Путинни рад этган Трамп, Марс орзусидаги Маск — ҳафта дайжести

Ассалому алайкум, азизлар. Бугун 26 октябр, якшанба. Кузнинг иккинчи ойи тугаяпти, қиш яқинлашиб қолди. Сиз-у биз қишда уйларни қандай иситиш ҳақида ўйлаётган бир вақтда Илон Маск Марсга кўчиб ўтиш ҳақида ўйламоқда. Бир неча дақиқа вақтингизни аямасангиз, одатдагидек ҳафтанинг шу ва бошқа муҳим воқеаларини биргаликда эслаймиз.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Трампнинг риторикаси ўзгарди (яна)

Доналд Трампни жуда ўзгарувчан одам дегандик, ҳафта давомида навбатдаги марта бунинг исботини кўрдик. Мистер Трамп яқиндагина Украинага жаҳл қилиб «Донбассни Путинга бериб, келишув имзоланг», деганди. Қараса вазият у ўйлаганчалик эмас, шу боис фикрини яна ўзгартирди-да, Путин билан Можаристонда режалаштирилган учрашувни бекор қилди. «Менинг бекорчи вақтим йўқ», деди у.

Аляскадаги саммитда Трамп ошиб борса Путин билан расмга тушганди. Унинг атрофидагилар Будапештдаги учрашувдан ҳам наф чиқмайди деган кўринади, Трамп қарорини ўзгартирди.

Иккинчи президентлик муддатига киришганига ўн ой бўлган Трамп илк марта Россияга қарши санкция эълон қилди. Трамп олдинги муддатида Россияга қарши энг кўп санкция қўллаган президентга айланганди, бироқ иккинчи муддатида Россия қўшниси Украинага қарши урушаётганига қарамай, Москвага қарши санкция жорий қилмаганди. Трамп Байденнинг Россияга қарши киритган бирорта санкциясини бекор ҳам қилмаганди. Уруш бошида Россияни жуда кўп мақтаб, Украина ва Байденни «уруш бошлашда айблаган» Трамп президентлигининг ўнинчи ойига келиб вазият ўйлаганидан бошқача эканини тушуниб етган кўринади.

Россиядаги радикал уруш тарафдорларининг нуқтайи назарини акс эттирадиган собиқ президент Медведев Трамп Украина томонга ўтганини «эътироф этиб», «энди бу Байденнинг эмас, айнан Трампнинг уруши эканини» айтди.

АҚШ Ғарбий соҳил аннексиясига йўл қўймайди

Доналд Трамп Ғазодаги урушни тугатганидан кўп ўтмай сулҳ бузилишига сал қолди. Аввалига ҲАМАС Ғазодаги қайсидир гуруҳ аъзосини ўққа тутди. Исроил буни ўзига ҳужум деб тушуниб, бўлгадаги кўзига кўринган бутун биноларни ўққа тутди. Афтидан воситачилар вазият тизгинини қўлга олиб, жанжални тинчитган.

Бу тортишув фонида АҚШ яна бир марта кескин позицияда эканини кўрсатиб, Исроил Фаластин давлатига тегишли Ўрдун дарёсининг Ғарбий соҳилини аннексия қилишига йўл қўймаслигини билдирди. Ваҳоланки Исроил парламенти ҳали сулҳ имзоланишидан аввалроқ босиб олинган Ғарбий соҳилни аннексия қилиш режасини эълон қилиб бўлганди. Унга кўра, Исроил ҳудудда яҳудийлар манзилгоҳлари қуришни давом эттириб, аста-секин Ғарбий соҳилни ўзиники деб эълон қилмоқчи эди. АҚШ давлат котиби Марко Рубио Ғарбий соҳилни аннексия қилиш тинчлик келишувига зид эканини айтди.

Трамп Си билан кўришади

Бу ҳафта Украинадаги уруш бўйича дипломатия кескин ўзгарди. Яқиндагина Америка Украинага босим қилиб бу давлат ерларини Россияга олиб берадигандек эди. Энди Трамп Путин билан кўришишни ҳам истамай қолди. Қизиғи Трамп Украинадаги уруш борасида Хитой раиси Си Жинпин билан гаплашадиган бўлди. Икки сиёсатчи 30 октябр куни Жанубий Кореядаги Жануби-шарқий Осиё давлатлари саммити доирасида учрашади.

Хитой раиси бу урушни адолатли якунлаш бўйича Трампга ёрдам беришига ишониш қийин. Чунки Пекин урушда очиқчасига Россияни қўллайди. Ҳатто Хитой расмий тарзда «урушда Россия енгилишига йўл қўймаслигини» айтиб бўлган. Балки Трампда бирор режа бордир.

