ПАЭСнинг ўққа тутилиши ва уруш 208-кунидаги бошқа асосий воқеалар

Россиянинг Украинага кенг кўламли ҳарбий босқини 208-куни, душанба, 19 сентябрда Россия қўшинлари қўшни давлат босиб олинган аҳоли пунктларини назорат остида ушлаб туришга уринишни давом эттирди, Украина Қуролли кучлари (УҚК) ва унинг ҳудудий мудофаа бўлинмалари тажовузга қаршилик кўрсатди. Украина жануби ва шарқида украин кучлари қарши ҳужуми давом этмоқда. Уришаётган томонлар вакиллари баёнотларини мустақил манбалардан текширишнинг иложи йўқ. 

Россия қўшинлари Запорижжя йўналишида ўз позицияларини ушлаб туришга бор кучи билан ҳаракат қилмоқда ва бунинг учун радикал чоралар кўрмоқда, дейилади Украина Қуролли кучлари Бош штабининг Facebook’да эълон қилинган кечки тезкор ҳисоботида. «Россия оккупацион кучларининг 58-умумқўшин армияси қўмондонлиги Запорижжя йўналишида ҳаракат қилаётган бўлим ва бўлинмалар командирлари билан учрашув ўтказди, – дейилади хабарда. – Мавжуд маълумотларга кўра, тадбирда позицияларни ушлаб туриш ва мудофаа кучларининг босиб олинган ҳудудга чуқур кириб боришига йўл қўймаслик муҳокама этилди». Бундан ташқари, Донецк вилоятининг Торез шаҳри яқинидаги полигонда россиялик ҳарбийлар жангларда йўқотишларга учраган 1-армия корпуси бўлинмаларини тўлдириш учун келган маҳбусларни тайёрлаш учун ўқув лагерини ташкил қилди.

Украина Қуролли кучлари Бош штаби маълумотларига кўра, Россия қўшинлари сўнгги 24 соат ичида 4 та ракета ва 9 та авиация ҳужуми уюштирган, Украина ҳудудидаги ҳарбий ва фуқаролик объектларига ялпи ўт очиш реактив тизимларидан 11 дан ортиқ тажовуз содир бўлди. Краматорск, Билогоривка ва Новомихайливка каби 24 дан ортиқ аҳоли пунктларининг инфратузилмаси зарар кўрди. Ўз навбатида, Украина Қуролли кучлари Миколаивка Друга, Курдюмовка ва Зайцеве аҳоли пунктлари ҳудудларида ҳужумларни қайтарди. Кун давомида Украина авиацияси ҳарбий кучлар ва техника тўпланган 11 та ҳудудга, битта зенит-ракета мажмуасига ва рақибнинг битта ўқ-дори омборига зарба берди. Бундан ташқари, Украина ҳаво ҳужумидан мудофаа кучлари Россиянинг Су-25 самолётини, бошқариладиган ракетани ва учта учувчисиз учиш аппаратини йўқ қилди. Ракета қўшинлари 5 та таянч пункти ва 3 та ўқ-дорилар омборига зарба берди. 

Россия ҳарбийлари Миколаивска областида жойлашган Пивденноукраинска атом электр станциясининг саноат зонасига ракета ҳужуми уюштирди. Ўққа тутиш кеча тунда амалга оширилди, деб хабар берди Украинанинг «Энергоатом» давлат корхонаси 19 сентябр, душанба куни Telegram-каналида. Атом электр станцияси реакторларидан атиги 300 метр масофада кучли портлаш содир бўлган, станция биноси зарба тўлқинидан зарар кўрган, 100 дан ортиқ деразалар синган, Пивденноукраинска энергетика мажмуасининг бир қисми бўлган Олександривска ГЭС гидроагрегатларидан бири ўчирилди, дейилади баёнотда. «Пивденноукраинска АЭСнинг барча учта энергоблоки нормал ишламоқда. Яхшиямки, станция ходимлари орасида жабрланганлар йўқ», - дея хабар берди «Энергоатом». Корхона ПАЭС ҳудудидан олинган суратларни эълон қилди ва ракета зарбасидан диаметри 4 метр ва чуқурлиги 2 метр бўлган чуқур қолгани ҳақида хабар берди. 

Украина президенти Володимир Зеленскийнинг Telegram-каналида россияликлар Пивденноукраинска атом электр станцияси (ПАЭС)ни ракеталар билан ўққа тутгани акс этган видео эълон қилинди. «Оккупантлар яна ўқ отмоқчи бўлишди, лекин улар атом станцияси нима эканлигини унутиб қўйишди. Россия бутун дунёни хавф остига қўймоқда. Биз уни жуда кеч бўлмасдан тўхтатишимиз керак», - деб ёзган Зеленский постида.

