​​​​​​​Раққоса, курьер ва криптотаҳлилчи — Иккинчи жаҳон урушида ғалаба учун курашган 4 жосус аёл тарихи

Иккинчи жаҳон урушида фашизм устидан ғалабага фақатгина эркаклар меҳнати билан эришилмаган. Жасоратли аёллар ҳам ўз ҳаётини хавф остига қўйиб уруш тақдирига таъсир кўрсатадиган махфий маълумотларни топиш ва етказишда жонбозлик кўрсатган. Бу хавфли иш бўлиб, якуни қийноқ, консентрацион лагерга тушиб қолиш ва ҳатто ўлим билан тугаши мумкин эди. Лекин аёллар ғалабага ишонган ва ҳаракат қилишган. Қуйида мана шу сафда бўлган энг машҳур жосус аёллар ҳақида ҳикоя қилинади.

Жозефина Бейкер

1930 йилларда АҚШда ирқий айирмачилик авж ола бошлаган даврда афро-америкалик Жозефина Бейкер Парижга келади ва бу ерда раққоса, қўшиқчи сифатида танилади. Франция махфий хизмати разведкачиси Жак Абтейнинг маълумотига кўра, Жозефина Франция фуқаролигини олгандан 2 йил ўтгач уруш бошланади ва 1939 йилда Бейкер хоним французлар учун махфий маълумот тўплашда қатнашишни сўрайди. Иш хавфига қарамай Жозефина махфий хизматда ишлашни ўз хоҳиши билан қабул қилади ва бу ҳақда "Франция менинг шу ҳолатга етишимга сабабчи бўлди. Ўзимдаги барча нарсаларни Париж берди. Энди мен улар учун жонимни беришга тайёрман", дейди.

Бейкер хоним италян ва француз элчихоналари доирасидаги дипломатик кечаларда қатнаша бошлайди ва ким аслида агент ёки Франция хоини эканини ўрганишга ҳаракат қилади.

Немислар 1940 йилда Францияни ишғол қилгач, Жозефина бир муддат мамлакат жанубида яшайди ва санъат йўналишидаги чиқишларини давом эттиради. Амалда эса Абтей билан биргаликда махфий тарзда иш фаолиятини давом эттиради. 1941 йилда Франциянинг Шимолий Африкасига кўчиб ўтади. Жозефина бу ҳудудга турли фотосуратлар ва махсус сиёҳ билан ёзилган махфий хатларни кийимлари орасида яшириб олиб ўтади ва уларни Шарл де Голл раҳбарлик қилган "Эркин французлар" қаршилик гуруҳи агентларига топширади.

Жозефина Бейкер уруш давридаги хизматлари учун ҳаётлик давридаёқ французлар томонидан тақдирланган.

Нур Иноят Хон

Нур Иноят Хон уруш даврида Британиянинг махфий агенти бўлиб хизмат қилган. Келиб чиқиши ҳинд бўлган Иноят Хон нацистлар босиб олган Францияда махсус операцияларда қатнашган илк аёл радиооператор эди. Жасорат билан олиб борган фаолияти якунида Иноят Хон нацистлар томонидан қўлга олинади ва Гестапода қатл қилинади.

Нур Иноят Хон 1915 йилда Москвада туғилади. Унинг отаси ҳинд, онаси эса америкалик эди. Отаси Ҳиндистонни 18-асрда бошқарган хон сулоласининг авлодидан бўлган. Иноят Хоннинг оиласи дастлаб Лондон, кейин Парижга кўчади. Хон эса бу шаҳарларда таълим олиб, кейинчалик болалар учун ҳикоялар ёзиш билан шуғулланган.

Францияни нацистлар босиб олгач Хон Англияга қочиб ўтади ва у ерда Аёллар ёрдамчи ҳаво кучлари таркибига қўшилади.

