«Чегараларни куч билан ўзгартириб бўлмайди» – Европа етакчилари Киевни қўллаб-қувватлади

Бу баёнот 15 август куни АҚШда Владимир Путин билан учрашиб, Украинадаги урушни якунлаш истиқболларини муҳокама қилишни режалаштираётган АҚШ президенти Доналд Трампга жавоб сифатида янгради. Бир кун олдин Трамп бунинг учун Москва ва Киев «ҳудудлар алмашинуви»ни амалга ошириши кераклигини айтганди.

Европа давлатлари етакчилари ва Еврокомиссия раҳбари 15 август куни Аляскада бўлиб ўтадиган АҚШ ва Россия президентлари учрашуви арафасида Украинанинг Европадаги иттифоқчиларининг умумий позициясини эълон қилиб, қўшма баёнот берди.

Коммюнике шанба куни кечқурун, Доналд Трамп Украина билан урушни тугатиш истиқболларини муҳокама қилиш учун Владимир Путин билан учрашув жойи ва санасини эълон қилганидан бир кун ўтиб эълон қилинди. Трампнинг версиясига кўра, сулҳ тузилиши учун, хусусан, Москва ва Киев ўртасида «ҳудудлар алмашинуви» талаб этилади.

Трамп ўшанда нимани назарда тутаётганига аниқлик киритмаган, бироқ Wall Street Journal нашрининг Трампнинг махсус вакили Стив Уиткоффнинг 6 август куни Москвада Путин билан музокаралари натижаларидан хабардор бўлган манбалари журналистларга Путин гўёки Украина Донецк ва Луҳанск областларидан воз кечиши эвазига сулҳ тузишга тайёрлигини айтишган.

Шанба куни иттифоқчилар бир-бирлари ва Киев билан умумий позицияни муҳокама қилишди. Зеленский Европа давлатлари раҳбарлари билан бир неча бор телефон орқали мулоқот қилганини маълум қилди. Украина президенти девони раҳбари Андрей Ермак ва Миллий хавфсизлик ва мудофаа кенгаши котиби Рустем Умеров Буюк Британияга учиб борди, у ерда ташқи ишлар вазири Дэвид Лэммининг шаҳар ташқарисидаги қароргоҳида АҚШ вице-президенти Жей Ди Вэнс ҳамда Европа давлатлари раҳбарларининг миллий хавфсизлик бўйича маслаҳатчилари билан учрашув ўтказилди.

Европадагилар президент Трампнинг Россиянинг Украинадаги агрессив урушини тўхтатиш ва адолатли тинчликка эришиш борасидаги саъй-ҳаракатларини олқишлайди, дейилади Франция, Финландия, Германия, Буюк Британия, Италия ва Полша етакчилари ҳамда Еврокомиссия раҳбарининг қўшма баёнотида.

«Биз бу ишни дипломатик саъй-ҳаракатлар билан қўллаб-қувватлашга, шунингдек, Украинага, жумладан, „Кўнгиллилар коалицияси“ орқали муҳим ҳарбий ва молиявий ёрдамимизни давом эттиришга тайёрмиз», – дейилади баёнотда.

Аммо «муҳим музокаралар фақат ўт очишни тўхтатиш ёки ҳарбий ҳаракатларни қисқартириш шароитида ўтказилиши мумкин», «тинчлик сари йўл Украинанинг иштирокисиз белгиланмайди», «халқаро миқёсда тан олинган чегараларни куч билан ўзгартириш мумкин эмас», дея илгари эълон қилинган позицияни бир неча бор такрорлаган коммюнике муаллифлари.

Шанба куни эрталаб Украина президенти Володимир Зеленский ҳам бу ҳақда маълум қилди. У Украинанинг ўзини бундай музокараларда иштирок этмасдан туриб, унинг келажагини муҳокама қилиш мумкин эмас деб ҳисоблашини такрорлади ва Киев Россия билан ҳар қандай ҳудуд алмашинувига йўл қўйиб бўлмайди, деб ҳисоблашини билдирди.

«Ҳудудий масалага жавоб аллақачон Украина Конституциясида бор. Бундан ҳеч ким чекинмайди ва чекинолмайди ҳам. Украинлар ўз ерларини босқинчига совға қилмайди», – деди Зеленский эрталабки мурожаатида.

