“НАЭСМИ” ўзи нима ва Фирдавс Абдухолиқов ўзи очган 19 йиллик ташкилотдан нега кетди?

Барчаси “Sevimli” телеканалида эфирга узатилган “Сабрия” телесериалидаги ахлоқсиз саҳна ортидан бошланди. Бу саҳна ижтимоий тармоқларда кескин баҳс-мунозараларни келтириб чиқарди.

Ҳолат юзасидан Фирдавс Абдухолиқовнинг ўзи ва унинг қизи Амира Рашидова (“Sevimli” бош продюсери) бир-бирига зид баёнотлар беришди. Телеканал бош директори ва бош муҳаррири ишдан бўшатилди, сериал намойиши тўхтатилди. Аммо шунга қарамай Фирдавс Абдухолиқов билан боғлиқ воқеалар силсиласи давом этмоқда.

Қатор лавозимлар билан бирга, Кинематография агентлигининг ҳам бош директори ҳисобланган Фирдавс Абдухолиқов ўз ўғли, қизи ва рафиқасига тегишли “Sevimli” телеканалига давлат буюртмаларини бергани учун маъмурий суд курсисига тортилди.

Бу воқеалар фонида Фирдавс Фридунович ўзи ташкил қилган ва очилганидан буён бошқариб келган Ўзбекистон Электрон оммавий ахборот воситалари миллий ассоциацияси (ЭОАВМА, мақолада русча ва оммабоп қисқартмаси – НАЭСМИ аббревиатурасидан фойдаланамиз) раислигидан истеъфо берди.

Катта эҳтимол билан бу танқидларга нишон бўлиш жараёнида маълум қурбонлар беришдир.

Хўш, бугун диққат марказига тушган Фирдавс Абдухолиқов ўзи ким?

Медиаолам сари қадамлар

Абдухолиқов Фирдавс Фридунович 1963 йилда Самарқанд шаҳрида шифокор оиласида туғилган ва илк маълумоти бўйича филолог ҳисобланади. 1980-1985 йилларда СамДУ филология факультетини, 2001-2007 йилларда иқтисодиёт факультетини битирган.

Маълум муддат ёшларга оид ташкилотларда ишлаб келган Фирдавс Абдухолиқов 1989 йилда Ўзбекистондаги илк нодавлат телеканал – СТВга асос солади ва бу унинг медиамагнатлик сари илк одими бўлади. Таъкидлаш жоиз, СТВ фаолияти ҳам айнан ахлоқсиз саҳналар туфайли тўхтатилган.

Кейинчалик у нодавлат газеталар сари дастлабки қадамларни қўяди – аввал рус тилида, кейин ўзбек тилида “Даракчи” газеталарини очади. Собиқ иттифоқ қолипидаги матбуотдан четлашиш, кўнгилочар маълумотлар ва шоу-бизнесни ёритишга асосланган бу нашрлар ўз даврида жуда оммабоп бўлиб кетади (русчаси ўртача 100 минг, ўзбекчаси 200 минг ададда чоп этиларди) ҳамда Фирдавс Абдухолиқовнинг кейинги лойиҳаларига мустаҳкам иқтисодий замин яратади.

Сиёсий карьера

Самарқандда ўзига яраша таъсирга эга шахслардан бирига айланган Фирдавс Абдухолиқов пойтахт сари йўл олади ва 1998-1999 йилларда Ўзтелерадиокомпания раисининг ўринбосари вазифасида ишлайди. 1999 йилда у Олий Мажлис депутатлигига сайланади ва 2004 йилгача фаолият олиб боради. Депутатлик билан бирга, президент матбуот хизматида бош консультант вазифасини ҳам бажариб келган.

2019 йилнинг 12 сентябрида у президент қарори билан “Ўзбеккино” Миллий агентлиги бош директори этиб тайинланади. Кейинчалик бу ташкилот Ўзбекистон Республикаси Кинематография агентлиги этиб қайта номланди.

Бу ердаги фаолияти кўп ўтмай соҳада ишлаб келаётган юздан ошиқ ижодкорнинг унга қарши норозилик хати ёзиб, ҳукуматга йўллагани билан тилга тушди.

Қатор таниқли шахслар “Ўзбеккино”га раҳбарлигида 5 ой ишлаган Фирдавс Абдухолиқовни кинематография соҳасини ривожлантириш ўрнига соҳага алоқадор бўлмаган фаолият билан шуғулланиб келаётгани, муассасада тадбирбозлик кўпайгани, маблағлар ўринсиз сарфлангани, кўп йиллик тажрибага эга ходимлар четлатилиб, уларнинг ўрнига кино соҳасидан йироқ бўлган, раҳбарга қарашли кадрлар юқори лавозимларга тайинлангани, шунингдек, бош директор ўринбосарлари ва тажрибали мутахассислар фикрига беписандлик билан қараш ёки уларнинг таклиф ва мулоҳазалари умуман инкор этилишидан норозилик билдиришган.

Гулнора Каримова билан боғлиқлик

Энг оммабоп нодавлат нашр бўлган “Даракчи”ни Тошкентга кўчириб келган ва пойтахтда ҳам қатор ОАВлар фаолиятини йўлга қўйган Фирдавс Абдухолиқов бу пайтга келиб медиаоламда тезкор фаоллаша бошлаган Гулнора Каримова билан яқин алоқада бўлади. Ислом Каримовнинг қизига тегишли Фонд Форум билан боғлиқ қатор лойиҳаларни амалга оширган ва жуда кўп тадбирларда бирга бўлган Фирдавс Абдухолиқов мазкур жараёнларни ўз назорати остидаги ОАВда фаол ёритиб келади.

