«Суғурта фаолияти ҳақида»ги қонуннинг янги таҳрири эълон қилинди

Муҳокама учун жойлаштирилган ҳужжат лойиҳасига кўра, қонуннинг мақсади суғурта фаолияти соҳасидаги муносабатларнинг мувофиқлаштирилишидир. Қонунда тадбиркорлик фаолияти тури сифатида суғурта қилишни амалга оширишнинг асосий қоидалари, суғурта шартномаси, айниқса суғурта (қайта суғурта) ташкилотлари, суғурта брокерлари фаолиятини лицензиялаш, тартибга солиш, фаолиятини тўхтатиш, бошқа жисмоний ва юридик шахслар учун суғурта бозоридаги фаолият шартлари, суғурта бозорини давлат томонидан мувофиқлаштириш вазифалари, суғурта фаолиятини текшириш ва назоратни амалга оширишни таъминлаш вазифалари белгиланган. Қонун давлат ижтимоий суғуртасига ва мажбурий тиббий суғуртасига тегишли эмас.

Суғурта - юридик ёки жисмоний шахсларнинг манфаатларини суғурта шартномасига мувофиқ тўлаш йўли билан ҳимоя қилиш, суғурта қопламаси (суғурта суммаси)ни маълум бир ҳодиса (суғурта ҳодисаси) рўй берганда улар томонидан, яъни суғурталанувчилар томонидан тўланган суғурта мукофотларидан, шунингдек суғурталовчининг бошқа маблағларидан ҳосил бўлган маблағлар ҳисобига амалга ошириладиган фаолият.

Суғурта (қайта суғурта) фаолияти суғурта бозорининг профессионал иштирокчиларининг суғуртани амалга ошириш билан боғлиқ фаолиятидир. Ушбу қонун билан тартибга солинадиган суғурта муносабатларининг иштирокчилари суғурталовчилар, суғурталанган шахслар, фойда олувчилар (Бенефициарлар) ва суғурта бозорининг профессионал иштирокчиларидир.

Ўзбекистон Республикаси норезидентлари бўлган суғурта ташкилотлари Ўзбекистон Республикаси ҳудудида суғурта бозорининг профессионал иштирокчилари бўлган юридик шахсларнинг таъсисчилари (иштирокчилари) сифатида фаолият юритишлари мумкин.

Ўзбекистон Республикаси ҳудудида жойлашган суғурта юридик ёки жисмоний шахснинг мулкий манфаатлари Ўзбекистон Республикаси резиденти фақат Ўзбекистон Республикаси резиденти-суғурта компанияси томонидан амалга оширилиши мумкин, Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳоллар бундан мустасно.

Қуйидаги ҳолларда Ўзбекистон Республикасининг норезидент суғурта ташкилотлари билан суғурта шартномаларини тузишга ва ижро этишга рухсат этилади:

меҳнат қилиш, ўқиш, даволаниш ёки дам олиш мақсадида Ўзбекистон Республикасидан ташқарида вақтинча жойлашган Ўзбекистон Республикаси резидентлари бўлган жисмоний шахслар, фақат ушбу шахсларнинг Ўзбекистон Республикасидан ташқарида вақтинча турган муддатга;

денгиз транспорт хизматлари, тижорат авиацияси, учириш ва космик парвозлар учун юк хизматлари (йўлдошлар, шу жумладан), ва тегишли хизматлар (товарлар ташиш, транспорт воситалари суғуртаси, ўзлари товарларни ташиб ва бундан келиб чиқадиган ҳар қандай жавобгарлик) билан боғлиқ хавфлар бўйича Ўзбекистон Республикаси аҳолиси.

Бошқа давлат ҳудудида суғурта шартномаларини тузиш ва бажариш учун суғурта ташкилоти фаолиятини амалга ошириш билан боғлиқ суғурта трансчегаравий ҳисобланади.

Суғурта (қайта суғурта) ташкилоти қабул қилинган суғурта таваккалчиликларини пруденциал стандартларни ҳисоблаш тартиби талабларига мувофиқ қайта суғуртага ўтказади.

Ўзбекистон Республикаси норезидент суғурта компанияси номидан суғурта шартномаси тузишда воситачилик, агар Ўзбекистон Республикаси халқаро шартномаларнинг ратификацисияни тақдим этмаган бўлса Ўзбекистон Республикаси ҳудудида рухсат берилмайди, Ўзбекистон Республикаси ташқи саёҳат транспорт воситалари эгалари учун фуқаролик жавобгарлигини суғурта шартномаси бундан мустасно.

Тегишли суғурта турини кўрсатувчи ваколатли органнинг лицензияга эга Ўзбекистон Республикаси резидентлари -Ўзбекистон Республикаси резидентлари агар Ўзбекистон Республикаси номидаги норезидент суғурта ташкилоти билан тузилган тегишли шартнома мавжуд бўлса, Ўзбекистон Республикаси ташқи саёҳат транспорт воситалари эгаларининг фуқаролик жавобгарлиги суғурта шартномалари суғурталовчилар томонидан амалга оширилиши мумкин.

