Is gazidan zaharlanishga qarshi birinchi samarali vosita ishlab chiqildi

U ko‘rinmas, halokatli va o‘nlab yillar davomida odamlarga «hamrohlik» qilmoqda, ammo is gazi bilan zaharlanishga qarshi kurash endi tarixda birinchi antidot yordamida olib borilishi mumkin, u zaharli molekulani qon oqimidan tezda olib tashlaydi.

Is gazidan (CO) zaharlanish har yili AQSh bo‘ylab shoshilinch yordam bo‘limlariga 50 mingta murojaatga sabab bo‘ladi va taxminan 1,5 mingta o‘limga olib keladi, har bir holat sharmandali isrofgarchilik va fojiali xato sifatida baholanadi.

Hozirgi vaqtda is gazidan zaharlanishni davolashning yagona usuli kislorod terapiyasi bo‘lib, u organizmga zaharli gazni chiqarib tashlashga yordam beradi. Ammo davolangan taqdirda ham tirik qolganlarning deyarli yarmi uzoq muddatli yurak va miya shikastlanishidan aziyat chekadi. Bu esa tezroq va samaraliroq aralashuv choralarini ko‘rish zaruratini keltirib chiqardi.

Merilend universiteti tibbiyot maktabi (UMSOM) tomonidan e’lon qilingan tadqiqotda RcoM-HBD-CCC deb nomlangan oqsilga asoslangan yangi terapiya haqida so‘z boradi. U qondan uglerod oksidini so‘rib oluvchi so‘rg‘ich vazifasini bajaradi.

RcoM (metabolizm regulyatori) Paraburkholderia xenovorans bakteriyasidan ajratib olingan tabiiy oqsil bo‘lib, u atrof-muhitdagi is gazining eng kichik miqdorini aniqlash uchun ishlatiladi. U kislorodga yoki qon oqimidagi boshqa muhim molekulalarga, masalan, qon bosimini tartibga solish uchun juda muhim bo‘lgan azot oksidiga ta’sir qilmasdan uglerod oksidini ushlab qoladi.

CO «sokin qotil» sifatida keng tanilgan, chunki odatda yonish manbalari, jumladan, oshxona plitalari, propan isitgichlari, avtomobil chiqindi gazlari va o‘tinlar tomonidan chiqariladigan bu hidsiz gaz asta-sekin zaharlaydi, bu esa jabrlanuvchiga darhol sezilmaydi.

Hozirgi vaqtda is gazidan zaharlanishni davolashning yagona usuli 100 foiz toza kislorod berish hisoblanadi, ba’zan bosim ostidagi barokamerada. Ko‘pincha is gazidan zaharlanish oqibatlarini bartaraf etish uchun bemorlar o‘z vaqtida shifoxonaga yetkazilmaydi, to‘g‘ri tashxis qo‘yilmaydi va davolanmaydi, bu esa uzoq muddatli yurak va nevrologik jarohatlarga yoki hatto o‘limga olib kelishi mumkin.

Qon oqimiga kirgan RcoM-HBD-CCC kabi tozalovchi gemoproteinlar tezda uglerod oksidi molekulalari bilan bog‘lanib, qondan uglerod oksidining yarmini chiqarib tashlash uchun zarur bo‘lgan vaqtni bir daqiqadan kamroqqa qisqartiradi. An’anaviy toza kislorod terapiyasida bu bir soatdan ko‘proq davom etadi, hech qanday davolanishsiz esa besh soat.