Ўз навбатида, Украина энергетика вазири Герман Галушченко Россия дунёни ядровий фалокат ёқасига қўйганини таъкидлади. Унинг сўзларига кўра, АЭСни ўққа тутиб, Россия «Европа энергетик шантажида ҳеч бўлмаганда қандайдир имтиёзларга эришмоқчи». «Европа Россиянинг энергетик тажовузкорлигига қарши туришда қатъийлик кўрсатмоқда, бироқ Украинада рус ядро террорини тўхтатиш зарурати икки томонлама ҳаракатни талаб қилади. Агар ядровий қиш келса, электр энергиясининг юқори нархлари муаммоси долзарб бўлмайди», - деди у Facebook’да. 

Донецкдаги отишмалар натижасида 13 нафар тинч аҳоли вакили, жумладан, икки бола ҳалок бўлди, деди ўзини «Донецк халқ республикаси» деб эълон қилган «ҳокимият» томонидан тайинланган шаҳар «мэри» Алексей Кулемзин. Унинг сўзларига кўра, ўққа тутиш Украина Қуролли кучлари томонидан амалга оширилган, шаҳарнинг Куйбишев туманидаги Боку комиссарлари майдонига ракеталар келиб тушган, камида беш киши жароҳатланган. 

«ДХР» «раҳбари» Денис Пушилиннинг сўзларига кўра, жамоат транспорти бекати, дўкон ва банк ўққа тутилган. Ижтимоий тармоқларда зарба жойидан фотосуратлар ва видеолар тарқалмоқда. Уларда ўликларнинг жасадлари ва ерда ётган тез ёрдам машиналари кўрсатилган. 

Украина қуролли кучлари Луганск областидаги Билогоривка аҳоли пунктини назорат остига олди, деди Луганск области ҳарбий маъмурияти раҳбари Сергей Гайдай. Унинг сўзларига кўра, Украина армиясининг муваффақиятларига қарамай, «Луганшчинанинг кенг миқёсда деоккупациясини кутиш учун сабр қилиш керак», жараённинг ўзи Харкив областига қараганда анча қийин бўлади, чунки «душман мудофаага тайёрланмоқда». Расмийнинг таъкидлашича, «Луганск ерининг ҳар бир сантиметри учун қаттиқ кураш бўлади».

Бундан ташқари, Донецк областининг Ярова посёлкасида Украина байроғи кўтарилди, деб хабар бермоқда «Оперативний ЗСУ» Telegram-канали. Ҳарбий мухбир Богдан Мирошниковнинг ёзишича, Украина Қуролли кучлари Дробишеве ва Лиман яқинида жойлашган аҳоли пунктини тозалаш ишларини якунлаган ва уни тўлиқ назорат қилмоқда. 

Ўзини «Луганск халқ республикаси» деб эълон қилган ҳудуднинг «Олий суди» Европада хавфсизлик ва ҳамкорлик ташкилоти (ЕХҲТ) Махсус мониторинг миссиясининг икки ходимини «давлатга хиёнат»да айблаб, 13 йилга озодликдан маҳрум қилди. 

Улардан бирининг исм-шарифи - Дмитрий Шабанов. Ўзини «республика» деб эълон қилган «ҳокимият»га кўра, Шабанов миссиянинг илғор патрул хизматида ишлаган вақтида «ҳарбий соҳадаги махфий маълумотларни хорижий махсус хизматлар вакилларига бериб, республика хавфсизлигига зарар етказган». 

Иккинчи маҳкумнинг исми Максим Петров. «ЛХР»нинг «Давлат хавфсизлиги вазирлиги» олдинги баёнотига кўра, Петров «америкалик куратори»га «давлат сирини ташкил этувчи, «Халқ милицияси» 2-армия корпуси ҳақидаги миссия материалларини топширган». 

Баҳорда «ЛХР» «ҳокимияти» ЕХҲТнинг минтақадаги фаолиятини бир томонлама тақиқлаб қўйган ва миссиянинг икки аъзосини «хиёнат»да айблаб, қўлга олган эди. 

Ўзини «Луганск халқ республикаси» деб эълон қилган ҳудуднинг «Жамоат палатаси» 19 сентябр куни минтақа «раҳбари» Леонид Пасечникка зудлик билан Россия таркибига қўшилиш бўйича референдум ўтказиш ташаббуси бўйича мурожаат қилди. «Жамоат палатаси»нинг «раис ўринбосари» Лина Вокалованинг «Луганск ахборот маркази» томонидан эълон қилинган баёнотида айтилишича, Россияга қўшилиш «нафақат тарихий адолатнинг ғалабаси, балки мамлакат ҳудудини ҳам ҳимоя қилади, «республика» тикланиши йўлида янги имкониятлар очади».

Бир неча соат ўтгач, «ДХР»нинг «Жамоат палатаси» ўзини «Донецк халқ республикаси» деб эълон қилган ташкилот «раҳбари» Денис Пушилинга ҳам худди шундай мурожаат билан чиқди. «Биз Россия чегараси биз билан Украина ўртасида бўлишини истаймиз», — дейилади ҳужжатда. 

«ДХР» ва «ЛХР» «раҳбарлари» ўзини «республика» деб эълон қилган ҳудудлар «Жамоат палаталари» мурожаатларини ва «кейинги ҳаракатларни мувофиқлаштириш зарурлигини» муҳокама қилди, деб хабар беради РИА «Новости». Суҳбат чоғида Пушилин Пасечникка «ДХР» ва «ЛХР» «ҳокимиятлари»нинг «референдумга тайёргарлик кўриш учун қадамлар ишлаб чиқиш» саъй-ҳаракатларини бирлаштиришни таклиф қилди.

