2023 yilgi Ukraina dahshatlari. Urushning muhim 10 pallasi suratlarda

2022 yilda bo‘lgani kabi 2023 yilda ham «Meduza» fotomuharrirlari Rossiya-Ukraina urushi dunyoni qanday o‘zgartirib yuborganini tushunishga yordam beruvchi kadrlarni tanlab, e’lon qilib keldi. Bu jamlanmalarda front chizig‘idagi qo‘rqinchli va og‘riqli tasvirlar ham, hayot davom etayotganini ko‘rsatuvchi umidbaxsh kadrlarni ham ko‘rish mumkin. Quyida yakunlanayotgan 2023 yilning Ukrainadagi urushga oid asosiy kadrlari keltiriladi — ularda Baxmut uchun og‘ir janglar, Rossiya qo‘shinining Grozaga dahshatli zarbasi (bu yerda qishloqning har oltinchi aholisi qurbon bo‘lgan) va urushning ikkinchi yilidagi yodda qolarli boshqa asosiy voqealar hujjatlashtirilgan.

Dnipro, Kiyev, Lviv va Ukrainaning boshqa shaharlari bo‘ylab qishki zarbalar

Baxmut uchun jang

Qariyb bir yil davomida — 2022 yil yozidan 2023 yil bahori oxirigacha — Donetsk oblastining Baxmut shahri urushning eng qaynoq nuqtasi bo‘lib turdi. Oblast harbiy ma’muriyatining 2023 yil boshidagi ma’lumotiga ko‘ra, Baxmutning 60 foizdan ortiq qismi vayron bo‘lgandi, may oyiga kelib, shahar rus qo‘shini tomonidan egallanganida — amalda to‘liq vayronaga aylandi. Baxmut atrofida hamon janglar davom etmoqda: RF armiyasi bu yo‘nalishda yurish qilmoqda, ukrain qo‘shini mudofaa pozitsiyalariga o‘tgan.

RF hamda anneksiya qilingan Qrim hududlariga hujumlar va diversiyalar 

Kaxovka GESdagi portlash

6 iyun tongida Xerson oblastining okkupatsiya qilingan Nova Kaxovka shahri hududida joylashgan Kaxovka GESda portlash ro‘y beradi: Kaxovka suv omboridagi suv nazoratsiz chiqa boshlaydi va Dniproning quyi oqimi bo‘ylab harakatlanadi. Ekspertlarga ko‘ra, portlash gidro elektr stansiya ichkarisida ro‘y bergan. Bu Rossiyaning Ukrainaga bosqini davridagi eng vayronkor oqibatlarga ega bo‘lgan falokatlardan biri edi.

7 iyun tongiga kelib Xerson oblasti hududida besh mingga yaqin uy suv ostida qoladi. Dnipro daryosining so‘l sohilida, okkupatsiya qilingan hududda joylashgan Nova Kaxovka va Aleshki shaharlarini to‘liq suv bosadi. Hududning Moskva tomonidan tayinlangan rahbariyati evakuatsiya e’lon qiladi, ammo bu jarayon muvaffaqiyatsizlikka uchraydi, bundan tashqari ko‘ngillilar aholini qutqarishiga to‘sqinlik qilinadi. Iyun oyi oxiridagi ma’lumotlarga ko‘ra, Kaxovk GESdagi portlashdan keyin yuzaga kelgan suv toshqini oqibatida kamida 52 kishi halok bo‘lgan.

Bundan tashqari, Nova Kaxovkada hayvonot bog‘ini suv bosgan. Uning xodimlari 300 ga yaqin jonivor nobud bo‘lganini xabar qilishgan. Rossiya tomonidan tayinlangan «mer» Vladimir Leontev esa u yerda umuman jonivorlar bo‘lmaganini aytgan. Suv omborining o‘zida ham baliqlar yoppasiga qirilishi qayd etilgan. Ukraina prezidenti ofisi rahbari Andrey Yermak Kiyev GESdagi falokatni «Rossiya qo‘li bilan yuzaga keltirilgan ekotsid» deb baholashini aytgan. Hozirda Kaxovka suv ombori va Dnipro daryosi o‘zani sayozlashib qolgan.

