Axios: АҚШ илк бор Украинага НАТОдаги каби кафолатларни таклиф этди

АҚШ президенти Доналд Трампнинг Украина учун тинчлик режаси Киевга хавфсизлик кафолатларини ўз ичига олади, улар НАТО Шартномасининг 5-моддаси асосида ишлаб чиқилган. Бу кафолатлар АҚШ ва Европа иттифоқчиларини Украинага қилинган ҳужумни бутун «трансатлантик ҳамжамият»га қилинган ҳужум деб қарашга мажбур қилади. Бу ҳақда 21 ноябр, жума куни Американинг Axios портали қўлга киритган ҳужжат лойиҳасида айтилади.

Маълумотларга кўра, ушбу ҳужжат 28 банддан иборат бўлган режани тўлдиради. У режа 20 ноябр куни АҚШ Қуруқлик қўшинлари вазири (армия вазири) Дэниел Дрисколл томонидан Украина президенти Володимир Зеленскийга топширилган эди.

Нашр ёзишича, янги ҳужжат Украинадан «оғриқли ён босиш»ни талаб қилади, аммо шу билан бирга «катта ваъда»ни ҳам ўз ичига олади. Зеленскийнинг тинчлик музокараларидаги асосий мақсади — АҚШ ва Европадан ишончли хавфсизлик кафолатларини қўлга киритиш, деб таъкидлайди Axios. Энди бу Оқ уй раҳбари биринчи марта бундай кафолатларни таклиф этишга тайёр бўлаётган ҳолатдир.

Дастлабки 28 бандли келишувда шунчаки «Украина ишончли хавфсизлик кафолатларини олади» деб ёзилган, лекин тафсилотлар берилмаган эди. Axios қўлга киритган яна бир лойиҳада эса, Россия томонидан Украинага қилинган ҳар қандай келгуси «сезиларли, қасддан ва узоқ давом этувчи қуролли ҳужум» «трансатлантик ҳамжамият тинчлиги ва хавфсизлигига таҳдид солувчи ҳужум» сифатида кўрилиши айтилган.

Матнда таъкидланишича, АҚШ ва унинг иттифоқчилари бундай ҳолатда, жумладан, ҳарбий куч ишлатиш орқали ҳам жавоб қайтаришга тайёр. Шунингдек, хавфсизлик кафолатлари 10 йил давомида амал қилади ва кейинчалик ўзаро келишув асосида узайтирилиши мумкинлиги қайд этилган. Axios манбаси таъкидлашича, таклиф ҳали Европадаги ҳамкорлар билан муҳокама қилиниши керак, унга ўзгартишлар киритилиши мумкин.

Янги ҳужжатда Украина, АҚШ, ЕИ, НАТО ва Россиянинг имзолари учун алоҳида сатрлар белгиланган. Оқ уйнинг юқори мартабали расмийси РФ бу ҳақда хабардор қилинганини, бироқ Владимир Путиннинг имзоси керак бўладими-йўқми, ҳали аниқ эмаслигини айтган.

Россия президенти матбуот котиби Дмитрий Песков 21 ноябр куни Москвага Зеленскийнинг тинчлик режаси бўйича музокара олиб боришга рози бўлгани ҳақида хабар келмаганини маълум қилди.

Трамп маъмурияти таклиф қилинаётган хавфсизлик кафолатини Зеленский ва Украина учун узоқ муддатли хавфсизлик борасидаги «катта ютуқ» деб баҳоламоқда, деб қўшимча қилди Axios суҳбатдоши.

Президентнинг махсус элчиси Стивен Уиткофф 28 бандли режа устидаги ишга раҳбарлик қилган шахс сифатида, ўтган ҳафтанинг шанба–якшанба кунлари (15–16 ноябр) Украина Миллий хавфсизлик ва мудофаа кенгаши котиби Рустем Умеров билан таклиф этилаётган кафолатлар бўйича музокаралар ўтказган. Axios’нинг ёзишича, 20 ноябр куни бу кафолатлар Зеленскийга ёзма равишда тақдим этилган.

Аввалроқ, 20 ноябр куни AFP агентлиги Трамп маъмурияти ишлаб чиққан 28 банддан иборат янги тинчлик режаси доирасида Украина Россияга маълум даражада ён босиши кутилмоқда, деб хабар берган эди.

Режанинг иккинчи бандида айтилишича, Украина, Россия ва ЕИ «ҳамма томонлама ҳужум қилмаслик тўғрисидаги келишув»ни имзолайди, шу билан охирги 30 йилдаги барча баҳсли масалалар ҳал қилинган, деб ҳисобланади.

Ҳужжатга кўра, Қрим яримороли, Донецк ва Луханск вилоятлари де-факто Россия ҳудуди сифатида тан олиниши лозим. Херсон ва Запорижжя вилоятлари эса фронтнинг ҳозирги чизиғи бўйлаб Россия ва Украина ўртасида бўлинади. Иккала давлат келгусида чегараларни куч ишлатиш йўли билан ўзгартирмаслик мажбуриятини олади. НАТО қўшинлари Украина ҳудудига жойлаштирилмаслиги керак.

Трамп режаси деб ҳисобланаётган ҳужжатга мувофиқ, АҚШ ва Европа Украинани тиклашни молиялаштириши лозим. Шу мақсадда Россия Федерациясига тегишли музлатилган 100 млрд доллар актив ҳам шунга йўналтирилади. Шу билан бирга, ҳужжатга кўра, Россияга нисбатдаги халқаро санкциялар босқичма-босқич бекор қилинади, Москва ва Вашингтон эса узоқ муддатли иқтисодий ҳамкорлик тўғрисида келишув имзолайди.

Трампнинг тахминий режаси, шунингдек, тинчлик келишуви имзоланганидан сўнг дарҳол оташкесим эълон қилиниши ва ҳарбий асирларни «ҳаммани ҳаммага» форматида алмашишни назарда тутади. AFP хабарига кўра, келишув бажарилиши устидан назоратни Доналд Трамп раҳбарлигидаги «тинчлик кенгаши» амалга ошириши керак.