Бу учрашув ўтказилишининг ўзи кўп нарсани англатади, унда нималар гаплашилиши иккинчи масала. Аниғи шуки, Владимир Путин қўшни давлатга уруш бошлаганидан кейин илк марта Россиядан кучли бўлган икки давлат — Хитой ва Америка унинг давлати қатнашаётган урушни тугатишни Россиясиз муҳокама қилади. Украина президенти кўп марта бундай аҳволга тушди, АҚШ ва Россия кўп марта Украина тақдирини Украинасиз «ҳал қилишга» интилди. Энди Путин ҳам бунинг нима эканини ўз танасида ҳис қилади.

Луврни ўмаришди

Ҳафтанинг энг шов-шувли воқеаларидан бири Париждаги афсонавий Лувр музейини ўмариб кетишгани бўлди. «Шоввозлар» куппа-кундузи дунёдаги энг машҳур музей иккинчи қаватига нарвонда чиқиб, миллион-миллион долларлик қимматбаҳо экспонатларни шип-шийдон қилди. Ҳолатнинг яширин камерадан олинган кадрларига ҳам эҳтиёж қолмади, барчасини музей меҳмонларининг ўзи суратга олишди. Тармоқда «француз полицияси худди комедия кинолардагидек экан» деган гап маҳшур бўлди.

Бу ўғрилик дунёда полициячилар, бошқа хизматлар, хуллас хавфсизликни таъминлаши керак бўлган идоралар реал хавф билан курашиш ўрнига «хаёлий душман билан» курашаётганини яққол кўрсатиб қўйди. Масалан, Париж полицияси мамлакатга ҳеч қандай хавф туғдирмайдиган осиёлик муҳожир жамоат жойида қора сумка кўтариб кетаётган бўлса, уни «шубҳали нусха сифатида» муаммосиз ушлаши мумкин. Аммо бутун бошли Луврни куппа-кундузи ҳамманинг кўз ўнгида тунашаётганда фаранг полициячилар ким билсин нима иш билан шуғулланаётган бўлган.

АҚШ — Венесуэла можароси авж олмоқда

АҚШ президенти Яқин Шарқдаги ва Европа шарқидаги урушларни тезроқ тугатишга интилаётганининг сабабларидан бири бор эътиборни Венесуэлага қаратиш бўлса керак. Трамп Николас Мадурони ағдариш фикрида собит, у мамлакат армияси Венесуэладаги наркокартелларга қарши қуруқлик амалиёти ўтказиши мумкинлигини истисно қилмади. Венесуэла соҳилларига илк марта авиаташувчи улкан кема юборилди. Бу вақтда Николас Мадуро «Трамп уруш бошламоқчи эканини айтиб» ҳар куни чиқиш қиляпти.

Дарвоқе, Трампнинг таҳдидлари Мадуро учун айни муддао бўлди. Унинг сайловда қандай ютганини ҳамма билади, венесуэлаликлар Мадуро учун жон беришига ишониш қийин. Чунки дунёдаги энг катта нефт захирасига эга, олтинга сероб бу давлат аҳолиси оддий озиқ-овқат муаммосидан азият чекади, нарх-наво ҳар йили ақл бовар қилмас темпда ошади. Лекин Трампнинг гаплари Мадурога «халқни ўзининг атрофида бирлаштириш», тахтни мустаҳкамлаш учун қўл келяпти. Мадуро ҳатто Трампни мазах қилиб чиқишлар қилди.

Энди Венесуэла мавзусига ҳам тез-тез тўхталиб турамиз чоғи. Чунки Россия Николас Мадуро ҳукуматини фаол қўллаб-қувватлаши ҳисобга олинса, бу давлатнинг Америка билан муносабатлари икки ҳисса муҳим бўлади. Агар Трамп бу давлатда Мадуро ўрнига «АҚШга мойил кимнидир» олиб келолса, нефт қазиб олиш ҳажмини ошириш эвазига «қора олтин»ни сувтекин қилиб қўйиши мумкин. Нефт нархи тушишидан энг кўп қайси қудратли давлат зарар кўришини билсангиз керак.

Сўзи қадрли Рубио

Навбатдаги мавзумиз аслида янгилик эмас, шунчаки менинг мулоҳазам. Охирги бир ой давомида АҚШ президенти Трамп бир нечта кескин қарорлар қабул қилди. Шундай қарорлардан бири Ғазода урушни тўхтатди. Кейин шу ҳафта Трамп Путин билан учрашувни бекор қилди. Америка нашрларига кўра, Трампнинг ҳал қилувчи қарор қабул қилишида унга давлат котиби Марко Рубио таъсир кўрсатган. Буни сезиш учун Америка нашрларини манба қилиш ҳам шарт эмас аслида.