Суғурта қуйидаги тармоқларга бўлинади:

Ҳаёт суғуртаси (шартнома бўйича суғуртанинг энг кам муддати бир йил бўлган ва суғурта шартномасида кўрсатилган ҳисобланган фоизларни ўз ичига олган суғурта суммаларининг бир марталик ёки даврий тўловларини ўз ичига олган жисмоний шахсларнинг ҳаёти, соғлиғи, иш қобилияти ва молиявий хавфсизлиги билан боғлиқ манфаатларни суғурталаш (аннуитетлар);

Умумий суғурта (мол-мулк суғуртаси, жавобгарлик суғуртаси ва ҳаёт суғуртаси соҳасига боғлиқ бўлмаган бошқа суғурта турлари бир йилдан ортиқ ёки кам бўлмаган шартнома бўйича суғуртанинг энг кам муддати билан).

Суғурта синфи - маълум умумий хусусиятлар билан бирлаштирилган суғурта турлари мажмуи. Суғурта тури - бир ёки бир неча суғурта синфлари ичида суғурта ташкилоти томонидан ишлаб чиқилган ва тақдим етилган ўзига хос суғурта хизмати.

Суғурта таваккалчиликлари ёки уларнинг гуруҳлари ва улар билан боғлиқ мажбуриятларнинг умумий хусусиятларига мувофиқ ҳаёт суғуртаси соҳаси қуйидаги суғурта синфларига бўлинади:

Ҳаёт ва аннуитетлар - суғурталовчининг маълум ҳолларда суғурта суммаларини тўлаш бўйича мажбуриятларини назарда тутиб, бир йилдан ортиқ амал қиладиган ҳаёт суғуртаси турлари мажмуи;

суғурта қилдирувчининг суғурта муддати тугагунга ёки суғурта шартномасида кўрсатилган ёшга қадар ҳаёт кечириши;

суғурта қилдирувчининг вафоти, шунингдек суғурта шартномасининг амал қилиш муддати давомида жорий тўловлар (аннуитетлар), узоқ муддатли ҳаёт суғуртаси бундан мустасно;

узоқ муддатли ҳаёт суғуртаси- бир умр суғурта фойдани тўлаш билан бирга ҳаёт суғуртаси турлари мажмуи;

соғлиқни сақлаш суғуртаси - бу суғурта муддати беш йилдан кам бўлмаган муддатга белгиланган бўлса, ёки суғурта пенсия ёшига етгунга қадар доимий зарар бахтсиз ҳодиса ёки муайян турдаги бахтсиз ҳодиса ёки касаллик натижасида ногиронлик ҳолатларида суғурта суммаларининг тўловларини таъминлайдиган ҳаёт суғуртаси турлари мажмуи. Бундай ҳолда шартномада кўрсатилган суғурта муддати суғурталовчи томонидан бир томонлама бекор қилиниши ёки ўзгартирилиши мумкин эмас;

Суғурта таваккалчиликларининг умумий хусусиятларига ёки уларнинг гуруҳларига мувофиқ ва тегишли мажбуриятлар умумий суғурта соҳаси қуйидагиларга бўлинади тиббий суғурта-суғурта шартномасида кўрсатилган шартларга мувофиқ суғурта қилдирувчининг тиббий муассасаларда тиббий ёрдам олишини таъминловчи суғурта турлари мажмуи;

бахтсиз ҳодисалардан суғурталаш - муайян турдаги ҳодиса ёки ҳодиса натижасида соғлиққа доимий зарар етказилганда ёки муайян турдаги ҳодиса ёки ҳодиса натижасида вафот этган тақдирда суғурта қопламаси ёки пул компенсациясининг белгиланган миқдорини тўлашни таъминловчи суғурта турлари мажмуи, иш жойида ва касб касалликларида, лекин касаллик ва тиббий суғурта ушбу ҳолда суғурта шартномаси ташқари мустасно ҳисобланади;

касаллик суғуртаси касаллик ёки соғлиқ бузилиши муносабати билан суғурта шахснинг харажатлар учун суғурта қопламаси ёки пул товон (ёки ҳар иккала бирикмаси) бир белгиланган миқдорда тўлашни таъминлаш суғурта турлари мажмуи, лекин соғлиқни сақлаш суғурта шартномалари бундан мустасно;

ер транспорт воситасини суғурталаш - темир йўл прокатидан ташқари транспорт воситалари, ўзиюрар транспорт воситалари ва механизмларини йўқотиш ёки шикастланиши учун суғурта қопланишини таъминловчи суғурта турлари мажмуи;

темир йўл ҳаракати воситасини суғурталаш - темир йўл ҳаракати воситасининг йўқолиши ёки шикастланиши учун суғурта компенсацияси тўланишини таъминловчи суғурта турлари мажмуи;

авиация суғуртаси-самолёт, машина, асбоб-ускуналар, инвентарлар, самолётнинг эҳтиёт қисмлари йўқотилган ёки шикастланганда суғурта қопламасини тўлашни таъминловчи суғурта турлари мажмуи;