Бу пайтга келиб Гулнора Каримова иштирокидаги тадбирлар жуда ҳашамат билан ўтказилар ва TV Markaz, Forum TV, СофТС, NTT каби телеканалларда қайта-қайта намойиш этиб келинарди.

Аммо Гулнора Каримова отаси Ислом Каримовнинг ғазабига учраши ортидан бу телеканалларнинг барчаси бирданига фаолиятини тўхтатди. Воқеалар жараёнида “Даракчи” ҳам маълум муддат чоп этилмай қолди. Гулнора Каримова қамоққа равона қилинганидан кейин Фирдавс Абдухолиқов “Гулноранинг тош-тарозиси” сарлавҳали машҳур мақоласини эълон қилди. Унда шундай сатрлар бор:

“...У [Гулнора Каримова] ҳимояси остидаги кишилардан ўзининг жиноий тузилмалари ва обрў-эътиборини асраб қолиш йўлида фойдаланишдан ҳам тоймади. Хусусан, Швейцария ҳукумати унинг молиявий тузилмаларига алоқадор шахсларни қамоққа олганида, у “Аёллар кенгаши” вакилларидан махсус жадвал асосида Швейцария Конфедерацияси элчихонаси олдида пикет уюштиришни талаб қилди. Бу ишга охиригача рози бўлмаганларни аяб ўтирмади.

Шунда одамлар суд можаролари ва узунқулоқ овозалар шунчаки тасодиф эмаслигини, балки уларнинг барчаси Гулноранинг ўзи ҳам кутмаган нохуш оқибатлар эканини тушуниб етишди. Унинг тарафдорлари ва тобеларидан бир қатор ОАВ ва элчихоналарга нисбатан “ғазабнок” имзолар тўпланди.

Фаолларнинг катта қисми унинг жамоасини тарк эта бошлагач, у бошқача йўл тутди: оммавий ахборот ҳужумларига қарши ўз ҳимоя қобиғини янада мустаҳкамлаш борасида тегишли кўрсатмалар бериш учун тўкин дастурхонлар устида турли “дилкаш” суҳбатлар уюштирди. Ана шундай суҳбатлар натижасида юзага келган тунги йиғинлардаги ниҳоясиз ҳайқириқ ва хитоблар Гулнора қандай бўлмасин ўзини оқлашга, кенг жамоатчилик олдидаги обрў-эътиборини тиклашга жон-жаҳди билан уринаётганини кўрсатарди.

Ўша пайтларда ҳатто бир гуруҳ ёшларни унинг номини оқлашга йўналтирилган оммавий тадбирларга жалб этишди. Аммо, эндиликда бу ҳаракатлардан кўзда тутилган мақсад шунчаки молиявий манфаатларни асраб қолишдан бошқа нарса бўлмагани ойдек равшан. Гулноранинг шахсан ўзи интернет тармоғида зарур ахборот оқими учун ёш журналистларни саралаб, махсус гуруҳларни шакллантирар, уларнинг фаолиятини ўзи назорат қиларди. Мазкур гуруҳ модераторлари Гулноранинг исмини қоралашга интилаётганларга қарши нафратомуз “постлар”ни ўқдек ёғдиришарди...”

НАЭСМИдаги фаолият

Ўзбекистон Электрон оммавий ахборот воситалари миллий ассоциацияси 2003 йилда ташкил этилган ва унинг бошида ҳам Фирдавс Абдухолиқов турган. Ўша йилнинг 3 декабрь куни 50 дан ортиқ нодавлат теле ва радиоканаллар раҳбарларининг умумий йиғилишида кучларни бирлаштириш ҳамда умумий ташкилот остида бирлашиш таклифи бир овоздан маъқулланади. 2004 йилнинг январида расман рўйхатдан ўтган ташкилотга бир овоздан сайланган Фирдавс Абдухолиқов раислик қила бошлайди.

Бу йилларнинг ўзига хослиги шундаки, ҳали интернет ривожланмаган, маҳаллий телерадиоканаллар рекламалар, турли хил интерфаол ўйинлар, уяли алоқа компаниялари билан ҳамкорликдаги SMS лойиҳалардан топиладиган даромад эвазига ривожланиб боришарди. НАЭСМИ ҳудудий телеканалларнинг энг яхши лавҳаларини жамлаб, марказий телеканал контентини ҳам яратганди.

Аммо сўнгги йилларда вилоятлардаги нодавлат телерадиоканаллар молиявий жиҳатдан жуда қийин аҳволга тушиб қолишди ва кўпчилиги ёпилиб ҳам кетди. Олдин муваффақиятли ғоя сифатида кўрилган, умумлаштириб турган НАЭСМИнинг ўзи телеканалларга ёрдам кўрсатишга мажбур бўлиб қолди. Бу жараён айни пайтда ҳам давом этмоқда.

Хулоса қилиш мумкинки, Фирдавс Абдухолиқовнинг бу лавозимдан ўз хоҳиши билан кетиши аслида унинг учун у қадар катта йўқотиш эмас. Лекин бу кетишдан мақсад омманинг назарига ўзига хос жазо сифатида тақдим этиш бўлгани эҳтимолини ҳам инкор этиб бўлмайди.

Аброр Зоҳидов