Тергов даврида ишдан бўшатилиб, судда оқланган собиқ божхоначилар ишга тиклана олмаяпти

Иш ҳужжатларига кўра, Ҳасан Саматов, Шуҳрат Мусаев, Панжи Ҳайдаров ва Мақсуд Умаржонов Давлат божхона қўмитаси тизимида 2015 йилнинг октябр ойига қадар хизмат қилиб келиб, 2015 йилнинг октябр ва ноябр ойларида пора олиш жинояти билан айбланиб қамоққа олинган.

Терговда уларга тазйиқ ўтказиш ва жисмоний куч ишлатиш йўли билан ноқонуний далиллар тўпланади. Якунда улар ЖИБ Сурхондарё вилоят судининг 2016 йил 3 майдаги ҳукми билан Жиноят кодексининг 210-моддаси 2-қисмида кўрсатилган жиноятни содир этганликда айбдор деб топилиб, жазога ҳукм қилинади.

Орадан 3 йил ўтиб, ЖИБ Сурхондарё вилоят суди кассация судлов ҳайъатида жиноят иши қайта кўрилиб, суднинг 2019 йил 24 октябрдаги ажрими билан 2016 йил 3 майдаги айблов ҳукми бекор қилинади ва собиқ божхоначилар ЖПКнинг 83-моддаси 1-қисмига асосан оқланади.

Реабилитация қилинган собиқ ходимлар Давлат божхона қўмитасига ишга тикланиш масаласида мурожаат қилади.

Қўмита эса уларга ишдан ўз хоҳишлари билан кетганликлари, қўмитада буни асословчи ўзлари ёзиб берган билдиргилари мавжудлигини маълум қилиб, уларни ишга тиклашни рад этади.

Собиқ божхоначилар судларда бу билдиргилар улар тергов ҳибсхонасида бўлган пайтида, қўмита раиси номига «жиноий жавобгарликка тортилгани ва ўз ишига нолойиқлиги сабабли хизматдан бўшатиш тўғрисида» билдирги ёзишларини талаб қилиб, тазйиқ остида санасиз кўринишда ёздирилганини ва кейинчалик ушбу билдиргилар қўмитага юборилиб, уларни ишдан бўшатиш ҳақидаги буйруққа асос қилиб олингани ҳақида кўрсатма берган.

Оқланган собиқ божхоначилар ЖПКнинг 310-моддасига асосан ишга тиклаш масаласида фуқаролик ишлари бўйича судга мурожаат қилади.

Иш судда кўрилиб, ФИБ Термиз туманлараро судининг тегишли ҳал қилув қарорларига мувофиқ, собиқ ходимларнинг ишга тиклаш бўйича даъвоси қаноатлантирилади ҳамда ДБҚга ходимларни ишга тиклаш ва улар ишдан бўшатилган кундан то ҳозиргача бўлган даврни уларнинг меҳнат стажига қўшиш мажбуриятини юклайди. Бундай қарорга келишда суд ЖПКнинг 310-моддасига таянади.

Жиноят процессуал кодекси, 310-модда:

Қўмита ушбу ҳал қилув қарорлари устидан апелляция тартибида шикоят киритади.

Шикоятда ходимлар ўз билдиргиларига асосан ишдан бўшатилгани, даъвогарлар Меҳнат кодексининг 270-моддасида назарда тутилган ишга тиклаш низолари бўйича – ходимга у билан меҳнат шартномаси бекор қилингани ҳақидаги буйруқнинг нусхаси берилган кундан бошлаб судга мурожаат этишнинг бир ойлик муддати ўтказиб юборилгани, шунга қарамай суд ушбу ҳолатларни инобатга олмай, бир томонлама қарор чиқаргани таъкидланади.

Иш ФИБ Сурхондарё вилоят судида апелляция тартибида кўрилиб, ЖПК 312-моддасини қўллаган ҳолда биринчи инстанция суди ҳал қилув қарорлари ўз кучида қолдирилади.

Жиноят процессуал кодекси, 312-модда:

Апелляция судининг ажримларига биноан, қўмитага собиқ ходимларни божхона хизмати тизимига ишга тиклаш тўғрисида буйруқ чиқариб, уларни тизимдаги турли лавозимларга ишга юбориш мажбурияти юкланади. Ушбу ажримлар ижро этилиб, 2020 йил 23 декабр куни тегишли буйруқлар билан ходимлар божхона тизимига ишга тикланади.

Бироқ, қўмита Олий судга назорат тартибида шикоят киритиб, юқоридаги иш бўйича судларнинг ҳал қилув қарорлари ва ажримларини бекор қилишни сўрайди.

Шундан сўнг, иш 2021 йил 5 феврал куни Олий суд Фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъатида кўриб чиқилиб, иш бўйича чиқарилган қуйи инстанция судларининг ҳал қилув қарорлари ва ажримлари бекор қилинади.

Олий суд бунга асос сифатида ходимлар ишдан бўшатилишига суд ҳукми эмас, уларнинг билдиргилари асос бўлганини, бундай ҳолда улар судга ЖПК 312-моддасидаги 1 йиллик эмас, Меҳнат кодекси 270-моддасидаги 1 ойлик муддат ичида мурожаат қилиши лозим бўлганини, ушбу муддат ходимларни ноҳақ жиноий жавобгарликка тортиш бўйича суд ҳукми чиққан сана – 2016 йил 3 май кунидан бошланганини келтиради.

Яъни, Олий суд ажримида ушбу ходимлар ўша вақтда ҳали ноҳақ ҳукм қилингани исботланмаган шароитда, яъни пора олиш жиноятини содир этганлик тамғаси остида ишга тикланиш бўйича судга мурожаат қилиши лозим бўлгани таъкидланади.

Ишга тикланган божхоначилар 2021 йил 13 март куни Олий суд ажримига асосан қайтадан ишдан бўшатиб юборилади.

Бош прокурор ўринбосари Олий суд ажримини нотўғри деб ҳисоблаб, яна «собиқ»қа айланган божхоначилар манфаатида кассация тартибида протест келтиради.

Айни дамда иш Олий судда кассация тартибида такроран кўриб чиқилмоқда. Kun.uz суд жараёнларини кузатиб бормоқда.

Эслатиб ўтамиз, бундан аввал тадбиркорлик қилиш мақсадида имтиёздан фойдаланмоқчи бўлиб, четдан «фура» олиб келган фуқаро божхона органларининг асоссиз тўсиқлари натижасида бир ярим йил давомида транспорт воситасига эгалик қила олмагани, фуқаро фойдасига суд қарорлари чиққан бўлишига қарамай, уларнинг ижроси божхоначилар томонидан пайсалга солиб келингани, ниҳоят, Олий суд фуқаро фойдасига сўнгги нуқтани қўйганидан кейингина божхоначилар хориждан олиб келинган юк машинасини фуқарога қайтаришга мажбур бўлгани ҳақида хабар берилганди.

Аббос Салайдинов,
Kun.uz мухбири