денгиз суғуртаси - денгиз ва ички Дарё кемалари, машина, асбоб-ускуналар, асбоб-ускуналар, анжомлар, анжомлар ва кеманинг эҳтиёт қисмлари йўқотилганда ёки шикастланганда суғурта қопламасини тўлашни таъминловчи суғурта турлари мажмуи;

йўлдаги мол-мулкни суғурта қилиш - транспортнинг турли усуллари билан ташиш (ташиш) вақтида товарлар, багаж ва бошқа мол-мулкнинг йўқолиши ёки шикастланиши учун суғурта қопламасини тўлашни таъминловчи суғурта турлари мажмуи;

ёнғин ва табиий офатларга қарши мулк суғуртаси-ёнғин, портлаш, бўрон, бўрон, ёмғир, кўчки, ер босиб қолиши, кўчки, ер ости сувлари, лой кўчки, яшин уриши, зилзила натижасида (ер воситалари учун суғурта шартномаси ва транзит мулк учун суғурта шартномаси ташқари) мол-мулк учун зарар ёки суғурта товон тўлашни таъминлаш суғурта турлари мажмуи;

мулкий зарарни суғурталаш-дўл, қаттиқ қор ёғиши ёки совуқ, ўғрилик ва ёнғин ва табиий офатларга қарши мулкий суғурта шартномасида кўрсатилмаган бошқа ҳодисалар натижасида мол-мулк йўқотилиши ёки шикастланиши (йўл-йўлакай ер воситалари ва мол-мулкни суғурта қилишдан ташқари) суғурта қопланишини таъминловчи суғурта турлари мажмуи;

автотранспорт воситалари ва бошқа ўзиюрар транспорт воситаларидан фойдаланиш туфайли учинчи шахсларга (жисмоний ва юридик шахсларга) зарар етказилганда суғурта қопламасини тўлашни таъминлайдиган суғурта турлари мажмуи ва механизмлар, шу жумладан ташувчиларнинг жавобгарлиги;

авиацион суғурта доирасида жавобгарликни суғурталаш - самолётдан фойдаланиш туфайли учинчи шахсларга (жисмоний ва юридик шахсларга) зарар етказилганда, шу жумладан ҳаво кемаларининг жавобгарлиги бўйича суғурта қопламасини тўлашни таъминловчи суғурта турлари мажмуи;

денгиз транспортида жавобгарлик суғуртаси - денгиз ва ички Дарё кемаларидан фойдаланиш, шу жумладан ташувчининг жавобгарлиги туфайли учинчи шахсларга (жисмоний ва юридик шахсларга) шикаст етказишда суғурта қопламасини тўлашни таъминловчи суғурта турлари мажмуи;

Умумий фуқаролик жавобгарлигини суғурталаш - фуқаролик жавобгарлигини суғурталаш шартларида кўрсатилмаган таваккалчиликлар туфайли учинчи шахсларга (жисмоний ва юридик шахсларга) фуқаролик жавобгарлиги, авиация суғуртаси бўйича жавобгарлик, денгиз суғуртаси бўйича жавобгарлик;

кредит суғуртаси - суғурталанувчининг қарздорнинг ночорлиги (банкротлиги) ёки (ночорликдан ташқари) қарздорнинг қарзларни қайтариш бўйича ўз мажбуриятини бажармаслиги натижасида суғурталанувчининг зарарлари учун суғурта қопламасини тўлашни назарда тутувчи суғурта турлари мажмуи;

кафиллик суғуртаси (кафолатлари) - ўзи берган кафолатни бажариш мажбурияти натижасида суғурталанувчининг зарарлари учун суғурта қопламаси тўланишини таъминловчи суғурта турлари мажмуи;

бошқа молиявий таваккалчиликлардан суғурталаш - суғурта қопламасини қачон тўланишини таъминловчи суғурта турлари мажмуи;

суғурталанувчининг тадбиркорлик (хўжалик фаолияти)нинг тўхтаб қолиши ёки суғурталанувчи томонидан амалга оширилган тадбиркорлик (хўжалик фаолияти) кўламининг қисқариши натижасида юзага келадиган зарарлари, кутилмаган харажатлар натижасида суғурталанувчининг зарарлари (ҳуқуқий ҳимоя билан боғлиқ харажатларни суғурталаш шартларида назарда тутилган ҳоллар бундан мустасно), шартномалар тузиш ва ижро этиш билан боғлиқ фаолият натижасида йўқотишлар;

ҳуқуқий ҳимоя билан боғлиқ харажатларни суғурталаш - суд муҳокамаси муносабати билан амалга оширилган харажатлар натижасида суғурталанувчининг зарарлари учун суғурта қопламаси тўланишини таъминловчи суғурта турлари мажмуи.

Ўзбекистон Республикасининг мажбурий суғурта турини тартибга солувчи қонун ҳужжати билан белгиланадиган мазмуни ва шартлари мажбурий суғуртанинг ҳар бир тури суғуртанинг алоҳида синфидир.