Трамп Аляскадаги Путин билан учрашувда ёмон чув тушди. Путин билан Москвада олти марта кўришиб келган қурувчи дўсти Стивен Уиткофф катта эҳтимол Трампга навбатдаги учрашувдан кейин «Путин Запорижжя ва Херсонни топшириб урушни тугатмоқчи» деган. Ваҳоланки, Путин Уиткоффга «Украина бу икки ҳудуддан ўз қўшинларини олиб чиқиб кетиши керак», деб айтган бўлган, бу ҳақда кўп нашрлар ишончли манбаларга асосланиб ёзишди. Уиткоффга ишониб Путин билан кўришган Трамп қараса, вазият буткул бошқача.

Трампнинг Путин билан кейинги учрашувига масъул этиб энди қурувчи Уиткофф эмас, дипломат Рубио тайинланди. Трампнинг айни дамда хавфсизлик бўйича маслаҳатчиси ҳам ҳисобланган Рубио Лавров билан бир марта телефонда гаплашганининг ўзида Москванинг позицияси умуман ўзгармаганини тушуниб етди. Ва ўша суҳбатдан кейин Трамп Путин билан учрашувни бекор қилди.

Ғазодаги уруш бўйича ҳам Трампнинг Америка президентларига хос бўлмаган тарзда Исроилга хуш келмайдиган позиция танлашида Рубионинг таъсири катта бўлган. АҚШ Ғарбий соҳил аннексия қилинишига йўл қўймаслиги ҳақида ҳам айнан Рубио гапирди.

Келиб чиқиши кубалик бўлган собиқ сенатор борган сари Трамп маъмуриятидаги таъсир доирасини ошираётган кўринади. У Вэнс каби популист эмас, АҚШ сиёсий бюрократияси ичидан чиққан, анча йил сенатор бўлиб ишлаган. Ва айтганча, Рубио Трамп маъмуриятига киришдан аввал президент бўлиш истагини ҳам яширмаган. Трамп охирги муддатини ишлаётгани инобатга олинса, Америкада нисбатан ёш сиёсатчилар орасида «зимдан кураш бошланганини» тушуниш мумкин.

Маск Марс орзусида

Энди ҳафтанинг энг қизиқ хабарига етиб келдик. Дунёнинг энг бой одами Илон Маск Доналд Трамп маъмуриятига кириб, «йиллар давомида тўплаган обрўсини тўккани» эсингизда. Сиёсатга кириб «Путин билан телефонда гаплашганини» мақтаниб айтиб бергани-ю, «Трампни мен президент қилдим», қабилида гапириб юрганига қадар уни дунё даҳо инженер деб биларди. Чиндан коинотни инсониятга яқинлаштирган Маск даҳо, такрорланмас даҳо.

Сиёсатдан чекинганидан кейин Маск яна «бўладиган ишлар билан» шуғулланмоқда. Масалан, ҳозир миллиардер Марсда колония яратиш ўйида. Унинг фикрича, 100 минг кўнгилли бўлса, яъни Маскнинг кемасида ҳаётига таваккал қилиб Марсга боришни истайдиган шунча одам топилса, «қизил сайёра»да илк аҳоли пунктини яратиш мумкин экан.

Маск Марсга чиқишига ишонмоқда. Яқинда берган интервюларидан бирида инженер ўзининг Starship лойиҳаси муваффақиятига шубҳа қилмаслиги, бошқа сайёраларни колонизация қилиш учун режалар аллақачон тузиб бўлинганини айтди. Илон инсон Марсга камида миллион тонна асбоб-ускуна ҳам олиб чиқиши кераклиги, у ердагилар Ердан узилиб қолган тақдирда ҳам яшаб кетиши учун зарур шароит яратилиши кераклигини айтди. Мана шу босқичдан ўта олса, инсон Марсни ўзлаштириши мумкин бўларкан.

Ана шунақа гаплар, Илон Маск Ерга сиғмаяпти. Мен унинг «Марсни эгаллаш», бу сирли сайёрани ўзлаштириш ҳақида гапларини телбаликка йўймаган бўлардим. Илон инсон ақл-заковатининг чегараси қанчалик катта эканини кўрсатмоқда. Унинг пули кўп, яқинда 500 миллиард доллар бўлди, адашмасам. Лекин Илон заводим бор, пулим кўп, деб оёғини узатиб ётгани йўқ, миллиардлаб инсонлар бориб бўлмайди деган сайёрага илм-фан, ўзи каби даҳо инженерлар ёрдами билан боришга интилмоқда. Бу йўлда пулни ҳам аягани йўқ.

Мен Маск сиёсатдан қайтиб яна ўзи қирол бўлган инженерлик оламига қайтганидан жуда хурсандман. Даҳо замондошимиз ўз жамоаси билан Марсга одам қадамини етказган кунни кўргим келади. Омон бўлинг, азизлар...

Ўткир Жалолхонов тайёрлади.

Тасвирчи ва монтаж устаси — Фахриддин Ҳотамов