Байден Ғазо секторида ўт очишни тўхтатиш режасини эълон қилди

АҚШ президенти Жо Байден 31 май, жума куни Исроил таклиф қилган Ғазо секторида ўт очишни тўхтатиш ва исроиллик гаровга олинганларни озод қилиш бўйича янги режани тақдим этди. Режа деэскалациянинг уч босқичи, асосан, доимий сулҳ ва Исроилнинг Фаластин ҳудудидан чиқиб кетишини ўз ичига олади.

Режага кўра, биринчи босқич олти ҳафта давом этиши керак. Унда тўлиқ ва якуний ўт очишни тўхтатиш, Исроил қўшинларининг Ғазо секторидаги аҳоли пунктларидан олиб чиқиб кетилиши ва юзлаб фаластинлик маҳбусларни озод қилиш эвазига бир қатор исроиллик гаровга олинганларни қайтариш киради. Иккинчи босқич ҳарбий ҳаракатларни якуний тўхтатиш ва Исроил қўшинларини Ғазо секторидан олиб чиқиб кетишни ўз ичига олади. Бундан ташқари, бу босқичда қолган барча гаровга олинганлар Исроилга қайтарилиши керак. Ниҳоят, учинчи босқичда АҚШ ва халқаро ҳамжамият кўмагида минтақани кенг кўламли қайта қуриш режаси бошланади, бу эса 3-5 йил давом этади. ҲАМАС томонидан ўлдирилганларнинг жасад қолдиқлари исроиллик оилаларга қайтарилиши керак.

Байден ҲАМАСни келишувни қабул қилишга чақирди

Жо Байден ўт очишни тўхтатиш режаси Қатар воситачилари орқали ҲАМАС гуруҳи вакилларига берилганини айтди. Америка президенти ҲАМАСни бу таклифни қабул қилишга чақирди. Шу билан бирга, у исроиллик сиёсатчиларга ҳам мурожаат қилди. «Исроилда бу режага рози бўлмайдиган ва урушни чексиз давом эттиришга чақирадиганлар борлигини биламан» деди Байден, Исроил ўз хавфсизлиги учун қўрқмасдан келишувга эриша олишини таъкидлаб.

Шу билан бирга, АҚШ президенти агар ҲАМАС ўз мажбуриятларини бажармаса, Исроил ҳар доим ҳарбий амалиётларни қайта бошлаши мумкинлигини таъкидлади. Ўз навбатида, Жо Байден эришилган келишувга кўра, ҲАМАС Ғазо секторида ҳокимиятда қола олмаслигини тахмин қилди.

Нетаняҳунинг офисидаги реакция

Байденнинг нутқидан сўнг Исроил бош вазири Бинямин Нетаняҳунинг идораси баёнот бериб, Ғазо секторидаги уруш мақсадларини такрорлади. Ҳисоботда қайд этилганидек, Исроил барча гаровга олинганлар қайтарилмагунча, ҲАМАС етакчилиги ва ҳарбий салоҳияти йўқ қилинмагунча урушни тўхтатмоқчи эмас.

Шу билан бирга, Нетаняҳу музокаралар гуруҳига ушбу мақсадларга эришадиган келишувни тақдим этиш ҳуқуқини берди. Баёнотда бу Жо Байден томонидан тақдим этилган режага тегишли ёки тегишли эмаслиги аниқ эмас, дея таъкидлайди dpa агентлиги.

Шу куни АҚШ давлат котиби Энтони Блинкен Саудия Арабистони, Туркия ва Иордания ташқи ишлар вазирлари билан телефон орқали мулоқот қилди. Давлат департаментига кўра, Блинкен Прагадан Вашингтонга қайтгач, ўтказган музокараларида Ғазо секторида зудлик билан ўт очишни тўхтатиш ва гаровга олинганларни озод қилиш таклифи муҳокама қилинган. Бу таклиф ҳам исроилликлар, ҳам фаластинликлар манфаатларига жавоб беради, деди АҚШ Давлат департаменти матбуот котиби Мэтю Миллер. Шунингдек, АҚШ Сенати ва Вакиллар палатаси раҳбарлари Исроил бош вазири Бинямин Нетаняҳуни Конгресснинг қўшма мажлисига таклиф этгани хабар қилинган. 

ҲАМАС таклиф қилинган келишувни олқишлади 

Dpa маълумотларига кўра, ҲАМАС Байден тақдим этган келишувни олқишлаган. Гуруҳ вакилларининг сўзларига кўра, агар Исроил «бу борада аниқ мажбуриятини билдирса», улар доимий ўт очишни тўхтатиш ва Исроил қўшинларини Ғазо секторидан тўлиқ олиб чиқишга асосланган ҳар қандай таклифга «конструктив муносабатда бўлишга» тайёр. 

Евроиттифоқ ўт очишни тўхтатиш режасини қўллаб-қувватлайди 

Еврокомиссия раҳбари Урсула фон дер Ляйеннинг сўзларига кўра, бу «таклиф Ғазо секторидаги уруш ва тинч аҳоли азоб-уқубатларини тўхтатиш йўлида ҳаракат қилиш учун жиддий имкониятдир». X микроблоглар сервисидаги постида у уч босқичли ёндашув «мувозанатли ва реалистик» ҳамда «барча томонларнинг қўллаб-қувватлашига муҳтож» эканлигини таъкидлади.

БМТ бош котиби режани қўллаб-қувватлади 

БМТ бош котиби Антониу Гутерриш Байден эълон қилган режани қўллаб-қувватлади. Бу ҳақда унинг матбуот котиби Стефан Дюжаррик маълум қилди. «Бош котиб бу узоқ муддатли тинчликка эришиш учун томонлар ўртасида консенсусга олиб келишига умид қилмоқда», - дея унинг сўзларидан иқтибос келтирган dpa агентлиги. 

Байденнинг саъй-ҳаракатларини Германия ташқи ишлар вазири Анналена Бербок ҳам олқишлади. Бербок ўзининг X ижтимоий тармоғидаги саҳифасида: «Режа умид ва боши берк кўчадан чиқиш йўлини беради» деб ёзди. «Биз Қўшма Штатлар, Қатар ва Мисрнинг воситачилик саъй-ҳаракатларини тўлиқ қўллаб-қувватлаймиз. ҲАМАС можарога барҳам беришга содиқлигини исботлаши лозим», - дея таъкидлади вазир.