19 сентябр куни кечки пайт Изюм яқинидаги, шаҳар деоккупациясидан сўнг топилган оммавий қабр жойидан 146 кишининг жасади қазиб олинди, деди Харкив области ҳарбий маъмурияти раиси Олег Синегубов. «Изюмдаги оммавий қабристондан ўлганларнинг жасадларини эксгумация қилиш давом этмоқда. Шу вақт ичида 146 та жасад олиб чиқилди, уларнинг аксарияти тинч аҳоли, жумладан 2 нафар бола, - деб ёзди у Telegram-каналида. - Ўлганларнинг баъзиларида зўравонлик аломатлари бор, қўллари боғланган жасадлар ва қийноқлар аломатлари мавжуд. Ҳалок бўлганлар орасида мина портлаши, кесилган жароҳатлари ҳам борлиги аниқланди». Синегубовнинг таъкидлашича, барча жасадлар якуний ўлим сабабини аниқлаш учун суд-тиббий экспертизадан ўтказиш учун юборилмоқда.

Украина хизматлари муқаддам босиб олинган Изюм ҳудудида тинч аҳоли ва украиналик ҳарбийларнинг қийноқларга учраганига оид янги далилларни топмоқда, деди ТСН7 нашрига махсус вазиятларда бедарак йўқолганлар иши бўйича ваколатли вакил Олег Котенко. Изюм яқинидаги қабрлардан топилган жасадларни эксгумация қилиш жараёнида янги тафсилотлар пайдо бўлмоқда — ўлганларнинг баъзилари қўллари боғланган, камида бир киши осилган ёки арқон билан бўғилиб ўлдирилган бўлиши мумкин. 

Кремл Украинага қарши урушда қатнашиш учун «кўнгиллилар» деб аталувчи шахсларни ёллашга катта эътибор қаратмоқда, улар орасида ёлланма аскарлар, маҳбуслар ва ҳатто казаклар бўлинмалари ҳам бор, деб ёзади Америка урушни ўрганиш институти (ISW) душанба, 19 сентябр куни ўз ҳисоботида. Шу билан бирга, Путин олий ҳарбий қўмондонлик розилигисиз «кўнгиллилар»нинг урушда иштирок этиши бўйича қарорлар қабул қиляпти, бу эса президент ва Россия Мудофаа вазирлиги раҳбарияти ўртасидаги муносабатларни ёмонлаштирмоқда.

ISW маълумотларига кўра, Путин Украина Қуролли кучлари Харкив областидаги қарши ҳужумда муваффақият қозонганидан сўнг сафарбарлик йўли билан Россия мунтазам қўшинлари захираларини тўлдиришга умид боғлаш ўрнига «кўнгиллилар»ни ёллаш ва «қўғирчоқ тузилмалар» билан ишлашга кўпроқ эътибор бера бошлади. Аммо бундан олдин ҳам президент баъзи ҳаракатларни қўмондонлик билан мувофиқлаштирмаган - бутун ёз фасли давомида. 

Германия Украинага яна тўртта Panzerhaubitze 2000 ўзиюрар гаубицаларини юборади, деб ёзади dpa мамлакат Мудофаа вазирлигининг Берлиндаги брифингидан сўнг. Шу тариқа, Украинага етказиладиган немис ўзиюрар қуроллари сони 14 тага кўпаяди. Германия мудофаа вазири Кристин Ламбрехт таъкидлаганидек, бу қурилмалар жангларда ўзини кўрсатди. Бундан ташқари, Германия мамлакатга 50 та Dingo зирҳли автомобили ва яна иккита MARS II ялпи ўт очиш реактив тизимини жўнатмоқда.

Европа иттифоқининг тўртта давлати – Эстония, Латвия, Литва ва Полша россияликларнинг ўз ҳудудига киришини чеклади. 19 сентябр, душанба кунидан бошлаб улар туристик визалар, жумладан, учинчи давлатлар томонидан берилган Шенген визаларига эга бўлган Россия фуқароларини киритмайди.

Чекловлар фақат сайёҳлар, ишбилармонлар, шунингдек, маданий ва спорт тадбирлари иштирокчиларига тегишли. Россияликлар Шенген ҳудудида яшовчи яқин қариндошлари ёки умумий вояга етмаган болаларини тарбиялаётган шахсни кўриш учун чегарани кесиб ўтишлари мумкин.

Бундан ташқари, истисно дипломатлар, қисқа муддатли виза берилган ва ишлаш учун рўйхатдан ўтган Россия фуқаролари, қисқа муддатли ўқиш визаси эгалари, шунингдек, халқаро товарлар ва йўловчи ташиш соҳасидаги ишчилар учун амал қилади. Инсонпарварлик нуқтайи назаридан айрим шахсларга, жумладан диссидентлар учун ҳам киришга рухсат берилади.