилади.

Баъзилар боланинг кўнглига қараб, оғзидан чиққан нарсани муҳайё қилади. Ваҳоланки, бу билан унга пулни бошқаришда ёмон ўрнак бўлади. Камина айнан фарзандларимга айтган нарсасини доим ҳам олиб беравермайман. Бугун менда имкон бўлиб олиб беришим мумкин, эртага имконим бўлмай қолса-чи ёки мендан кейин, ёхуд қизим бировнинг уйига борганда қийналиб қолмайдими?! Шунинг учун болаларимизга кичиклигидан борида ҳам, йўғида ҳам қандай йўл тутишни ўргатиб боришимиз керак.

Пул ҳақида гапиришдан қочманг

Кўплаб ота-оналар боласи билан пул мавзусида суҳбатлашишдан қочишади. Оиладаги иқтисодий муаммоларни ҳам билдирмасликка ҳаракат қилади. Аслида эса бу ҳаётнинг ажралмас қисми. Бола пулни фақат сўрашни эмас, уни режалаш, сақлаш ва бошқаришни ҳам ўрганиши керак. Шу билан у молиявий саводхон инсон сифатида камол топади.

Пул жамғаришни одат қилган бола ҳаётда сабрли, мақсадига интилувчан, масъулиятли ва келажак ҳақида ўйлайдиган шахс бўлиб улғаяди. У ҳар бир тийиннинг қадрини биладиган, нима керак ва нима керак эмаслигини фарқлай оладиган инсон бўлади.

Ғиёсиддин Юсуф,
фарзанд тарбияси бўйича
бир неча китоблар муаллифи