«Украина дунё бериши мумкин бўлган реал ечимларга тайёр. Бизга қарши бўлган ҳар қандай қарорлар, Украинасиз бўлган ҳар қандай қарорлар – бу бир вақтнинг ўзида тинчликка қарши қарорлардир. Улар ҳеч нарса беришмайди. Бу ўлик қарорлар, улар ҳеч қачон ишламайди», – деб ёзган Зеленский ва «реал тинчлик учун» Трамп ва бошқа ҳамкорлар билан ишлашга тайёрлигини қўшимча қилган.

Шанба кунги музокаралар якунида у уларни конструктив деб атади. «Бизнинг сигналларимиз узатилди. Бизнинг далилларимиз эшитилмоқда. Хавфлар ҳисобга олинмоқда», – деди Зеленский.

Қўшма баёнот эълон қилинишидан олдинроқ Wall Street Journal газетаси ҳам музокараларга яқин бўлган манбалар хабарларига асосланиб, Европадаги иттифоқчиларнинг позициясини эълон қилди.

Бу версияга кўра, Европа давлатлари ва Украина ҳар қандай ҳудудлар алмашинувидан олдин ўт очишни тўхтатишни талаб қилади ва бу алмашинувларнинг ўзи, агар улар амалга ошса, ўзаро (бирга бир) бўлиши керак: агар Украина Россияга баъзи ҳудудларни берса, у Россиядан бошқаларини олиши керак. Баъзи манбалар аниқроқ қилиб айтди: агар Украина Донецк областини тарк этадиган бўлса, бунинг эвазига Россия қўшинлари Запорижжя ва Херсондан чиқиб кетиши керак бўлади.

Ушбу нуқтайи назар АҚШ вице-президенти Венс, давлат котиби Марко Рубио ва махсус вакиллар Стив Уиткофф ҳамда Кит Келлогга тақдим этилди, деб ёзади газета. «Киевнинг ҳар қандай ҳудудий ён бериши хавфсизликнинг темир кафолатлари, жумладан, Украинанинг НАТОга эҳтимолий аъзолиги билан боғлиқ бўлиши керак», – дея хулоса қилинади Wall Street Journal материалида.

Саммит иккитомонламами ёки учтомонлама?

Шанба куни Американинг бир нечта оммавий ахборот воситалари Оқ уйдаги манбаларига таяниб, Трамп маъмурияти 15 август куни бўлиб ўтадиган АҚШ ва Россия президентлари учрашувига Зеленский ҳам таклиф этилишини истисно қилмаётгани, бироқ унинг қандай форматда иштирок этиши номаълумлиги ҳақида хабар берди.

Якшанбага ўтар кечаси Washington Post ва Reuters нашрларининг Оқ уйдаги суҳбатдошлари Трамп бир вақтнинг ўзида Путин ва Зеленский билан учрашувда иштирок этишга қарши эмаслигига қарамай, яқин орада фақат Россия президенти иштирокидаги икки томонлама саммит ўтказилиши режалаштирилганини маълум қилди.

Россия Украинага бостириб кирганидан бери Трамп ва Путиннинг биринчи ўзаро учрашуви Қўшма Штатлар ҳудудида, Аляска штатида бўлиб ўтишини АҚШ президенти ўзининг ижтимоий тармоғида Москва вақти билан шанбага ўтар кечаси эълон қилди.

6 август куни махсус вакил Стив Уиткоффнинг Москвага навбатдаги ташрифи чоғида икки президентнинг юзма-юз учрашуви ҳақида принципиал равишда келишиб олган Москва ва Вашингтон бир неча кун давомида воқеа жойи ва санасини сир сақлаганди.

Бир пайтлар Россия империясига тегишли бўлган Аляска танлангани кўпчиликни ҳайратда қолдирди.

«Россия ва АҚШ – яқин қўшнилар, бир-бири билан чегарадош. Бизнинг делегациямиз шунчаки Беринг бўғозидан учиб ўтиши ва икки давлат раҳбарларининг бундай муҳим ва кутилган саммити айнан Аляскада ўтказилиши мантиқан тўғри кўринади», - дея учрашув учун айнан шу жой танланганини изоҳлади Ушаков.

Трамп Путинга Украинада ўт очишни тўхтатиш учун берган муддат 8 август куни якунланди. АҚШ президенти Украинада ҳарбий ҳаракатлар тўхтатилмаса, Россиянинг савдо ҳамкорларига нисбатан бож жорий қилиши мумкинлиги билан таҳдид қилганди. Уиткоффнинг Москвага ташрифидан кейин Трамп бу муддат ҳақида бошқа эсламади.