“Қурилишда ҳар хил нотўғри йўллар кўп” — масъуллар сояда қолаётган қурилиш соҳаси ҳақида

Ўзбекистонда 1 февралдан тадбиркорларнинг барқарорлик рейтинги ишга тушди. Рейтингда юқори ўрин эгаллаган тадбиркорларга имтиёзлар берилади. Бу солиқ текширувларидан озод бўлиш, ҚҚС ва бошқа солиқлардан ҳосил бўлган солиқ суммаларини бир кунда қайтариб олиш кабиларни назарда тутади.

6 феврал куни Тошкентда қурилиш соҳасида фаолият юритадиган тадбиркорлар учун барқарорлик рейтингининг мазмун-моҳияти борасида семинар бўлиб ўтди.

Унда Солиқ қўмитаси раиси Шерзод Қудбиев, Савдо саноат палатаси раиси Даврон Ваҳобов, бош прокурор ўринбосари Салом Самадов, қурилиш вазири ўринбосари Даврон Адилов иштирок этди.

Аввалига ССП раиси Даврон Ваҳобов қурилиш соҳасидаги қонунбузилишларга тўхталди.

“Бугунги кунда қурилиш саноатидаги 34 мингта корхонадан 24 мингтаси қурилиш корхонаси бўлиб, шундан 10 мингтаси қурилиш материаллари ишлаб чиқариш билан шуғулланади. Таҳлил қилинганда 10 947 та корхонага – 1 та ишчи, 4 219 та корхонага – 2 тадан ишчи, 5 585 та корхонага – 4-10 нафар ишчи ходим тўғри келаётгани маълум бўлди.

Эътиборлиси, бир корхона 36 млрд сўмлик қурилиш материаллари ва уй жиҳозларини сотиб олган, аммо солиқ ҳисоботларида ушбу корхоналар ходимлари сони битта этиб кўрсатилган. Ахир бир нафар ходим билан бунча ҳажмдаги ишни бажариб бўлмаслигини ҳаммамиз тушунамиз-ку. Савдо-саноат палатасига бу сўзларни айтиш оғир, лекин биз шаффоф ишлайдиган тадбиркорларнинг ёнини [олишимиз керак].

Триллион-триллион маблағлар бюджетдан ижтимоий соҳа объектларини қуришга ажратиляпти ва бу объектларда эртага шаффоф тизим орқали ҳамма тадбиркор қатнашиш эҳтиёжи бор. Биздаги маълумотларга кўра, кўп тадбиркорлар тендерда иштирок этолмаяпти. Бошқа тадбиркорларга ўхшаб харажатларимизни кўрсатмаса, белгиланган имтиёзлардан фойдаланиш имконияти камайиши мумкин”, – деди Ваҳобов.

Давлат солиқ қўмитаси раиси Шерзод Қудбиевнинг айтишича, рейтингда энг паст кўрсаткичга эга соҳа айнан қурилиш соҳаси ҳисобланади.

“Улуши бўйича ҳам, сони бўйича ҳам энг паст кўрсаткичга эга ташкилотлар айнан қурилиш соҳасида. Қурилишда ҳар хил нотўғри йўллар кўп, иш ҳақини расман тўламаслик, солиқдан қочиш масалалари айнан қурилиш соҳасида бошқа соҳаларга нисбатан кўпроқ”, – деди у.

Тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш бўйича жамоатчилик кенгаши аъзоси Умидбек Сафаров барқарорлик рейтингида баҳолаш мезонлари ҳақида маълумот берди.

“Тадбиркорлик субъектини баҳолашнинг умумий мезонида 10 та критерия берилган. Ҳар бирига 10 баллдан 100 балл берилади. Тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш даври 5 йилдан ортиқ бўлса, унга 10 балл, янги очилган корхоналарга эса 2 балл берилади. Эбита – рентабеллик даражаси баҳоланади, бунда ер ўзиники бўлса, 10 балл. Ижара шартномаси бўлса 7 балл, кўрсатилган манзилда фаолият юритаётган бўлса, 5 балл берилади. Ўз мулкига эга бўлса ҳам балл берилади. Солиқ ҳисоботларини белгиланган муддатда тақдим этиш – 10 балл. Солиқ суммасини белгиланган муддатда тўлаш – 10 балл”, – таъкидлади Сафаров.

Тадбир давомида тадбиркорлардан бири узоқ муддат фаолият юритган тадбиркорларга юқорироқ балл берилиши энди оёққа турган тадбиркорлар учун адолатсизлик бўлмайдими, дея савол берди. Бундан ташқари, тадбиркор аҳолига арзон маҳсулот етказиб бериш критерийси ҳам киритилиши кераклигини таъкидлади.

Бу фикрга жавобан Шерзод Қудбиев қайси тадбиркор аҳолига арзон маҳсулот етказиб беришга қизиқади, дея савол берди.

“Тадбиркорнинг асосий мақсади – юқори рентабеллик ва фойда олиш деб ўргатишган. Агар рейтингнинг ижтимоий аҳамияти нима деб сўраганингизда ижтимоий реестрдаги одамларни ишга олсангиз, ўртача иш ҳақини қанчалик оширсангиз, қўшимча рағбатлар бор деб жавоб берардик. Тадбиркорнинг интилиши – юқори рентабеллик. Давлатнинг мақсади эса юқори рентабеллик ортидан юқори фойда олиш.

Янги ташкил этилган субъектларга адолатсизлик бўлмайдими дедингиз. Тескарисини айтаман: узоқ йиллардан бери фаолият юритиб келаётган тадбиркорларга қўшимча рағбатлантириш бўлади. Яъни бизга ёшлигимиздан ўргатиб келишади, обрўйингни сақла деб. Узоқ йил фаолият юритадиган корхона бўлса, биз унга 10 балл беряпмиз. Корхонанинг ишончлилиги барқарорлигини баҳолаш учун неча йилдан бери фаолият юритгани давлат учун муҳим деяпмиз. Кеча туғилган корхона билан, узоқ йиллардан бери ишлаётган корхонанинг фарқи бўлса керак”, – деди Қудбиев.

Бундан ташқари, Шерзод Қудбиев айланма билан фойда солиғини тўловчилар рейтингда алоҳида баҳоланишини маълум қилди. У айланмадан олинадиган солиқ тўловчи ААА рейтингига эга бўлолмаслиги, EBITA АОС тўловчига бошқача, ҚҚС тўловчига бошқача ҳисобланишини таъкидлади.