“Менингит – ўлим хавфи юқори бўлган касаллик” — Мутахассислар нимадан хавотирда?

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Йилдан йилга фуқароларнинг чет элга чиқиш кўрсаткичи ошиб бормоқда. Кимдир иш, кимдир дам олиш, яна кимдир зиёрат мақсадларни кўзлаб, хорижий давлатларга йўл олади.

Айниқса, Умра амалларини бажаришда хусусий турфирмалар ҳам ўз хизматларини кўрсатаётгани фуқаролар учун янада кенгроқ имкониятлар эшигини очгани рост. Буларнинг барчаси яхши албатта. Аммо масаланинг иккинчи, бироз хавотирли томони ҳам бор.

Сўнгги йилларда менингитга тез тарқалувчи касаллик сифатида қаралиб, бунга қарши тизимли эмлаш ишлари ташкил қилиб келинган. Жумладан Ҳаж ва Умра зиёратларини адо этишга отланган ҳар бир ўзбекистонлик бу вакцинани қабул қилган. Аммо охирги вақтларда бу вакцинани қабул қилиш масаласи эътибордан деярли қолиб кетди.

Хавотир

Менингит — ўта юқумли касаллик бўлиб, бош ва орқа мия пардаларининг ўткир яллиғланиши билан кечади. Мазкур касаллик дунёнинг аксарият мамлакатларида соғлиқни сақлаш тизимининг жиддий муаммоси бўлиб, касалликка чалинган беморларнинг ўлим ҳолатлари ва ногиронлик даражасининг юқори бўлиши билан хавфли. Асосан Африка мамлакатларида кўп учрайди, ундан йилига 250 000 бемор вафот этади.

Сафарга отланган фуқаролар вакцина олиш ҳақида ўйлаб ҳам кўришмайди. Натижада турли касалликларга чалиниш эҳтимоли ортади. Бу орқали нафақат ўзи, балки атрофдагиларнинг ҳам саломатлиги хавф остида қолади. Хорижда бўлиб қайтган ҳар бир одам ўзи билмаган ҳолда қайсидир касалликнинг ташувчисига айланиб қолиши мумкин. Kun.uz хавфли менингит касаллиги ва ундан сақланишда вакцина олишнинг аҳамияти ҳақида мутахассислар фикри билан қизиқди. 

Менингит касаллиги нимаси билан хавфли? Нега биз бу касалликдан ҳимояланишимиз керак? Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги хизмати эпидемиология бўлими бошлиғи, Тиббиёт фанлари номзоди Людмила Кудашева мазкур саволларга жавоб берди.

“Менингококк инфекцияси дунёнинг барча ҳудудларида қайд этилган юқумли касалликлардан бири. Кунига 30 000 га яқин бемор рўйхатга олинадиган давлатлар ҳам бор. Бу, биринчи навбатда, Нигер, Нигерия, Жанубий Судан, булар Африканинг жанубида жойлашган, “менингококк камари” деб аталадиган мамлакатлардир. У ерда ҳақиқатан ҳам жиддий эпидемик вазият бор ва бу жиддий глобал таҳдидни англатади.

Нега биз одатда Ҳаж ёки Умра қилган барча фуқароларимиздан аввал эмланишни сўраймиз? Гап шундаки, қисқа вақт ичида у ерга дунёнинг турли бурчакларидан жуда кўп одамлар йиғилади. Ва, албатта, ҳеч ким уларда менингококк инфекцияси йўқ деб кафолат бера олмайди.

Шу сабабли ҳам фуқароларимиз сафарга отланганларида менингококк инфекциясига, шунингдек, гриппга қарши эмланишлари керак. Гап шундаки, менингококк инфекцияси ҳаво орқали юқадиган инфекциядир. Яъни касалликка чалинган кимдир аксирса ёки йўталса инфекция бутун атрофга тарқайди.

Бу вирус ташқи муҳитга чидамсиз бўлиб, одам организмидан ташқарида 30 дақиқадан сўнг нобуд бўлади. Микроб бурун, ҳалқум, орқа мия суюқлиги, қон ва терида кўпаяди. Шу боис унга чалинган бемор инфекция манбайи ҳисобланади. Менингит исталган ёшда учраши мумкин.

Кўп йиллик кузатувларимиз шуни кўрсатмоқдаки, менингитга қарши эмланганлар менингококк инфекциясига чалинмайди.

Четдан кириб келиш хавфи юқори бўлган касалликлар, жумладан, менингетнинг олдини олиш мақсадида СЭС ходимлари қандай ишларни амалга оширмоқда? Бу ҳақида Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги хизмати Тошкент шаҳар бошқармаси эпидемиология бўлими мудири Дилфуза Расулова тўхталиб ўтди.

“Менингококк инфекциясининг ўзидан ва асоратидан қўрқамиз. Касаллик яшин тезлигида кечиши мумкинлиги сабаб қўшимча касалликлар қўшилиши натижасида ўлим ҳолатларига олиб келиши мумкин. 2018-2019 йилларда менингит касаллигининг тўлқини кўтарилди. Вирус илк аниқланган беморлар чет давлатлардан кириб келган фуқаролар эди.