Ukrainaning RF okkupatsiyasi ostidagi shaharlari bo‘ylab zarbalar

Yevgeniy Prigojinning isyoni

«Vagner» XHK asoschisi Yevgeniy Prigojin 23 iyun kuni kechqurun isyon ko‘targandi. Xususiy harbiy kompaniya bo‘linmalari hech qanday qarshilikka uchramasdan Rostov-Donga kiradi. Prigojin o‘z yollanma jangchilari Moskva tomon «adolat marshi» uyushtirajagini ma’lum qiladi. Tuzilma poytaxt tomon bir necha kilometr bosib o‘tadi, ammo 24 iyun kuni «LXR» hududidagi «dala lageri»ga qaytadi. Prigojin Aleksandr Lukashenko bilan muzokaralardan keyin shunday qarorga kelgandi, u yollanma jangchilarni Belarusga «o‘tish»ga taklif qilgan.

Roppa-rosa ikki oy o‘tib, 23 avgustda Prigojinning xususiy samolyoti Tver oblastida halokatga uchraydi. Uning bortida bo‘lgan barcha vagnerchilar, Yevgeniy Prigojindan tashqari komandir Dmitriy Utkin ham halok bo‘ladi. Samolyot halokati sababi hamon ma’lum qilinmagan. 29 avgust kuni Prigojinni Peterburgdagi Poroxov qabristoniga dafn etishadi. Prigojin Rossiya Qahramoni yulduzi bilan taqdirlanganiga qaramay, marosim harbiy sharaf amallarisiz o‘tkaziladi.

Faqat oktyabr oyiga kelib Vladimir Putin «Valday» diskussiya klubida Prigojinning halokati yuzasidan munosabat bildiradi. U RF tergov qo‘mitasiga havola qilgan holda, ekspertlar qurbonlarning jasadlarida qo‘l granatasi qoldiqlarini topishganini aytadi. Shu bilan birga, Putin qonda alkogol yoki narkotik moddalar borligini tekshirish bo‘yicha ekspertiza o‘tkazilmaganini aytadi. Uning fikricha, «kompaniyaning Peterburgdagi qarorgohida o‘tkazilgan tintuvda FXX nafaqat 10 milliard rubl miqdoridagi naqd pullarni, balki besh kilogramm miqdordagi kokain moddasini topgani» tufayli ham shunday ekspertiza o‘tkazish lozim edi.

1 noyabr kuni Rossiya shaharlarida Rosgvardiya tarkibiga o‘tkazilgan, Pavel Prigojin (Yevgeniy Prigojinning o‘g‘li va uning yagona merosxo‘ri) boshqaruvidagi «Vagner» XHK uchun yollash boshlandi.

Kramatorsk, Kiyev, Odessa va Ukrainaning boshqa shaharlari bo‘ylab yozgi zarbalar

Ukrainaning qarshi hujumi

Ukraina qurolli kuchlarining qarshi hujumi 2023 yil yozining ilk kunlarida boshlangandi. Ekspertlar Ukrainaning bu yurishdan asosiy maqsadi — Qrimga quruqlik yo‘lagini kesib qo‘yish bo‘lganini aytgandi. Lekin rossiyaliklar qariyb bir yil davomida tayyorlagan mustahkam mudofaa chizig‘i tufayli ukrainlarning qarshi hujumi oson kechmasligi oldindan ma’lum edi.

Qarshi hujumning ilk haftalarida ukrain qo‘shini Donetsk va Zaporijjya oblastlari chegarasidagi to‘rt qishloqni — Makarivka, Blahodatne, Neskuchne va Storojyeveni ozod etadi. Ukraina QKning asosiy yo‘nalish — Zaporijjya oblasti markazida, Orixiv shahridan janubda boshlangan yurishi esa u qadar muvaffaqiyatli chiqmaydi.