Махсус таълим олгач Иноят Хон Францияга юборилади. У Франциядан ахборот етказиш билан шуғулланиши керак эди. 1943 йил сентябрида Нур Иноят Хон Франциядан Лондонга ахборот юборган сўнгги оператор эди. Сўнг у ҳам қўлга тушади ва шафқатсизларча сўроқ қилинади. Иноят Хонни 1944 йилда концлагерда қатл қилишади. Маълумотларга кўра, Иноят Хоннинг ўлимидан олдин айтган охирги сўзи "озодлик" бўлган.

Жозефина Герреро

1942 йилда Япония Филиппинни босиб олишидан бироз олдин Жозефина Герреро Хансен (мохов деб ҳам аталади) касаллигига чалинади. Турмуш ўртоғи уни ташлаб кетади, аёл қизидан ҳам узоқлашишга мажбур бўлади.

Одатда, бу касалликка чалинганларга жамиятдан ажралиш, уларни яшаш жойидан чиқариб юбориш, касалхонага жойлаштирилганларни эса яқинлари билан кўриштирмаслик, чиқариб юбормаслик каби оғриқли ҳолатлар хос эди. Филиппин босиб олингани сабаб тиббий таъминот узилиб, даволаниш имконини ҳам йўқотган Жозефинанинг аҳволи ёмонлаша бошлагач у ҳаммасини таваккал қилиб Филиппин озодлиги учун жосус бўлишга қарор қилади.

Махсус хизматга ёлланган Геррерога моховлиги сабаб Филиппинда кезиб юрган японлар ҳатто қўл теккизишмас эди.

Жозефина ўз ишини партизан кучларига курьерлик қилишдан бошлаган. Аёл махсус хабарларни сочлари ва пайпоқлари орасида таширди. Барча алоқа воситалари японлар қўлига ўтгани сабаб муҳим ахборотларни етказиш Жозефинага ўхшаган курьерларга боғлиқ эди. Америка қўшинлари Филиппинга яқинлашганда Герреро хонимнинг ишлари яна ҳам қийинлашади: у япон истеҳкомлари ва қурол-ёроғ омборларини хариталаш билан шуғулланган. 1944 йилда америкалик аскарлар Жозефинанинг харитасидан фойдаланиб Манила бандаргоҳидаги япон мудофаасини йўқ қилишади.

Уруш тугагач Герреро моховлар касалхонасига "қамалади". У 1948 йилда касалхонадаги даҳшатли шароитларни тасвирлаб беради. Унинг ҳисоботи сабаб ҳукумат бу касалхонада тафтиш ўтказишга мажбур бўлади. Жозефина эса касалликдан даволаниш учун АҚШга юборилади. У хансен касаллигига чалинган бўлса-да, АҚШ визасини олган биринчи чет эллик ҳисобланади. Кейинчалик АҚШ фуқаролигига ҳам эга бўлади.

Агнес Мейер Дрисколл

Агнес Мейер Дрисколл 20 аср бошларидаги Американинг етакчи криптоаналитикларидан бири эди. Уни ҳатто “денгиз криптоаналитиклар лэдиси" сифатида ҳам билишган. 1916 йилда Оҳайо штати университетини битирган Агнес математика, мусиқа, физика ва хорижий тиллардан яхшигина хабардор бўлган. Иккинчи жаҳон уруши вақтида АҚШ ҳарбий денгиз флотида бош еоман (кемадаги ҳарбий вазифалардан бири) вазифасига ҳам эга бўлади. Бу ўша пайтда аёллар эришиши мумкин бўлган энг нуфузли вазифалардан бири эди.

Агнес Дрисколл урушдан сўнг ҳам Денгиз кучлари билан ишлашда давом этади ва кодлар, шифрлар ҳамда операцион сигналларни яратиш ишларида қатнашади.

Иккинчи жаҳон уруши даврида Дрисколл Япония денгиз кучлари ўта даражада махфийлик билан ишлатадиган юқори даражали ЖН—25 кодини ечади. Дрисколл хонимни "Мадам Х" деб ҳам номлашарди. У 1949 йилгача АҚШ денгиз флотининг етакчи криптоаналитиги саналган. 2000 йилда Агнес Дрисколл номи АҚШ Миллий хавфсизлик агентлигининг фахрий залига киритилади.