Зудлик билан улар билан мулоқотда бўлганларни аниқлаб, касалликка қарши эмлашларни қилганимиздан кейин, касаллик кенг тарқалишининг олди олинди.

Менингококк касаллиги қўзғатувчисининг соғлом ташувчилари ҳам бўлиши мумкин. Улар касалланганини билмаган ҳолда ўзидан ўша вирусни ёки бактерияни ташқи муҳитга чиқариб юришади.

Кўплаб инсонлар йиғиладиган жойда шундай соғлом ташувчилар бўлса, вирусга қулай шароит туғилиши билан, касаллик кенг тарқалиши мумкин. Шу сабабдан биз Тошкент шаҳар мусулмонлари идорасига мурожаат билан чиқдик. Чунки Умра ва Ҳаж зиёратига бораётган инсонларни албатта гриппга ҳамда менингакокка қарши эмлаш керак.

Мурожаатимизда биз ушбу касаллик қандай кечиши, юқумлилик даражаси бўйича тез тарқалувчи экани ҳақида маълумот бердик. Эпидемиологик жиҳатдан бу нафақат бориладиган мамлакатга, балки фуқароларимизга ҳам хавф туғдириши мумкинлигини тушунтирдик”.

Турли касалликлардан ҳимояланиш ҳамда уларнинг кенг тарқалиши олдини олишда вакциналарнинг аҳамияти ҳақида ЖССТнинг Ўзбекистондаги ваколатхонаси иммунизация ишлари бўйича раҳбари Ренат Латипов шундай дейди:

Дунёнинг ҳамма мамлакатлари ҳам ўз аҳолиси учун бундай хизматларни тақдим этмайди. Шундай давлатлар борки, эмлаш бизникига қараганда анча қийин.

Шунинг учун, бизнинг оилавий соғлиқни сақлаш бўйича маслаҳатимиз —овқатланиш ва эмлашларга риоя қилиш.

Соғлиқни сақлаш вазирлиги тавсия қилган вакциналарни олиш керак, бошқа давлатларга борсангиз ҳатто ўша давлат талаб қилмаса ҳам касалликнинг олдини оладиган вакциналарни олиш керак.

Чет элга эмланмасдан кетган одам касал бўлиб, юртимизга қайтиб келиши мумкин. Инфекцияни юқтирган пайтдан бошлаб касалликнинг намоён бўлишигача бўлган инкубация даврида инфекция сиз билан бирга чегарани кесиб ўтиши ва бутун республика бўйлаб тарқалиши мумкин.

Бирон сабабга кўра вакцинани олмаслик ёки вақтида ололмаслик, бунга вақт йўқлиги хавфли. Шунинг учун, эмлаш ўз вақтида бўлиши керак. Биз ҳеч кимни мажбурламаймиз, лекин ихтиёрий, ўз саломатлиги учун эмланишни тавсия қиламиз”.

Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги хизмати Вакциналар ва иммунопрофилактика бўлими бошлиғи Дилором Турсунова ҳар бир инсон ўз саломатлиги учун масъул эканлиги ҳамда эмланиш орқали нафақат ўзи балки атрофдагиларнинг ҳам саломатлигини асрашга ҳисса қўшиши мумкинлигини айтади.

“Республикамизда Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти текширувидан ўтган, кафолат берилган вакциналар ишлатилади. Болаларимизга олиб келинадиган ва эмланадиган ҳамма вакциналаримиз ЮНИСЕФ орқали келади. Лекин вакциналарнинг ҳаммасига юз фоиз давлатимиз маблағ ажратади.

Вакциналар сифати нафақат ЖССТ, балки Ўзбекистон Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан ҳам кафолатланганидан кейин, маълум текширувлар ўтказилиб, ана ундан сўнг қўлланади.

Жамоа бўлиб хорижий давлатларга сафар уюштираётган фуқаролардан, айниқса Мусулмонлар идораси, диний қўмита вакиллари, қолаверса туристик фирмалар мутасаддиларидан вакцина масаласига беэътибор бўлмасликларини сўраб қолардик.”.

Мутахассисларнинг фикридан хулоса қиладиган бўлсак, инфекциялар йўқ бўлиб кетмаган. Ташувчилар ҳам бор. Маълум касаллик рўйхатга олинмаётган бўлса, бу унинг йўқолиб кетганини англатмайди. Қулай шароит пайдо бўлиши билан инфекциялар авж олишни бошлайди.

Қолаверса, касалликларнинг кириб келиши учун ҳеч қандай чегаралар мавжуд эмас. Фақат инсон ўзини ўзи ҳимоя қилиши керак. Мутахассислар бунинг ҳозирги кунда синовдан ўтган энг самарали усули ўша касалликлар учун вакцина олиш эканини айтишмоқда.

Чарос Маннонова, журналист
Оператор ва монтаж устаси: Абдусалим Абдувоҳидов.