Noyabr oyi boshlarida Ukraina QK bosh qo‘mondoni Valeriy Zalujniy The Economist bilan suhbatda frontdagi vaziyat ikki tomon uchun ham boshi berk ko‘chaga kirib qolganini aytdi va vaziyatni Birinchi jahon urushi davridagi pozitsion janglarga qiyosladi. Volodimir Zelenskiy avvaliga vaziyat umidsiz ekanini rad etdi, ammo 1 dekabr kuni Ukraina «istalgan natijalarga erisha olmagani»ni tan oldi. Uning so‘zlariga ko‘ra, Kiyev ittifoqchilardan barcha zarur qurollarni ololmagan, Ukraina qo‘shinlari cheklangan miqdordaligi tezkor yurish olib borishga imkon bermagan.

Groza qishlog‘iga zarba

Xarkiv oblasti Kupyansk shahri yaqinidagi Groza qishlog‘iga 5 oktyabr kuni Rossiya raketasi uchib keldi, zarba nishoni bo‘lgan kafeda bu vaqtda mahalliy aholi vakillari ukrainalik harbiy Andrey Kozirning janozasiga to‘plangandi. U 2022 yil may oyida Luhansk oblastining Popasnaya shahri uchun janglar chog‘ida halok bo‘lgandi. Uni avvaliga Dnipropetrovsk oblastiga dafn etishgan — chunki Groza 2022 yil sentabriga qadar Rossiya okkupatsiyasi ostida bo‘lgan. 2023 yil oktyabrida oila uni tug‘ilib o‘sgan qishlog‘iga qaytadan dafn etishga muvaffaq bo‘ladi.

Janoza marosimi Andrey Kozirning o‘g‘li Denis tomonidan tashkillashtirilgandi — u ham Ukraina qurolli kuchlari harbiysi bo‘lgan. U kafega 60 chog‘li qishloqdoshlarini taklif etadi. So‘nggi ma’lumotlarga ko‘ra, 5 oktyabr kuni qishloqda 59 kishi halok bo‘lgan — Grozada esa raketa zarbasiga qadar jami 330 kishi yashagan. Rossiya hujumi qurbonlari orasida — Denis Kozirning o‘zi, uning rafiqasi Nina va onasi ham bo‘lgan.

Rossiyaning Donetsk oblastidagi yangi yurishi

Avdiyivka — okkupatsiya ostidagi Donetsk yaqinida, Ukraina nazoratida qolgan shahar — 2023 yilda urushning eng qaynoq nuqtalaridan biriga aylandi (lekin bu yerda janglar 2014 yildan buyon tinmagan). Qishda Rossiya qo‘shini Avdiyivka tomon hujum boshlagan va martga kelib shahar yarim qurshov holatida qolgandi. Oktyabr oyi boshlarida RF armiyasi Avdiyivkani to‘liq qurshab olish uchun yana hujum boshladi. Shahar uchun faol janglar va aviazarbalar hamon davom etmoqda. Ukraina qurolli kuchlari bu yerga Orixiv va Baxmut yo‘nalishidan qo‘shimcha kuchlar olib kelishga majbur bo‘lgan. Ukrainlar yurishi shu bilan to‘xtab qolgan.

Donbassda 2023 yilda qaqshatqich janglar kechgan yana bir shahar — Donetsk chekkasidagi Maryinka shahri bo‘ldi. Avdiyivka kabi Maryinka ham 2014 yilda front yoqasidagi shaharga aylangandi — va 2023 yil martiga kelib u to‘liq yakson etildi. 2023 yil mobaynida shaharning katta qismi Rossiya armiyasi nazoratiga o‘tdi. 25 dekabr kuni esa RF mudofaa vaziri Sergey Shoygu Maryinka to‘liq egallangani haqida ma’lum qildi. E’lon qilingan videolarga ko‘ra, Rossiya qo‘shini chindan ham Maryinkaning shu vaqtgacha ukrainlar qo‘lida bo‘lgan janubi-g‘arbiy va shimoliy-g‘arbiy chekkalariga kirgan.